Sunnmøre

Kart over Møre og Romsdal fylke, med Sunnmøre markert i raudt.

Geirangerfjorden med fossen Dei sju systrene.

Sunnmøre er eit distrikt som utgjer den sørlege delen av Møre og Romsdal fylke. Distriktet ligg mellom Nordfjord i sør, Romsdal i nord og Ottadalen i søraust. Sunnmøre utgjorde tidlegare eit eige fogderi, Sunnmærafylki frå mellomalderen. I dag utgjer det to domssokn, Søre Sunnmøre og Sunnmøre, og tre prosti, Søre, Austre og Nordre Sunnmøre. På Sunnmøre ligg kommunane Ålesund, Vanylven, Sande, Herøy, Ulstein, Hareid, Volda, Ørsta, Ørskog, Norddal, Stranda, Stordal, Sykkylven, Skodje, Sula, Giske og Haram; til saman 5 232 km² med 141 604 innbyggjarar (1/10-2014).

Landskapet på Sunnmøre er sterkt oppskore med fleire store og små øyar langs kysten. Dei største øyane er Hareidlandet og Gurskøya. Det er også fleire lange og tronge fjordar i området; særleg kjend er Geirangerfjorden som er 15 kilometer lang. I indre strøk, mellom fjordane og dalane innanfor, ligg høge, sterkt kuperte fjellområde. Den høgste fjelltoppen på Sunnmøre er Pyttegga på 1999 moh.

Den største byen på Sunnmøre er Ålesund. I tillegg har området to andre byar: Ulsteinvik og Fosnavåg. Viktige større tettstader er Ørsta, Volda, Sykkylven, Hareid, Nordstrand (Valderøy), Stranda og Brattvåg.

Sunnmørsdialekten høyrer saman med nordfjordmål og sunnfjordmål til dei nordlege e-måla under dei vestlandske målføra — ei gruppe der romsdalsdialekten ofte også er rekna med. Folk frå Sunnmøre blir kalla for sunnmøringar.

Namn

Sunnmøre er den regionen ein i middelalderen kalla Sunnmærafylki. Ordet «møre» kjem av norrønt mærr som tyder «land», truleg òg i samanheng med norrønt marr som tyder «hav». Tydinga blir då: «landet ved havet» eller «myrlandet». Sunnmøre må dermed tyde «den sørlege luten av landet ved havet».

Administrative inndelingar

Regionråd:

• Sunnmøre regionråd: Alle kommunene på Sunnmøre. I tillegg kjem Sandøy og Vestnes i Romsdal.

Prosti i den norske kyrkja, alle under Møre bispedømme:

• Søre Sunnmøre prosti: Vanylven, Sande, Herøy, Volda, Ørsta, Hareid og Ulstein.
• Austre Sunnmøre prosti: Skodje, Ørskog, Norddal, Stordal, Stranda og Sykkylven.
• Nordre Sunnmøre prosti: Ålesund, Giske, Haram og Sula.

Kommunar på Sunnmøre

Nr.	Namn	Adm.senter	Folkemengd	Flatevidd km²	Målform
1504	Ålesund	Ålesund	000000000047510.000000000047 510	98	Nøytral
1511	Vanylven	Fiskåbygd	000000000003187.00000000003 187	385	Nynorsk
1514	Sande	Larsnes	000000000002522.00000000002 522	93	Nynorsk
1515	Herøy	Fosnavåg	000000000008965.00000000008 965	120	Nynorsk
1516	Ulstein	Ulsteinvik	000000000008555.00000000008 555	97	Nynorsk
1517	Hareid	Hareid	000000000005150.00000000005 150	82	Nynorsk
1519	Volda	Volda	000000000009188.00000000009 188	547	Nynorsk
1520	Ørsta	Ørsta	000000000010812.000000000010 812	805	Nynorsk
1523	Ørskog	Sjøholt	000000000002267.00000000002 267	132	Nynorsk
1524	Norddal	Valldal	000000000001670.00000000001 670	944	Nynorsk
1525	Stranda	Stranda	000000000004587.00000000004 587	866	Nynorsk
1526	Stordal	Stordal	000000000000972.0000000000972	247	Nynorsk
1528	Sykkylven	Sykkylven	000000000007695.00000000007 695	338	Nynorsk
1529	Skodje	Skodje	000000000004680.00000000004 680	120	Nynorsk
1531	Sula	Langevåg	000000000009131.00000000009 131	59	Nynorsk
1532	Giske	Valderøya	000000000008292.00000000008 292	40	Nynorsk
1534	Haram	Brattvåg	000000000009345.00000000009 345	261	Nynorsk

Referansar

Litteratur

• Stein Ugelvik Larsen og Jarle Sulebust, red. (1994). I balansepunktet : Sunnmøres eldste historie. Ålesund: Sunnmørsposten forlag. ISBN 8291450005. 

Bakgrunnsstoff

• Sunnmøre regionråd
• Turistinformasjon for Møre og Romsdal
• Turistinformasjon for Hjørungfjorden