La Paloma
«La Paloma» er ein populær spansk song som har blitt gjentolka i mange kulturar, settingar, arrangement og innspelingar over dei siste 140 åra. Songen vart komponert og skriven ein spansk komponist frå Baskarland, Sebastián Iradier (seinare Yradier) i 1850-åra. I 1859 vart han registrert på opphavsrettskontoret i Madrid som ein «Cancion Americana con acompañamiento de Piano».[1] Iradier døydde medan han var relativt ukjend få år etter, og fekk aldri oppleve kor populær songen hans kom til å bli.
«La Paloma» høyrer til ein songsjanger kalla «habaneras», ein musikalsk stil som vart utvikla på 1800-talet i Spania som framleis finst i form av visesongar og formelle komposisjonar særleg i Baskarland og på austkysten (Catalonia og Valencia). Som alle «habaneras» har songen ein karakteristisk og markant rytme som reflekterer ei blanding av lokale kubanske songar som spanske sjømenn tok med seg heim frå reisene sine til øya, og den rytmiske strukturen til flamenco «tanguillo gaditano» (opphavleg frå Cádiz i Andalusia). «La Paloma» vart raskt populær utafor Spania, særleg i Mexico, og spreidde seg snart rundt verda. Mange stader, som Afghanistan, Hawaii, Filippinane, Tyskland, Romania, Zanzibar, og Goa fekk han status som ein delvis folkesong. Songen kan reknast som ein av dei første verdsomfattande hittane og har appellert til mange forskjellige musikalske bakgrunnar..[2] Det finst meir enn tusen versjonar av songen, og i lag med «Yesterday» av Beatles er han ein av dei mest innspelte songane i musikkhistoria.
Motiv
endreMotivet i «La Paloma» (dua) kan sporast attende til ein episode som skjedde i 492 fvt., før Darius invaderte Hellas, på ei tid då kvite duer ikkje fanst i Europa.[3] Den persiske flåten under Mardonius hamna ut for ein storm utafor kysten av Athos og forliste, då grekarane såg kvite duer som rømde frå dei søkkjande persiske skipa. Dette inspirerte førestillinga om at slike fuglar leverer ei siste kjærleiksmelding frå ein sjømann som forsvinn på havet. Dette temaet om at ei siste kjærleiksmelding er sterkare enn døden vert òg nytta i «La Paloma». Sjølv om forskjellige tekstutgåver ikkje alltid følgjer originalen, verkar kjensla i songen å ha overlevd og uttrykker spaninga mellom separasjon med einsemd, og til og med død, og kjærleik.
Historie
endre«La Paloma» vart raskt populær i Mexico. Det var ein av favorittsongane til keisar Maximilian av Mexico, og samstundes spelte mexicanske revolusjonære songen og gjorde han populær. Etter Maximilian vart avretta og sidan han var ein Habsburg frå Austerrike, har det vore tradisjon at skip frå den austerrikske marinen aldri speler songen.[4]
Det dukka opp tyske og franske versjonar av songen i 1860-åra.[4] I 1899 var ei framføring av melodien av den franske Garde Républicaine ein av dei første innspelingane som vart gjort.[treng kjelde]
Nyskrivne tekstar (ikkje omsetjingar) finst på mange språk. Dei omhandlar ofte genereltelle bilete av kvite druer og sann kjærleik.
Ein engelsk versjon kalla «No More» med tekst av Don Robertson og Hal Blair, vart spelt inn av både Dean Martin og Elvis Presley. Harry James spelte inn ein versjon i 1941 på Columbia 36146.
La Paloma har blitt tolka av mange musikarar innan mange sjangrar, som opera, pop, jazz, rock, militærband og folkemusikk.
