Françoise Sagan
Françoise Sagan psevdonym for Françoise Quoirez (21. juni 1935–24. september 2004) var ein fransk forfattar av romanar, dramatikk og dreiebøker. Ho skreiv allereie som 18-åring Bonjour tristesse, ein roman om desillusjonert ungdom.[1] Tittelen tok ho frå eit dikt av Paul Éluard, «À peine défigurée», som vart publisert i samlinga La Vie immédiate i 1932. Før romanen vart publisert, bad foreldra ho om ikkje å bruka familienamnet når ho skreiv. Ho lydde, og bytte ut Quoirez med Sagan, etter Marcel Prousts «Princesse de Sagan» i verket A la Recherche du Temp sin Perdu.[2]
| Françoise Sagan | |
 | |
| Pseudonym | Françoise Sagan |
| Statsborgarskap | Frankrike |
| Fødd | 21. juni 1935 Cajarc |
| Død |
24. september 2004 (69 år) |
| Yrke | skodespelforfattar, romanforfattar, manusforfattar, biograf, filmregissør, lyrikar |
| Språk | fransk |
| Sjanger | essay, teater, dikt |
| Ektefelle | Guy Schoeller, Robert Westhoff, Peggy Roche, Ingrid Mechoulam |
| Born | Denis Westhoff |
| |
| Françoise Sagan på Commons | |
Bonjour tristesse vart publisert før Sagan hadde fylt 19, 15. mars 1954, og allereie 25. mai mottok ho Prix des Critiques (kritikarprisen) for han.[3] Romanen er seinare omsett til 22 språk, og er selt i meir enn 5 millionar eksemplar (per 2004).[1]
Biografi
endreFrançoise Sagan vart fødd i Cajarc, ein kommune i det franske departementet Lot. Ho voks opp i Paris, med unntak frå krigsåra, då ho budde med familien i le Dauphiné, utanfor Lyon. Faren var direktør for eit firma, mora var heime. Françoise var den yngste av syskena. Ho gjekk på ulike privatskolar, og vart utvist frå to av dei; først frå ein klosterskole, på grunn av manglande evne til djup åndelegheit, seinare frå ein annan skule, for å ha hengt ei byste av Molière opp etter eit tau.[4] Ho fekk sin Baccalauréat-eksamen i 1952, men klarte ikkje opptaksprøva til Sorbonne.[3]
Etter at Bonjour Tristesse hadde vorte ein internasjonal bestseljar, begynte eit liv med ry, rikdom og utskeiingar.[5]
Ho var glad i raske bilar, og i å køyra dei fort. I 1957 hadde ho ei svært alvorleg bilulykke med sin Aston Martin. Ho låg på sjukehus i fleire månader, og etterpå måtte ho avvennast dei sterke, morfinbaserte smertestillande medisinane ho hadde fått etter ulukka.[6]
Ho var avhengig av alkohol og ulike typar rusmiddel gjennom livet. Ho levde hardt, kalla gambling ein lidenskap og vart dømd to gonger for å ha narkotikum.[5]
Ho var gift to gonger, første gong i 1958, med forlegger Guy Schoeller. Dette ekteskapet enda med skilsmisse i 1960. I 1962 gifta ho seg igjen, denne gongen med den amerikanske malaren Robert Westhoff. Dei fekk sonen Denis (Westhoff) same år. I 1963 vart ho skilt frå Westhoff.[3] Seinare hadde ho kortare og lengre tilhøve med både menn og kvinner. Ho var blant anna i eit langvarig tilhøve med moteskapar Peggy Roche.[7]
Sagan døydde 24. september 2004 i det franske departementet Calvados. Ho skreiv sin eigen nekrolog allereie i 1988. Den vart publisert i Le dictionnaire des auteurs (1988): «Dukka opp i 1954 med ein mager roman, Bonjour tristesse, som vart ein verdsskandale. Bortgangen hennar, etter eit behageleg og slurvete liv og verk, var berre ein skandale for ho sjølv».[8][9]
Forfattarskap
endreI løpet av karrieren skreiv Sagan 20 romanar, tre novellesamlingar, ni teaterstykke, to biografiar (Brigitte Bardot, 1975 og Sarah Bernhardt, ou le rire incassable, 1987) og fleire andre tekstar.[2] Ho skreiv òg filmmanus og songtekstar, og i 1958 skreiv ho libretto til ein ballett med musikk av Michel Magne, Le Rendez-vous manqué. Balletten fekk ikkje spesielt gode kritikkar.[10] Den vart likevel oppført i London same år, med tittelen The broken date[11].
