Brønnøymål

Brønnøymål eller Sørvest-helgelandsk femner målføra i nordre Bindal (nordom Tosen), Sømna, Brønnøy og Vega, endå vegværingsmålet òg har mange drag sams med vefsnmåla. Målet i søre Bindalen vert rekna til namdalsmål. Brønnøymåla skil seg på mange måtar frå Nord-Noreg elles. Tonefallet skil seg frå det nordnorsk, og området er det einaste som har lågtone og ikkje høgtone (forutan innflyttarmålet i Susendalen). Dette er det einaste området i Nord-Noreg der det regelbunde finst korte trykkstavingar. Eit anna særdrag er at så mange ordtypar og bøyningsformer har -i i sluttstavinga.

Målmerke

Brønnøymålet har mange særeigne målmerke ein elles ikkje finn i Nordland. På mange vis er målet ein overgangsdialekt frå trøndersk til nordnorsk. Nokre målmerke er:

• Jamvekt, men berre delvegs gjennomført.
• Brønnøymålet har lågtone. Dette er eit typisk austnorsk målmerke, og er annleis ifrå resten av helgeland som elles har høgtone. Eit unnatak er innflyttarmålet i Susendalen i Hattfjelldalen, som har fleire austnorske innslag enn målføra ikring.
• Der ein i andre målføre har -e på svake kortstava hankjønnsord har det i brønnøymålet utvikla seg -a ifrå den norrøne oblike forma (haga, boga, maga). Ein finn likevel former som har utvikla seg ifrå nominativsforma (hani, tari, hari)
• Gamalnorsk korte stavingar har ofte fått lenging som på vestnorsk.
• Brønnøymålet har eiga ending i bunden fleirtal av inkjekjønnsord, der nordnorsk elles har samanfall med hankjønn. T.d. di huse for Vefsnmål di husan.
• Tjukk-l, både av historisk-l og norrøn-/rð/.
• i-ending i supinum. T.d. fåri, bråti, dråkkji
• Dativ var levande tradisjonelt, både i eintal og fleirtal.

• Dei halvstemde plosivane som er karakteristiske for midt-helgelandsmåla er ikkje å finna i brønnøymålet.
• Apokope er vanlegare i mykje større grad enn i nærområda.
• Brønnøymålet har delt hokjønnsbøying. Dette tyder at hokjønnsord kan få to ulike bøyingar; ei for hokjønnsord som endar på -a (ei visa), og ei for dei som ikkje har ending (ei vik)

Substantivbøying

Døme på bøyingsverket i brønnøymålet er:

Døme på bøyingsmønsteret

	Eintal			Fleirtal
	ubunden	bunden	dativ	ubunden	bunden	dativ
hankjønn	bakka	bakkan	bakkå	bakka	bakkan
	hari	harin	harå	hara	haran
	båt	båten	båte	båta	båtan
hokjønn	kåpa	kåpå	kåpen	kåpår	kåpån
	vik	vikje	vikjen	vikji	vikjin
	øy	øye	øyen	øya	øyan	øyå
inkjekjønn	øua	øua	øua	øuår	øuån
	hus	huse	hus	hus	huse

Dativ

Tradisjonelt Brønnøymål har dativ, både i eintal og fleirtal. Dativ fleirtal er rekna for døyande i målet, men kjem likevel føre i nokon mon. Olaf Olssen skriv at dativ fleirtal berre førekjem i hankjønnord og sterke hokjønnord, i og med at dativendinga fell saman med den bundne eintalendinga.

Døme på dativ:

• Hannj sett næri båt'e. (han sit nedi båten)
• Vont i magå. (Vondt i magen)
• Hannj e itur Svænøy'n. (Han er frå Svenøya)
• Hannj sett i stuån. (Han sit i stua)
• Deser ódyre levi i hav. (Desse udyra lever i havet)
• E frys på fengrå. (Eg frys på fingrane)

Verbbøying

Brønnøymålet har tradisjonelt kløyvd infinitiv. Overvektsord får jamnast apokope i infinitiv (t.d. å kast), medan jamvektsord held på infinitivsendinga (t.d. å vara). Unnatak er ofte verb som på nynorsk endar på -ja, t.d. tenkji og ønsji for tenkja og ynskja.

Klasse	Infinitiv	Presens	Preteritum	Presens perfektum
Døme på sterke verb	å fara	fer	for	ha fåri
	å drekk	drekk	drakk	ha dråkkji
Døme på a-verb	å kast	kasta	kasta	ha kasta
	å fesk	feska	feska	ha feska
Døme på e-verb	tenkji	tenkji	tængt	ha tængt
	å høyr	høyr	høul	ha høurt