Songen gjekk inn i Guinness rekordbok i 2004 etter å ha blitt sungen av det største koret nokon gong, 88 600 menneske i Hamburg.[5]
Filmar
endreLa Paloma er blitt spelt i følgjande filmar:
- «La Paloma», 1930
- The Private Life of Don Juan, 1934
- La Paloma, Ein Lied der Kameradschaft, 1934 (òg oppført som La Paloma, 1938)[6]
- Juarez, 1939
- Große Freiheit Nr. 7, 1944, Hans Albers syng ein tysk versjon
- Stray Dog, 1949
- Invasion of the Body Snatchers, 1956
- La Paloma, Tyskland 1958,
- Freddy, die Gitarre und das Meer, 1959
- Freddy und der Millionär
- Adua e le compagne, 1960
- Blue Hawaii, 1961, Elvis Presley syng «No More».
- The Godfather Part II, 1974. Bandet spelar «La Paloma» i opningsscenen på nyårsfesten i Havanna.
- Bröderna Lejonhjärta, 1977. Mor til Karl syng ein svensk versjon av «La Paloma».
- The Tin Drum, 1979
- Das Boot, 1981
- Mortelle Randonnée, 1983. I filmen kan ein høyre Hans Albers-versjonen.
- Schtonk!, 1992
- The House of the Spirits, 1993
- Bruckners Entscheidung, 1995
- Sonnenallee, 1999
- A Moment to Remember, 2004
- Soul Kitchen, 2009
- Manila Kingpin: The Asiong Salonga Story, 2011
Teksten
endre- 1. Cuando salí de la Habana
- ¡Válgame Dios!
- Nadie me ha visto salir
- Si no fuí yo.
- Y una linda Guachinanga
- Allá voy yo.
- Que se vino tras de mí,
- que sí, señor.
- Refreng:
- Si a tu ventana llega una paloma,
- Trátala con cariño que es mi persona.
- Cuéntale tus amores, bien de mi vida,
- Corónala de flores que es cosa mía.
- Ay, chinita que sí!
- Ay, que dame tu amor!
- Ay, que vente conmigo, chinita,
- A donde vivo yo!
- 2. El día que nos casemos ¡Válgame Dios!
- En la semana que hay ir Me hace reir
- Desde la Iglesia juntitos, Que sí señor,
- Nos iremos a dormir, Allá voy yo.
- (Refreng)
- 3. Cuando el curita nos eche La bendición
- En la Iglesia Catedral, Allá voy yo
- Yo te daré la manita Con mucho amor
- Y el cura dos hisopazos Que sí señor
- (Refreng)
- 4. Cuando haya pasado tiempo ¡Válgame Dios!
- De que estemos casaditos Pues sí señor,
- Lo menos tendremos siete Y que furor!
- O quince guachinanguitos Allá voy yo
Versjonar
endre- 1896: Ferruccio Giannini
- 1899: Eugenie M. Ferrer
- 1913: Emilio de Gogorza
- 1914: The American Symphony Orchestra
- 1918: Louise, Ferera and Greenus
- 1923: International Novelty Orchestra
- 1923: Marta de la Torre og Anibal Valencia
- 1924: Paul Ash and His Granada Orchestra
- 1927: Frank Titterton
- 1928: Amelita Galli-Curci
- 1930: Juan Arvizu
- 1931: Joseph Schmidt
- 1931: Herbert Ernst Groh
- 1932: Libertad Lamarque
- 1934: Hans Hellmer og Johannes Maximilian
- 1936: Sven-Olof Sandberg
- 1938: Rosita Serrano
- 1938: Xavier Cugat and His Waldorf-Astoria Orchestra
- 1939: Beniamino Gigli
- 1941: Luciano Tajoli e Angelo Servida
- 1941: Ernesto Bonino, Mario Volta, Duo Fiorenza
- 1941: Harry James and His Orchestra
- 1942: Ernst Van 't Hoff En Zijn Orkest
- 1945: Xavier Cugat and His Orchestra
- 1949: Yngve Stoor Med Sin Hawaii-Orkester
- 1949: Carlos Chávez
- 1954: Marta Kučerová og Josef Land
- 1954: Hugo Meyer-Welfing, Das Wiener Unterhaltungsorchester, Max Schönherr
- 1956: Harald Lutterus
- 1956: Pepe Luis & His Orchestra
- 1956: Tullio Pane
- 1957: Franz Fehringer
- 1957: Luciano Virgili
- 1957: Margarita Sierra
- 1957: Quartetto Di Napoli
- 1957: Marfil y Morales
- 1958: Bertil Boo
- 1958: Jack Costanzo
- 1958: Frankie Laine
- 1958: De Limburgse Zusjes
- 1958: The 3 Jacksons
- 1959: Max Skalkan Taitelija Ork.