I tillegg til at ho skreiv manus direkte for film, er fleire av romanane (til dømes Aimes-vous Brahms og Bonjour tristesse) og teaterstykka hennar (til dømes Château en Suède og La robe mauve de Valentine) omarbeidde til film, for TV og kino.
Den tynne romanen Bonjour tristesse, på snaue 30 000 ord, hadde så stor innverknad, og var så provoserande for eit heilt samfunn, at den enno er det best kjende verket til Sagan, til trass for hennes omfattande produksjon.[2]
Bonjour tristesse
endreDenne romanen, tildelinga av Prix des Critiques, og dei påfølgjande meldingane av kjende franske forfattarar, som nobelprisvinnaren François Mauriac, vart avgjerande for Sagan sitt ry.[12] Mauriac skreiv ein artikkel om pristildelinga og den unge prismottakaren i Le Figaro, der han roste romanen opp i skyene: «Den litterære kvaliteten strålar mot deg frå første side, og er udiskutabel». Mauriac omtala Sagan som eit sjarmerande lite monster (charmant petit monster), eit tilnamn som ofte vart brukt om ho seinare òg.[13] Sjølv om Mauriac roste den litterære kvaliteten til romanen, var han sterkt kritisk til at ho vart tildelt Prix des Critiques. Han meinte romanen ikkje gav eit sant bilete av unge franskmenn i samtida og deira åndelege liv (via spirituelle).[14]
Historia i Bonjour tristesse vert fortalt av 17 år gamle Cécile, som er på ferie ved Côte d'Azur saman med faren, som er enkemann, og den unge kjærasten han. Dottera har sitt første, korte romantiske eventyr med ein kjekk jusstudent denne sommaren. Ei eldre kvinne, ei venninne av den avlidne mora til Cécile, dukkar opp. Ho tek ansvar og gjev Cécile ordre om å avslutta tilhøvet til studenten, og halda seg innandørs og studera. Kvinna og far til Cécile forelskar seg, og for å forhindra ekteskap mellom deu, legg Cécile ein skjebnesvanger plan, der eit påstått tilhøve mellom jusstudenten og den unge ekskjærasten til faren skal provosera fram sjalusi og retta opp igjen status quo.[2]
«Romanen var ein skandalesuksess i eit Frankrike som ville lata som det var sjokkert over den emosjonelle intimiteten undergravande bodskap i boka».[5]
Boka hadde eit kjølig, lakonisk språk. Ho fanga tidsånda i 1950-åra, eit tiår då grunnlaget vart lagt for den sosiale ungdomsrevolusjonen som følgde i 1960-åra.[5]
Romanar
endre- Bonjour tristesse, 1954 – Vel møtt, vemod (1955)
- Un certain sourire, 1956 – Bare et smil (1956)
- Dans un mois, dans un an, 1957 – Om en måned, om et år (1958)
- Aimez-vous Brahms..., 1959 – Liker De Brahms (1960)
- Les Merveilleux Nuages, 1961 – Drivende skyer (1962)
- La Chamade, Paris,1965 – Nederlagets time (1966)
- Le Garde du cœur, 1968
- Un peu de soleil dans l'eau froide,1969
- Un profil perdu, 1974
- Le Lit défait, Paris, 1977
- Le Chien couchant, 1980 – Med halen mellom beina (1981)
- La Femme fardée, 1981 – Den sminkede kvinna (1983)
- Un orage immobile, 1983
- Dei guerre lasse, 1985 – Begeret fullt (1986)
- Un song d'aquarelle, 1987
- La Laisse, 1989 – Silkelenken (1992)
- Les Faux-Fuyants, 1991
- Un chagrin dei passage, 1994 – En forbigående sorg (1995?)
- Le Miroir égaré, 1996 – Det tapte speil (1996)
Novellesamlinger
endre- Des yeux de soie, 1975
- Musiques de scène, 1981
- La maison de Raquel Vega, 1985
Sjølvbiografiske tekster (utval)
endre- Toxique, 1964 (dagbok)
- Des bleus à l'âme, 1972 (sjølvbiografisk roman)
- Réponses, 1975 (samtalar med Sagan)
- Avec mon meilleur souvenir, 1984 (sjølvbiografisk roman)
- Au marbre : chroniques retrouvées 1952–1962, 1988
- Répliques, 1992 (intervjuar)
- … Et toute ma sympathie, 1933 (fortsetjing av Avec mon meilleur souvenir)
- Derrière l'épaule, 1998 (sjølvbiografi)
I tillegg utga forlaget L'Herne fleire av Sagans sjølvbiografiske tekster etter at ho var død.
