Sunnmøre

Sunnmøre er eit distrikt som utgjer den sørlege delen av Møre og Romsdal fylke. Distriktet ligg mellom Nordfjord i sør, Romsdal i nord og Ottadalen i søraust. Sunnmøre utgjorde tidlegare eit eige fogderi, Sunnmærafylki frå mellomalderen. I dag utgjer det to domssokn, Søre Sunnmøre og Sunnmøre, og tre prosti, Søre, Austre og Nordre Sunnmøre. På Sunnmøre ligg kommunane Ålesund, Vanylven, Sande, Herøy, Ulstein, Hareid, Volda, Ørsta, Ørskog, Norddal, Stranda, Stordal, Sykkylven, Skodje, Sula, Giske og Haram; til saman 5 232 km² med 141 604 innbyggjarar (1/10-2014).

Kart over Møre og Romsdal fylke, med Sunnmøre markert i raudt.

Geirangerfjorden med fossen Dei sju systrene.

Landskapet på Sunnmøre er sterkt oppskore med fleire store og små øyar langs kysten. Dei største øyane er Hareidlandet og Gurskøya. Det er også fleire lange og tronge fjordar i området; særleg kjend er Geirangerfjorden som er 15 kilometer lang. I indre strøk, mellom fjordane og dalane innanfor, ligg høge, sterkt kuperte fjellområde. Den høgste fjelltoppen på Sunnmøre er Pyttegga på 1999 moh.

Den største byen på Sunnmøre er Ålesund. I tillegg har området to andre byar: Ulsteinvik og Fosnavåg. Viktige større tettstader er Ørsta, Volda, Sykkylven, Hareid, Nordstrand (Valderøy), Stranda og Brattvåg.

Sunnmørsdialekten høyrer saman med nordfjordmål og sunnfjordmål til dei nordlege e-måla under dei vestlandske målføra — ei gruppe der romsdalsdialekten ofte også er rekna med. Folk frå Sunnmøre blir kalla for sunnmøringar.

Namn

Sunnmøre er den regionen ein i middelalderen kalla Sunnmǿrafylki. Ordet «møre» kjem av den norrøne dativsforma «á Mǿri» av mǿrr som tyder «land», truleg òg i samanheng med norrønt marr som tyder «hav». Tydinga blir då: «landet ved havet» eller «myrlandet». Sunnmøre må dermed tyde «den sørlege luten av landet ved havet».

Administrative inndelingar

Regionråd:

• Sunnmøre regionråd: Alle kommunene på Sunnmøre. I tillegg kjem Sandøy og Vestnes i Romsdal.

Prosti i den norske kyrkja, alle under Møre bispedømme:

• Søre Sunnmøre prosti: Vanylven, Sande, Herøy, Volda, Ørsta, Hareid og Ulstein.
• Austre Sunnmøre prosti: Skodje, Ørskog, Norddal, Stordal, Stranda og Sykkylven.
• Nordre Sunnmøre prosti: Ålesund, Giske, Haram og Sula.

Kommunar på Sunnmøre

Nr.	Namn	Adm.senter	Folkemengd	Flatevidd km²	Målform
1507	Ålesund	Ålesund	000000000066670.000000000066 670	632	Nynorsk
1511	Vanylven	Fiskåbygd	000000000003083.00000000003 083	385	Nynorsk
1514	Sande	Larsnes	000000000002445.00000000002 445	93	Nynorsk
1515	Herøy	Fosnavåg	000000000008858.00000000008 858	120	Nynorsk
1516	Ulstein	Ulsteinvik	000000000008575.00000000008 575	97	Nynorsk
1517	Hareid	Hareid	000000000005140.00000000005 140	82	Nynorsk
1520	Ørsta	Ørsta	000000000010830.000000000010 830	805	Nynorsk
1525	Stranda	Stranda	000000000004482.00000000004 482	866	Nynorsk
1528	Sykkylven	Sykkylven	000000000007596.00000000007 596	338	Nynorsk
1531	Sula	Langevåg	000000000009409.00000000009 409	59	Nynorsk
1532	Giske	Valderøya	000000000008506.00000000008 506	40	Nynorsk
1577	Volda	Volda	000000000010781.000000000010 781	699	Nynorsk
1578	Fjord	Sylte	000000000002502.00000000002 502	1144	Nynorsk

Referansar

Litteratur

• Stein Ugelvik Larsen og Jarle Sulebust, red. (1994). I balansepunktet : Sunnmøres eldste historie. Ålesund: Sunnmørsposten forlag. ISBN 8291450005. 

Bakgrunnsstoff

• Sunnmøre regionråd
• Turistinformasjon for Møre og Romsdal
• Turistinformasjon for Hjørungfjorden