Kurt Waldheim

Kurt Waldheim (21. desember 1918–14. juni 2007) var ein austerrisk diplomat og konservativ politikar. Han tente som generalsekretær for Dei sameinte nasjonane frå 1972 til 1981 og som austerriksk president frå 1986 til 1992.

Kurt Waldheim
Fødd	21. desember 1918 St. Andrä-Wördern
Død	14. juni 2007 (88 år)
Statsborgar av	Austerrike, Det tyske riket
Yrke	politikar, diplomat, sjølvbiograf, militær, advokat
Institusjonar	Dei sameinte nasjonane Federal Ministry for European and International Affairs
Utdanna ved	Universitetet i Wien Wiens diplomatakademi
Ektefelle	Elisabeth Waldheim
Medlem	Den nasjonalsosialistiske tyske studentorganisasjonen
Verv	Generalsekretær for SN 1972-1981
Føregangar	Boutros Boutros-Ghali
Etterfylgjar	Javier Pérez de Cuéllar
Verv	President i Austerrike 1972-1981
Føregangar	Rudolf Kirchschläger
Etterfylgjar	Thomas Klestil
Alle verv	Østerrikes president (1986–1992) Generalsekretæren i Dei sameinte nasjonane (1972–1981) Østerrikes utenriksminister (1968–1970) ambassador of Austria to Canada offiser (1938–Ukjent)

Barndom og ungdom

Kurt Waldheim vart fødd i Sankt Andrä-Wördern, ein landsby nær Wien i Austerrike den 21. desember 1918. Far hans var ein katolsk skoleinspektør og aktiv kristensosialist. Waldheim tok utdanning ved konsulatakademiet i Wien, og tok eksamen i 1936. Eit stutt bel etter at Tyskland annekterte Austerrike i 1938 søkte Waldheim om medlemskap i den Nasjonalsosialistiske tyske studentsameininga.

Militær karriere

Tidleg i 1941 vart Waldheim rekruttert til den tyske Wehrmacht og send til austfronten, der han gjorde teneste som skvadronleiar. Han vart såra tidleg i 1941, noko han i sjølvbiografien skriv førte til han vart dimmitert som ufør. I militære kjelder er det seinare funne prov på at Waldheim deltok i krigføring langt utover fyrste del av 1941: i 1943 tenete han under general Alxander Löhr, ein austerrikar som vart avretta i 1947 for krigsbrotsverk, då særleg for si rolle i transporten av 40 000 jødar til Auschwitz. Waldheim vart med tida "overløytnant" for motstandsnedkjemping (Feindaufklärung) i Tessaloniki under general Löhr. I 1986 hevda Waldheim at han berre arbeidde som tolk og sekretær, og at han ikkje hadde noko kjennskap til åtak på sivile eller massakrar i naboprovinsen Jugoslavia, men augevitne og rapportar hevdar at han var til stades på stabmøte der desse sakene vart diskuterte.

I 1945 overgav han seg til britiske styrkar i Kärnten, etter å ha flykta frå si stilling under General Löhr.

Diplomatisk karriere

Waldheim byrja arbeide for den austerrikske diplomattenesta i 1945 etter å fullført jussstudia ved Universitetet i Wien. Han arbeidde i utanriksdepartementet i Wien frå 1951 til 1956, då han vart utnemnd til ambassadør til Canada. Han vende attende til utanriksdepartementet i 1960, og vart utnemnd til fast utsending for Austerrike i Dei sameinte nasjonane i 1964. Frå 1968 til 1970 var han utanriksministar, vende så attende til si stilling for Austerrike i SN i 1970. Han var kandidat ved det austerikske presidentvalet i 1971, men tapte for den sosialdemokratiske kandidaten. Same hausten vart han utnemnd til ny generalsekretær for SN, og tok over for U Thant frå nyår 1972. Han vart attvald i 1976, trass motstand. I 1981 stilte han til val for ein tredje periode som generalsekretær, men Kina nedla veto i Tryggingsrådet, og den peruvianske diplomaten og politikaren Javier Pérez de Cuéllar etterfylgde han.

President av Austerrike og Waldheim-saka

Waldheim vann det austerikske presidentvalet i 1986. Same året byrja det som seinare vart kjend som Waldheim-saka. Før presidentvalet synte Alfred Worm i det austerrikske vekemagasinet Profil at fleire delar av perioden 1938 til 1945 ikkje vart omtala i Waldheim si nyutgjevne sjølvbiografi. Kort etter vart det avslørd at Waldeim hadde loge om tenestetida si i kavaleristyrkane til SS. I staden for å fortelje sanninga om tenesta si, hadde Waldheim skrive at han vart såra og studerte juss i Wien dei siste åra av krigen. Det vart spekulert mykje ikring Waldheim sine aktivitetar i denne perioden, og han vart klaga for å ha vore involvert i eller medverka til krigsbrotverk.

Gjennom heile presidenttida var Waldheim og kona Elisabeth personae non gratae i ei rekkje land. I løpet av dei seks åra han var president vitja Waldheim Midtausten og Vatikanstaten, men aldri andre europeiske statar eller USA.

Den austerrikske regjeringa sette ned ein komité av internasjonale historikarar til å granske Waldheim sitt liv mellom 1938 og 1945. Rapporten slo fast at Waldheim truleg visste om krigbrotverka, men ikkje var personleg involvert.