Uttrykk frå latin

Dette er ei liste over mykje brukte uttrykk frå latin.

A

Uttrykk	Tyding (og ev. bruk)
a dato	frå denne dag
ab eterno	frå æve av
ab hinc	herifrå, heretter
ab igne ignem	av eld kjem eld
ab initio	frå byrjinga
ab ovo	frå egget, dvs. heilt frå den aller første byrjinga. Uttrykket stammar frå Horats.
abrupt	brått, usamanhengande, avbrote
abstrus	dunkel, vanskeleg å forstå
ab urbe condita	etter at byen (Roma) vart grunnlagd
abusos non tollit usum	misbruk utelukkar ikkje bruk
abusus	misbruk; verditap ved bruk av ein gjenstand
acta	dokument, handlingar.
acta sanctorum	gjerningane åt dei heilage
actus purus	rein handling/verksemd (brukt av Thomas Aquinas om den høgste stofflause forma, Gud)
ad	preposisjon, tyder t.d. for, til, ved ...
ad absurdum	til det absurde, brukt til dømes i ad absurdum-bevis
ad acta	bortlagd (førebels), saka er lagd ad acta (bokstavleg: «til aktene»)
ad arma	til våpen
ad bestias	til dei ville dyra, domsformular frå romartida
ad experimentum	som eit forsøk, mellombels
ad extremum	til slutt
ad hoc	til dette (føremålet), t.d. i ad hoc-løysing og ad hoc-organisasjon
ad infinitum	i det uendelege
ad interim	førebels, inntil vidare
ad lit(t)eram	etter bokstaven, dvs. bokstavleg (tala), ordrett
ad maiorem Dei gloriam (AMDG)	til den større Guds herlegdom, mottoet til Jesuittordenen
ad nauseam	til det vemmelege el. kvalmande
ad notam	merkje seg, leggje seg på minnet
ad perpetuam memoriam	til evig minne
ad pias causas	til gode (eig. fromme) føremål, til ei god sak
ad quadratum	til kvadratet, arkitektonisk komposisjonssystem
ad referendum	(saka) vert notert el. lagt føre (t.d. for ei overordna styresmakt)
ad rem	som høyrer til saka, el. som utrop: til saka!
ad undas	til bølgjene; gå ad undas, gå i vasken, vere mislukka
ad usum	til bruk; ad usum proprium, til eige bruk
ad valorem	etter verdien; ad valorem-toll, verditoll
adekvat (av adaequare)	god nok
adolescens	pubertet
anno domini	i det herrens år, markerer årstal med tida etter Kristi fødsel

C

Uttrykk	Tyding (og ev. bruk)
calendarium perpetuum	ævekalender
caveat emptor	akt deg, kjøpar
caveat lector	akt deg, lesar
culpa	skuld, brukt m.a. i jus (jf. culpa-regelen)

E

Uttrykk	Tyding (og ev. bruk)
et alibi (et al.)	og andre
exempli gratia (e.g.)	for eksempel

I

Uttrykk	Tyding (og ev. bruk)
ibid(em)	same plass, referansen rett over i ei referanseliste
idem	det same, i like måte
id est (i.e.)	det er, det tyder

O

Uttrykk	Tyding (og ev. bruk)
opera citado (op. cit.)	sitert tidlegare, sitert tidlegare i ei referanseliste, men ikkje rett over

P

Uttrykk	Tyding (og ev. bruk)
perpetuum mobile	ævemaskin (bokstavleg: «evig rørsle»)

Q

Uttrykk	Tyding (og ev. bruk)
qua	som, i eigenskap av
qualis rex, talis grex	som konge, så folk
quandoque bonus dormitat Homerus	stundom søv også den gode Homerus, dvs. sjølv den beste kan ta feil
quantum satis (q.s.)	stor nok mengd, brukt på legereseptar
qui pro quo	ein (i staden) for ein (annan), dvs. forveksling, misforståing
quid Saulus inter prophetas	som Saulus blant profetane, dvs. ein som har hamna i feil selskap
quo vadis, Domine?	kvar går du, Herre?
quod erat demonstrandum (Q.E.D.)	som var det som skulle synast, Q.E.D. står ofte etter eit matematisk prov
quod licet Jovi, non licet bovi	det som er tillate for Jupiter, er ikkje tillate for oksen, dvs. det ein kan godta frå ein viktig person, kan ein ikkje godta frå kven som helst

S

Uttrykk	Tyding (og ev. bruk)
status quo	som no / inga endring (bokstavleg: «tilstanden som …»)
status quo ante bellum	slik ting var før krigen

V

Uttrykk	Tyding (og ev. bruk)
veni, vidi, vici	eg kom, eg såg, eg vann (sigra)

Kjelder

• Mange av uttrykka er henta frå nettutgåva til leksikonet Caplex