- 1959: Freddy
- 1959: Öystein Frantzen
- 1959: Orchester Vaughan Hill
- 1959: Trio San José
- 1959: Los Tres De Castilla
- 1959: May Marthall med Tre Trallande Jäntor
- 1959: Gigi Delmo
- 1959: Los Xey
- 1959: Gert Fenner
- 1959: Jean Thomé
- 1960: Rudolf Schock
- 1960: Los Matecoco
- 1961: Tommy Jacobson
- 1961: Dean Martin
- 1961: Connie Francis
- 1961: The Norman Luboff Choir
- 1961: Bruce Low
- 1962: Trio Los Panchos
- 1962: Sara Montiel
- 1962: Los Pekenikes
- 1962: Tino Rossi
- 1963: Jack Jones
- 1963: Ivo Robić
- 1963: The Roland Shaw Orchestra
- 1964: Perikles Fotopoulos
- 1965: The Günter Kallmann Choir
- 1965: Die Blauen Jungs
- 1965: Caterina Valente med Werner Müller and His Orchestra
- 1965: Victoria de los Angeles
- 1966: Los Tres Hernández
- 1966: Marty Robbins
- 1966: Roy Etzel
- 1966: Luis Mariano
- 1967: Tercet Egzotyczny
- 1968: Mariachi Vargas de Tecalitlán
- 1968: Johnny Hoes
- 1968: Tony Astarita
- 1969: Paco de Lucía
- 1970: Los 3 Paraguayos
- 1970: Engelbert Humperdinck
- 1970: The Vadnals
- 1970: Burt Blanca & The King Creoles
- 1971: Pedro Lavagna Y Su Orchestra De Tangos Argentinos
- 1971: Ricky Shayne
- 1971: Estela Nuñez
- 1972: Heino
- 1972: Roy Black
- 1973: Jack Lantier
- 1973: Trio Calaveras
- 1973: Cuarteto Imperial
- 1973: Claudio Villa
- 1973: Fischer Chöre
- 1974: Gabriella Ferri
- 1975: Dutch Rhythm, Steel & Showband
- 1976: Małgorzata Orwath
- 1978: Juan Legido
- 1978: Albert Hammond
- 1979: Malando En Zijn Tango-Orkest
- 1980: Umberto Marcato
- 1980: Svenn-Erik Fjeldberg
- 1980: Ivan Rebroff
- 1980: Flaco Jiménez
- 1985: Flaco Jimenez y su Conjunto & Peter Rowan
- 1986: Nana Mouskouri
- 1997: Plácido Domingo
- 1997: Helmut Lotti
- 2002: The Dead Brothers
- Artie Shaw
- Olavi Virta
Instrumentale versjonar
- 1894: Cornet Duet
- 1905: La Banda de Zapadores de Mexico
- 1908: Orquesta Mexicana De Curti
- 1912: Edison Concert Band
- 1915: The Six Brown Brothers
- 1915: Prince's Orchestra
- 1927: Jesse Crawford
- 1928 : Hollywood Dance Orchestra
- 1928 : Paul Whiteman and His Orchestra]]
- 1928: John Hassel
- 1929: Hubert Kirsch
- 1930: Ilja Livschakoff and His Orchestra
- 1931 : Gene Austin and Hit of the Week Orchestra
- 1934: Wiener Bohème-Orchester
- 1940: Felix Mendelssohn and His Hawaiian Serenaders
- 1942 : Marek Weber and His Orchestra
- 1942: Sonora String Ensemble
- 1947 : Fred Lowery
- 1947 : Ted Meyn - Lee Pepper
- 1947: Jelly Roll Morton
- 1948 : Claude Thornhill and His Orchestra
- 1948 : The Melachrino Orchestra Conducted by George Melachrino
- 1948: Larry Adler
- 1949: Al Goodman and His Orchestra
- 1950: Winifred Atwell
- 1952: 1/2 Hour Of Dancing
- 1952: Jerry Murad's Harmonicats
- 1952: Charlie Parker
- 1953: Machito-Quintero Orchestra
- 1953: Varsity Latin Orchestra
