Rasofiel Rise
Elan Rasofiel Rise (1. mai 1844–10. oktober 1929) var ein norsk komponist, lærar, gardbrukar og songleiar. Han var fødd på matrikkelgarden Nedre-Rise i Hareid, og busett på matrikkelgarden Bigset i same bygda.
| Rasofiel Rise | |
| Fødd | 1. mai 1844 |
| Død |
10. oktober 1929 (85 år) |
| Yrke | komponist |
Etter kveldsskule i heimbygda, tok Rise i 1861 til på den nystarta «høiere almenskole» i Volda.[1] Frå nyår vart han flytta over i Voldens lærerskole, og tok eksamen same året om sommaren. Same hausten vart han tilsett lærar i heimbygda Hareid, og vart der til han slutta lærargjerninga i 1910.[2][3]
Rise såg seg ikkje råd å gå Stord seminar. Noko tilleggsutdanning fekk han i 1868, då han gjekk eit fem vekers gymnastikkurs i Bergen.[4] Medan han var i byen fekk Rise litt opplæring i notelære og songinstruksjon. Dette vart all hans musikkopplæring. I 1878 gjekk han til fots for å delta på eit skandinavisk lærarkurs på Christopher Bruun sin folkehøgskule Vonheim i Gausdal i Oppland.[4] Der høyrde han taler av Bruun og Bjørnstjerne Bjørnson, og vart grundtvigianar.[3] I mai 1877 gjekk han heile vegen frå Veblungsnes til Kristiania for å gå i lære hos kunstmålaren Knud Bergslien.[4] Etter to månader tok pengane slutt, og han la på heimveg over Ringerike, opp Valdres og over til Sogn.
Rise leia songkor i heimbygda i over femti år. Frå den tid han tok til som lærar samla han på dei preikefrie sundagane folk frå gardane og grendene i kring, til innøving av song.[3] Før Hareids-kyrkja fekk orgel i 1920, leia Rise i tiår etter tiår salmesongen i kyrkja.[2] Han har vorte rekna som grunnleggar av den utbreidde tradisjonen for fleirstemt korsong på Sunnmøre generelt, og i Hareid spesielt.[3][5] Rise er særleg kjend for melodiane til fleire Aasen-songar, m. a. «Tidt eg minnest ein gamal gard».[4]
I 1921 vart han påskjøna med Kongens fortenestemedalje i sylv for arbeidet sitt i skulen, for songen og for tonediktinga si.[6] 17. mai 2022 vart ei statue av Rasofiel Rise avduka på bygdetunet Vonheim.[7]
Han var far til mangeårig ordførar i Hareid, Randulf Rise, kunstmålaren Hermod Rise og kunstfotografen John Riise.
Kjelder endre
- ↑ Grimstad, Ivar (1950). Sunnmørs-song i 50 år. [Ålesund]: Sunnmøre Songarlag. s. 59.
- ↑ 2,0 2,1 Grimstad, Johan H. (2000). Korsong på Sunnmøre. Sunnmøre korforbund. s. 192.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 Bruaset, Oddvar. (2008). Arven: ei vandring i sunnmørsk kulturhistorie del II. Skyline. s. 109.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 Grimstad, Ivar (1950), s. 60
- ↑ Grimstad, Johan H. (2000), s. 191
- ↑ Grimstad, Ivar (1950), s. 61
- ↑ Bjerknes, A. (2022, 19. mai). – Ein unik kulturberar. Sunnmørsposten, s. 26-27.