Orgelbüchlein

Orgelbüchlein («Den vesle orgelboka») vart skriven av Johann Sebastian Bach i perioden 1708–1714, medan han var hofforganist i hertughoffet i Weimar. Ho vart planlagt som eit sett av 164 koralpreludium (mindre komposisjonar basert på koralmelodiar) for heile kyrkjeåret, men Bach gjorde berre ferdig 46 koralpreludium. Koralpreludia i denne samlinga utgjer BWV 599–644 i katalogen til Bach. Orgelbüchlein var meint som eit pedagogisk reiskap, noko ein ser på framsida:

dem höchsten Gott allein zu Ehren,

dem Nächsten, draus sich zu belehren.

til æra for den Høgaste Gud aleine,

til min neste, så han kan lære frå han.

Komposisjonsstil

Koralpreludia i Orgelbüchlein deler fleire stilmessige likskapstrekk,^[1] som kan kan kallast «Orgelbüchlein-stil koral:"

Koralmelodien, utsmykka til forskjellige grad, eller utan utsmykking, er i ei stemme (bortsett frå BWV 615, In dir ist Freude, der melodien er broten opp i tema og sprett mellom fleire stemmer).
Melodien er i sopranstemma (bortsett frå BWV 611, Christum, wir sollen loben schon, der han er i altstemma og dei kanoniske preludia BWV 600, 608, 618, 619, 620, 624, 629 og 633/634).
Stykka er skriven for firestemmers kontrapunkt, bortsett frå BWV 599, Nun komm, der Heiden Heiland, og BWV 619, Christe du Lamm Gottes, som er skriven for fem stemmer, samt BWV 639, Ich ruf' zu dir, Herr Jesu Christ, som er skriven for tre.
Stykka er nøyaktig like lange som koralmelodien, det er ingen introduksjonar eller avsluttingar.

Innhald

Koralpreludia i Orgelbüchlein passar inn i dei forskjellige årstidene i kyrkjeåret:

Advent:

BWV 599 — Nun komm, der Heiden Heiland
BWV 600 — Gott, durch deine Güte (eller Gottes Sohn ist kommen)
BWV 601 — Herr Christ, der einge Gottes-Sohn (eller Herr Gott, nun sei gepreiset)
BWV 602 — Lob sei dem allmächtigen Gott

Jul:

BWV 603 — Puer natus in Bethlehem
BWV 604 — Gelobet seist du, Jesu Christ
BWV 605 — Der Tag, der ist so freudenreich
BWV 606 — Vom Himmel hoch, da komm ich her
BWV 607 — Vom Himmel kam der Engel Schar
BWV 608 — In dulci jubilo
BWV 609 — Lobt Gott, ihr Christen, allzugleich
BWV 610 — Jesu, meine Freude
BWV 611 — Christum wir sollen loben schon
BWV 612 — Wir Christenleut

Nyttår:

BWV 613 — Helft mir Gotts Güte preisen
BWV 614 — Das alte Jahre vergangen ist
BWV 615 — In dir ist Freude

Kyndelsmesse:

BWV 616 — Mit Fried und Freud ich fahr dahin
BWV 617 — Herr Gott, nun schleuß den Himmel auf

Faste:

BWV 618 — O Lamm Gottes, unschuldig
BWV 619 — Christe, du Lamm Gottes
BWV 620 — Christus, der uns selig macht
BWV 621 — Da Jesus an dem Kreuze stund
BWV 622 — O Mensch, bewein dein Sünde groß
BWV 623 — Wir danken dir, Herr Jesu Christ
BWV 624 — Hilf, Gott, daß mir's gelinge
O Traurigkeit, o Herzeleid (fragment)

Påske:

BWV 625 — Christ lag in Todesbanden
BWV 626 — Jesus Christus, unser Heiland, der den Tod überwand
BWV 627 — Christ ist erstanden
BWV 628 — Erstanden ist der heil'ge Christ
BWV 629 — Erschienen ist der herrliche Tag
BWV 630 — Heut triumphieret Gottes Sohn

Pinse:

BWV 631 — Komm, Gott Schöpfer, Heiliger Geist
BWV 632 — Herr Jesu Christ, dich zu uns wend
BWV 634 — Liebster Jesu, wir sind hier
BWV 633 — Liebster Jesu, wir sind hier (distinctius)

Preludium basert på katekismesalmar:

BWV 635 — Dies sind die heil'gen zehn Gebot
BWV 636 — Vater unser im Himmelreich
BWV 637 — Durch Adams Fall ist ganz verderbt
BWV 638 — Es ist das Heil uns kommen her

Forskjellige:

BWV 639 — Ich ruf zu dir, Herr Jesu Christ
BWV 640 — In dich hab ich gehoffet, Herr
BWV 641 — Wenn wir in höchsten Nöten sein
BWV 642 — Wer nur den lieben Gott läßt walten
BWV 643 — Alle Menschen müssen sterben
BWV 644 — Ach wie nichtig, ach wie flüchtig

Utgåver

Orgelbüchlein vart opphavleg gjeven frå lærar til student og ikkje publisert i sin heilskap før Felix Mendelssohn redigerte ei utgåve. Kjende utgåver er laga av Robert Clark og John David Peterson, Quentin Faulkner, Albert Riemenschneider og Albert Schweitzer.

Litteratur

Bach: The Orgelbüchlein, av Russell Stinson, Schirmer Books, 1996. ISBN 0-02-8725050

Sjå òg

Schübler-koralane

Kjelder

Denne artikkelen bygger på «Orgelbüchlein» frå Wikipedia på engelsk, den 25. april 2010.
- Wikipedia på engelsk oppgav desse kjeldene:

↑ Peter Williams, The Orgel Works of J.S. Bach, andre utgåve (Cambridge: Cambridge University Press, 2003), 236.

Bakgrunnsstoff

Orgelbüchlein: Fritt tilgjengelege notar på International Music Score Library Project.
WIMA Notar til 45 orgelkoralar i Orgelbüchlein.

[1] Peter Williams, The Orgel Works of J.S. Bach, andre utgåve (Cambridge: Cambridge University Press, 2003), 236.

[1]