Prisar
endreEttermæle
endre
I 2010 oppretta Sagan sin son, Denis Westhoff, litteraturprisen Le prix Françoise Sagan. Prisen vert delt ut årleg, for ein franskspråkleg roman eller novelle utgjeven i løpet av det forrige året, og går helst til ein forfattar som enno ikkje har motteke nokon premie eller ikkje har motteke nokon større litteraturpris dei siste månadene. Westhoff skriv på nettstaden til prisen at han oppretta Le prix Françoise Sagan for å heidra minnet til mora, men framfor alt for å heidra bøker, og han vonar å oppmuntra folk til å lesa.[17]
Fleire gater og plassar er oppkalla etter Sagan, og eit av dei største biblioteka i Paris ber namnet hennar: Mediathèque Françoise Sagan. Biblioteket og mediateket ligg i eit bygningskompleks der det opphavleg låg ein spedalsk-koloni. Bygninga vart oppført i 1632. Under den franske revolusjonen i 1789 vart bygninga rekvirert og gjort om til fengsel. Både poeten André Chénier og Marki de Sade satt fengsla her. Sidan 1811 har bygninga vore eit fengselshospital for kvinner. Her har blant anna den kjende spionen Mata Hari vore fengsla. I 2015 opna Mediathèque Françoise Sagan, etter nokre år med rehabilitering og ombygging.[18]
Kjelder
endre- ↑ 1,0 1,1 NRK (24. september 2004). «Francoise Sagan er død». NRK (på norsk bokmål). Henta 12. mars 2019.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 Williams, Richard (28. februar 2014). «Françoise Sagan: 'She did what she wanted'». The Guardian (på engelsk). ISSN 0261-3077. Henta 14. mars 2019.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Miller (1988), upaginert tidslinje over tre sider, før s. 1
- ↑ Berest (2014), s. 7
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 «Françoise Sagan, fransk forfatter, død». NTB. 24. september 2004.
- ↑ Gaffney (2008), s. 188
- ↑ «Peggy Roche, la discrète maîtresse de Françoise Sagan au coeur d’un livre - Elle». elle.fr (på fransk). 30. januar 2017. Henta 19. mars 2019.
- ↑ Fransk originaltekst, attgjeve av forlaget Edition Stock: "Fit son apparition ein 1954 avec un mince roman, Bonjour tristesse, qui fit un scandale mondial.
- ↑ Le Dictionnaire : littérature française contemporaine / Jérôme Garcin ; avec la collab. de André Clavel, Christian Dupeyrond, Isabelle Girard, Lysiane Sellam... [et al.]. 1988.
- ↑ Pound, Catherine (21. juli 2015). «The music of Françoise Sagan». Medium (på engelsk). Henta 18. mars 2019.
- ↑ «FRANÇOISE SAGAN & MICHEL MAGNE CHANSONS ET BALLETS». www.fremeaux.com. Frémeaux & Associés éditeur , La Librairie Sonore. Henta 18. mars 2019.
- ↑ Gaffney (2008), s. 184
- ↑ Sitert i Gaffney (2008), s. 131: "Le mérite littéraire y éclate dès la première page et n'est pas discutable"
- ↑ Gaffney (2008), s. 185
- ↑ «Théâtre-Le prix du Brigadier». www.regietheatrale.com (på fransk). Henta 18. mars 2019. Kronologisk liste over prismottakarar
- ↑ «Fondation Prince Pierre de Monaco». www.fondationprincepierre.mc (på fransk). Henta 18. mars 2019.
- ↑ «Françoise Sagan - Le Prix». www.francoisesagan.fr (på fransk). Arkivert frå originalen 27. mars 2019. Henta 18. mars 2019.
- ↑ Perkovic, Sladjana (12. april 2018). «Secret corners of Paris: The Françoise Sagan Library». itinari (på engelsk). Henta 19. mars 2019.
- Denne artikkelen bygger på «Françoise Sagan» frå Wikipedia på bokmål, den 27. mars 2019.
Bakgrunnsstoff
endre- Sagan, Paris 1954. Édition Stock. Sagan, Paris 1954. Édition Stock.
- Stardom in Postwar France. Berghahn. Stardom in Postwar France. Berghahn.
- Françoise Sagan. Twayne Publishers. Françoise Sagan. Twayne Publishers.
- Vavasseur, Pierre (25. september 2004) «Adieu Sagan, bonjour tristesse» Le Parisien
- Intervju med Sagan på YouTube