- 1953: Laurindo Almeida
- 1953: The Parker Canaries
- 1954: Marimba Lira De Sn. Cristóbal
- 1955: Adalbert Lutter und Sein Tanzorchester
- 1955: Ray Anthony
- 1955: Lecuona Cuban Boys
- 1956: Arthur Fiedler and The Boston Pops
- 1956: Eddie Peabody
- 1956: George Feyer
- 1956: Emanuel Vardi and His Orchestra
- 1956: Kurt Maier
- 1956: Shay Torrent and Ralph Bell
- 1956: Eddie Warner et sa Musique Tropicale
- 1956: The Hollywood Bowl Symphony Orchestra
- 1957: Johnny Duffy
- 1957: 101 Strings
- 1957: Ken Griffin
- 1957: Eric Silver Trio
- 1957: Don Baker
- 1957: Hank Snow
- 1957: André Popp
- 1957: Percy Faith and His Orchestra
- 1958: Humphrey Lyttelton
- 1958: Ed Cee & Orchestra
- 1958: David Carroll and His Orchestra
- 1958: Werner Müller and His Orchestra
- 1958: Ashley Tappen
- 1958: The Rio Carnival Orchestra
- 1958: Zacharias and His Magic Violins
- 1958: Harmonica Duo K. Schriebl / J. Hupperts
- 1958: Lutz Albrecht
- 1958: Peter Wieland
- 1958: Billy Vaughn
- 1958: Ricardo Santos and His Orchestra
- 1959: Arturo Motta Et Ses Chicaboums
- 1959: Luigi Giudici E Il Suo Complesso Hammond
- 1959: Los Espanoles
- 1959: Raoul Martinez and The Latinero Strings
- 1959: Lucho Azcarraga Y Su Conjunto
- 1959: Kim Loy Wong and His Wiltwyck Steel Band
- 1959: René Glaneau
- 1959: Members of The Perez Prado Orchestra
- 1959: Phillip Green and His Orchestra
- 1959: Don Swan and His Orchestra
- 1959: Johnnie Johnson
- 1959: Native Steel Drum Group
- 1959: Arthur Lyman
- 1959: Nick Arnold Orchestra
- 1959: Tanzorchester des Berliner Rundfunks
- 1960: Electric Johnny and His Skyrockets
- 1961: Bob Moore and His Orchestra
- 1961: The Tony Hatch Orchestra
- 1961: Walfredo de los Reyes Y Su Orquesta
- 1961: Frank Chacksfield and His Orchestra
- 1961: Bill Haley y Sus Cometas
- 1961: Noro Morales and His Orchestra
- 1961: Orquesta Maravella
- 1962: The 50 Guitars of Tommy Garrett
- 1962: Esquivel and His Orchestra
- 1962: The Arena Brass
- 1962: George Barnes
- 1962: The Rookeys
- 1963: Antonino Rocca
- 1964: Clebanoff Strings and Orchestra
- 1964: Andre Y Su Conjunto
- 1964: Charles Magnante, His Accordion and Orchestra
- 1964: Victor Silvester and His Latin American Music
- 1964: The Five Lords
- 1964: Mr. Acker Bilk with The Leon Young String Chorale
- 1965: Buddy Merrill
- 1965: Roy Clark
- 1965: The Jokers
- 1965: Edmundo Ros and His Orchestra
- 1965: Ron Goodwin & His Orchestra
- 1965: James Last-Band
- 1966: Alfred Hause Mit Seinem Tango-Orchester
- 1966: The Hammond Brothers
- 1966: The Knightsbridge Strings
- 1966: The Coconados and Their Hawaiian Guitars
- 1967: Will Glahé und sein Orchester
- 1967: Liberace
- 1967: The Mexicali Brass
- 1968: Joseph Seal
- 1968: Arne Lamberth
- 1968: André Verchuren
