Jellingsteinane
Jellingsteinane er to runesteinar som står ved mellomalderkyrkja i Jelling i Vejle på Jylland, Danmark. Den minste steinen (DR 41) vart reist av Gorm den gamle til minne om kona hans Thyra. Den største steinen (DR 42) vart reist av Gorm sin son Harald Blåtann til minne om foreldra. Området med runesteinane, kyrkja og dessutan to store gravhaugar, «Jellingmonumenta», er rekna som verdsarv av UNESCO.
 | |||
| Land | Danmark | ||
|---|---|---|---|
 | Innskriven ved UNESCOs 18. sesjon i 1994. Referansenr. 697. | ||
| Kriterium: | III | ||
| Sjå òg | Verdsarvstader i Norden | ||
| Bakgrunnsstoff | Jellingsteinene ved unesco.org | ||
Den minste Jellingsteinen
endreDen minste runesteinen (DR 41) er ein om lag 1,2 meter høg granittstein som vart reist av Gorm den gamle.
Innskrifta (DR 41) lyder:
- (side A)
- ᛬ ᚴᚢᚱᛘᛦ ᛬ ᚴᚢᚾᚢᚴᛦ ᛬
- ᛬ ᚴ(ᛅᚱ)ᚦᛁ ᛬ ᚴᚢᛒᛚ ᛬ ᚦᚢᛋᛁ ᛬
- ᛬ ᛅ(ᚠᛏ) ᛬ ᚦᚢᚱᚢᛁ ᛬ ᚴᚢᚾᚢ
- (side B)
- ᛬ ᛋᛁᚾᛅ ᛬ ᛏᛅᚾᛘᛅᚱᚴᛅᛦ ᛬ ᛒᚢᛏ ᛬
Translitterert:
- (side A)
- kurmʀ ᛬ kunukʀ ᛬
- ᛬ k(ar)þi ᛬ kubl ᛬ þusi ᛬
- ᛬ a(ft) ᛬ þurui ᛬ kunu
- (side B)
- ᛬ sina ᛬ tanmarkaʀ ᛬ but ᛬
Omsett til runedansk:
- (side A)
- GormR kunungR gærþi kumbl þøsi æft Þorwi, kunu
- (side B)
- sina, DanmarkaR bot.
Omsett til moderne norsk:
- Kong Gorm gjorde dette minnesmerket etter Thyra, kona si, Danmarks pryd.
Dette er den første dokumenterte bruken av namnet Danmark i Danmark, og det er om lag 75 år etter at Alfred den store fekk nedskrive namnet dene mearc etter Ottar frå Hålogaland si forteljing.
Den største Jellingsteinen
endreDen største steinen, Haralds stein, har tre flate sider (side A, B, C), og ikkje berre tekst, men òg to bilete i tillegg til ornament. På den eine sida (A) er det berre runetekst ordna i vassrette liner under kvarandre som i ei bok, medan eit stort dyr omslynga av ein orm er å sjå på den neste sida (side B), og på siste sida (side C) ei framstilling av Kristus i krossfesta stilling, men utan kross, omslynga av band.
Innskrifta (DR 42) lyder:
- (side A)
- ᚼᛅᚱᛅᛚᛏᚱ ᛬ ᚴᚢᚾᚢᚴᛦ ᛬ ᛒᛅᚦ ᛬ ᚴᛅᚢᚱᚢᛅ
- ᚴᚢᛒᛚ ᛬ ᚦᛅᚢᛋᛁ ᛬ ᛅᚠᛏ ᛬ ᚴᚢᚱᛘ ᚠᛅᚦᚢᚱ ᛋᛁᚾ
- ᛅᚢᚴ ᛅᚠᛏ ᛬ ᚦᚭᚢᚱᚢᛁ ᛬ ᛘᚢᚦᚢᚱ ᛬ ᛋᛁᚾᛅ ᛬ ᛋᛅ
- ᚼᛅᚱᛅᛚᛏᚱ (᛬) ᛁᛅᛋ ᛬ ᛋᚭᛦ ᛫ ᚢᛅᚾ ᛫ ᛏᛅᚾᛘᛅᚢᚱᚴ
- (side B)
- ᛅᛚᛅ ᛫ ᛅᚢᚴ ᛫ ᚾᚢᚱᚢᛁᛅᚴ
- (side C)
- ᛫ ᛅᚢᚴ ᛫ ᛏ(ᛅ)ᚾᛁ (᛫ ᚴᛅᚱᚦᛁ ᛫) ᚴᚱᛁᛋᛏᚾᚭ
Translitterert:
- (side A)
- haraltr : kunukʀ : baþ : kaurua
- kubl : þausi : aft : kurm faþur sin
- auk aft : þąurui : muþur : sina : sa
- haraltr (:) ias : sąʀ * uan * tanmaurk
- (side B)
- ala * auk * nuruiak
- (side C)
- * auk * t(a)ni (* karþi *) kristną
Omsett til norsk:
- Kong Harald baud gjera dette minnesmerket etter Gorm, far sin, og etter Thyra, mor si, den Harald som hadde lagt under seg heile Danmark og Noreg og som kristna danane.
Harald sin runestein er 2,43 meter høg, veg om lag 10 tonn, og kan ha teke over eit år å rista. Seinare undersøkingar har synt at runene er rista i tre ulike omgangar. Til dømes er den delen som fortel at Harald kristna Danmark, lagt til etterpå.
Sjå også
endreJellingmonumenta om det heilage området frå heiden og tidlegkristen tid som desse to steinane høyrer til.
Kjelder
endre- Denne artikkelen bygger i utgangspunktet på «Jellingsteinane» frå Wikipedia på svensk, den 27. februar 2010.
Bakgrunnsstoff
endre
Wikimedia Commons har multimedia som gjeld: Jellingsteinane