Strandbete
Strandbete er ein plante i beteslekta i amarantfamilien. Han er stamforma til dyrka bete som mellom anna omfattar fôrbete, raudbete, sukkerbete og mangold. Blad av strandbete kan etast.
| Strandbete | |
 Strandbete | |
| Status | |
Status i Noreg:  Sårbar
| |
| Systematikk | |
| Rike: | Planteriket Plantae |
| Orden: | Nellikordenen Caryophyllales |
| Familie: | Amarantfamilien Amaranthaceae |
| Stamme: | Beteae |
| Slekt: | Beteslekta Beta |
| Seksjon: | Beta |
| Art: | B. vulgaris |
| Underart: | Strandbete B. v. maritima |
| Vitskapleg namn | |
| Beta vulgaris maritima | |
Strandbeten er ei eitt- eller toårig urt som kan bli rundt ein meter høg. Han har tynn pelerot og store, glinsande blad som er hjarteforma. Blomane er små, grøne og lite prangande, og sit i store blomsterstandar.
Planten er ein halofytt, det vil seia at han trivst i salthaldige vekstområde. Han veks vilt i middelhavsområda og på vestkysten av Europa nord til Bohuslän. I Noreg finst han innvndra og forvilla på Sørlandet og elles tilfeldig ved møller og liknande. Arten var rekna som nær truga i Noreg på raudlista frå 2006, etter å ha døydd fleire stader etter kalde vintrar, men berre som sårbar i 2010, truleg på grunn av varmare klima.
Strandbeteblad kan brukast som spinatvekstar, og kan etast rå, steikte eller kokte. Dei kan minna om bladbete (mangold).
Carl von Linné gav planten det vitskaplege namnet Beta maritima og spekulerte i om dette var opphavsplanten til dei foredla betetypane som blei dyrka som grønsaker. Moderne genforsking har vist at dette er tilfellet. Strandbete kryssar seg lett med andre varietetar av Beta vulgaris, og er blitt brukt til å dyrka fram nye trekk i dei dyrka typane.
Kjelder
endre- «Bete: planteslekt» (27. desember 2013), Store norske leksikon. Fri artikkel henta 25. mars 2014.
- Beta Maritima: The Origin of Beets, Springer, 2012, ISBN 978-1-4614-0841-3
- Rødlistevurdering for Beta vulgaris Strandbete[daud lenkje], Artsdatabanken.no
- Beta vulgaris maritima, Artsportalen.artsdatabanken.no
- Alys Fowler: Sea beetroot, The Guardian (26 March 2011)
Bakgrunnsstoff
endre
- Beta Maritima: The Origin of Beets, Springer, 2012, ISBN 978-1-4614-0841-3