- 1969: Manuel-Doloroso-Band
- 1969: Parada 5
- 1969: The Exotic Guitars
- 1970: Halil Darvaş
- 1970: Bill Wallys
- 1970: Bert Helsing and The Electric Guitars
- 1971: Dilermando Reis
- 1971: The Tokyo Cuban Boys
- 1972: Horst Wende
- 1972: Chaquito
- 1972: Robert Stolz and His Romantic Symphony Orchestra
- 1973: Klaus Wunderlich
- 1973: Mario Battaini
- 1974: Orchestra Pedro Alvarez
- 1974: Max Greger
- 1974: De Kermisklanten
- 1974: Le grand orchestre de Paul Mauriat
- 1974: Holli Hepp and The Happy Sound Singers
- 1975: Yvette Horner
- 1975: Ingmar Nordströms
- 1976: Roman Butina
- 1976: Ady Zehnpfennig
- 1976: Harald Winkler and The Norman Candler Orchestra
- 1976: Tommy McCook
- 1977: Gigi Stok
- 1977: Peters-Akkordeon-Band
- 1977: André Moss
- 1978: Helmut Zacharias Et Son Orchestre
- 1978: Roland Cedermark
- 1978: Geoff Love and His Orchestra
- 1978: Johnny Müller & Orchester Rudi Bohn
- 1979: The Shakin' Arrows
- 1979: Cyril Lefebvre
- 1979: Gino Bordin
- 1979: Otto Weiss und sein Ensemble
- 1980: Grup D'havaneres
- 1980: Anthony Ventura
- 1980: Beny Rehmann Und Sein Orchester
- 1980: Václav Hybš se svým orchestrem
- 1981: Thorleifs
- 1981: Francis Goya
- 1983: Ray Conniff
- 1998: George Davidson
- 1998: Kaare Norge
- 2004: Lex Vandyke
- 2007: Greg Swim
- 2010: Petruta Küpper
- 2010: Stephanie Jackson
Andre språk
endreRussisk
endreDen russiske versjonen vart omsett av Tatjana Sikorskaja og Samuil Bolotin og kalla «Golubka». Denne vart først framført av Klavdija Sjtsjulzjenko i 1953. Ein annan versjon vart framført av Alla i 2001.
Tysk
endre- Songen vart omsett til tysk av Heinrich Rupp og kalla «La Paloma (Mich rief es an Bord)». Denne vart framført av Herbert Ernst Groh i 1931. Denne versjonen vart òg framført av Franz Fehringer i 1957 som «La Paloma (Die Weiße Taube)» og av Rudolf Schock som «La Paloma (Mich rief es an Bord)» og Gert Fenner i 1959.
- Ein tysk tekst av Heim, framført av Hans Hellmer og Johannes Maximillian i 1934 som «La Paloma».
- Ein annan tysk tekst vart skriven av Helmut Käutner og hadde same tittel som originalen. Denne vart først framført av Hans Allbers og gjeve ut i 1954. Andre versjonar av denne tyske teksten er framført av Stahlhammer i 2006 og Wareika i 2011.
- Ein tekst skriven av Georg Buschor og kalla «La Paloma Ade». Denne vart framført av Mireille Mathieu i 1973, som same året spelte inn ein fransk versjon av songen.
- Otto R. og Bernd Witthüser skreiv ein tysk tekst til songen kalla «La Paloma (La Gerleitung ohé)». Denne vart framført av Otto & Bärnelli i 1981.
Dansk
endreEin dansk versjon kalla «La Paloma» vart omsett av Carl Viggo Meincke og framført av Gustav Winckler i 1959.
Engelsk
endreDen engelske versjonen vart omsett av Hal Blair og Don Robertson og kalla «No More».
