Hans Christian Ørsted
Hans Christian Ørsted (14. august 1777–9. mars 1851) var ein dansk fysikar og kjemikar. Han er kjend som den første som framstilte aluminium i 1825, og for å ha oppdaga at det er samband mellom elektrisitet og magnetisme. Oppdaginga til Ørsted var at det rundt ein straumførande leidning finst eit magnetfelt. Han vart merksam på dette ein dag då han skulle gjere eit forsøk på å varme opp ein leidning ved å sende sterk straum gjennom han. I rommet der han utførte eksperimentet låg det tilfeldigvis ei kompassnål i nærleiken av leidningen. Ørsted oppdaga at kompassnåla rørte på seg når han sette på straumen.
Hans Christian Ørsted | |||
| |||
Fødd | 14. august 1777 Rudkøbing | ||
---|---|---|---|
Død | 9. mars 1851 København | ||
Nasjonalitet | Kongeriket Danmark | ||
Område | fysikk | ||
Yrke | fysikar, kjemikar, oppfinnar, universitetslærar, ingeniør, farmasøyt | ||
Institusjonar | Københavns Universitet Danmarks Tekniske Universitet | ||
Alma mater | Københavns Universitet Friedrich-Schiller-Universität Jena | ||
Doktorgradsrettleiar | Jacob Baden Johann Wilhelm Ritter | ||
Ektefelle | Inger Birgitte Ørsted | ||
Barn | Karen Scharling, Albert Nicolai Ørsted | ||
Medlem | Royal Society Kungliga Vetenskapsakademien Det bayerske vitskapsakademiet American Academy of Arts and Sciences Det prøyssiske vitskapsakademiet Royal Society of Edinburgh Accademia Nazionale delle Scienze detta dei XL Det Kongelige Danske Videnskabernes Selskab |
Denne samanhengen hadde eignetleg den italienske fysikaren Gian Domenico Romagnosi oppdaga 18 år tidlegare, men han fekk ikkje offentleggjort det. Ørsted offentleggjorde funna sine om dette i 1820. Oppdaginga til Ørsted om at elektrisk straum medfører magnetisme førte Michael Faraday inn eit forsøk på å gjere det motsette: å omdanne magnetisme til elektrisitet. 11 år etter at Ørsted hadde offentleggjort oppdaginga si lukkast Faraday med å indusere ein elektrisk straum ved hjelp av magnetisme.
Ørsted (Oersted) har fått ei måleining kalla opp etter seg, Oe, for magnetisk feltstyrke. Ørsted var òg ein framgangsrik kjemikar og var til dømes den første som klarte å utvinne aluminium av kaliumamalgam og aluminiumklorid. Han var òg aktiv i arbeidet for å fremme naturvitskapen i Danmark, og grunnla Selskabet for Naturlærens Udbredelse. Han var ein ven av Hans Christian Andersen.[1]
Sjå òg
endreKjelder
endre- ↑ arkivkopi, arkivert frå originalen 9. juni 2007, henta 15. august 2012
- Denne artikkelen bygger på «Hans Christian Ørsted» frå Wikipedia på bokmål, den 21. januar 2009.