- 1961: Elvis Presley med The Jordanaires
- 1974: John Spencer
- 1981: Danny Mirror & The Jordanaires
- 1988: Đani Maršan
- 1991: Johnny Earl og The Jordanaires
- 1995: Ty Tender
- 2004: Tom Green
- 2010: Svenne Hedlund
- 2011: Henrik Åberg - Jack Baymoore
Andre engelske versjonar vart skriven av Marilyn Keith og Alan Bergman og framført av Norman Luboff Choir i 1961 som «My Love (La Palom)». Ein annan engelsk versjon av songen vart omsett av Kal Mann som «La Paloma Twist» og framført av Chubby Checker i 1962.
Norsk
endreEin norsk versjon vart skriven av Jan Thoresen og kalla «La Paloma». Denne vart spelt inn av Svenn-Erik Fjeldberg i 1980 og gjeven ut på singel.
Tsjekkisk
endreEin tsjekkisk versjon av songen kalla «Volám na shledanou» vart omsett av Bohuslav Nádvorník og først framført av Marta Kubišová a sbor Lubomíra Pánka i 1966. Ein annan versjon vart spelt inn av Yvetta Simonová i 1976.
Portugisisk
endreEin portugisisk tekst av songen vart skriven av Paulo Gilvan. Denne heitte òg «La Paloma» og vart framført av Trio Irakitan i 1967.
Fransk
endreEin fransk tekst til songen vart skriven av Georg Buschor, Catherine Desage og Christian Bruhn, og kalla «La Paloma adieu». Denne vart framført av Mireille Mathieu i 1973. Ho spelte same året òg inn ein tysk versjon av songen.
Svensk
endreEin svensk tekst vart skriven av Yngve Stoor og framført av Yngve Stoor med sin Hawaii-orkester i desember 1949. Den svenske versjonen heitte òg «La Paloma». Ein annan svensk tekst vart skriven av Lisbeth Stahl og kalla «La Paloma». Denne vart framført av Tommy Jacobsen i 1961.
Ein annan svensk tekst vart framført av Jigs i 1973.
Italiensk
endreEin italiensk tekst vart skriven av Blasco og Mari og songen vart framført av Tullio Pane i 1956. Tittelen på denne versjonen var òg «La Paloma». Ein annan italiensk tekst vart skriven av Nomen og framført av Connie Francis i 1961. Ein tredje italiensk tekst vart framført av Tony Astarita i 1968, skriven av Fierro, Iannuzzi, Sili og Annona.
Nederlandsk
endreJan Hoes skreiv ein nederlandsk tekst kalla «La Paloma». Denne vart framført av duoen De Limburgse Zusjes og gjeven ut på singel i 1958 som B-sida til «Waroom? Waroom?»
Polsk
endreTercet Egzotyczny framført ein polsk versjon av songen kalla «La Paloma», skriven av Stanisław Werner og Mirosław Łebkowski.
Kjelder
endre- Denne artikkelen bygger på «La Paloma» frå Wikipedia på engelsk, den 26. november 2016.
- Wikipedia på engelsk oppgav desse kjeldene:
- Rüdiger Bloemeke: La Paloma – Das Jahrhundert-Lied, Voodoo Verlag 2005, ISBN 3000155864
- Sigrid Faltin / Andreas Schäfler: La Paloma – das Lied, Marebuch Verlag 2008, ISBN 3866480881
- ↑ «American song with piano accompaniment» (James J. Fuld, The Book of World-famous Music. Classical, Popular, and Folk (Fifth edition revised and enlarged), New York, Dover Publications, 2000, s. 420, ISBN 0-486-41475-2).
- ↑ Gross, Thomas (5 July 2008). Heimweh für alle «La Paloma – Heimweh für alle» Check
|url=
value (hjelp). Schlager (på tysk) (Hamburg, Tyskland). Die Zeit. Henta 10. november 2016. - ↑ Pankraz, Marcel Proust und das ewige Lied «La Paloma» (German)[1]
- ↑ 4,0 4,1 La Paloma (in German)
- ↑ Video Event 2004
- ↑ NY Times Review of movie La Paloma (1938) from 09-08-2008