Mantova

Mantova (Mantua på ein lokal dialekt av lombardisk, òg nytta på fleire andre språk) er ein by i Italia. Han er hovudstad i provinsen Mantova i regionen Lombardia og har om lag 45 000 innbyggjarar.

Mantova
by
Land	Italia
Region	Lombardia
Provins	Mantova
Del av	Mantua and Sabbioneta
Areal	63,81 km²
Folketal	48 653  (1. januar 2023)
Borgarmeister	Fiorenza Brioni & Magister Gichan
Postnummer	46100
Retningsnummer	0376
Mantova 45.156388888889°N 10.791111111111°E / 45.156388888889; 10.791111111111
Wikimedia Commons: Mantua

Mantova er omgjeve på tre sider av kunstige innsjøar danna på 1100-talet. Desse får vatn frå elva Mincio, som renn frå Gardasjøen. Desse tre innsjøane vert kalla Lago Superiore, Lago di Mezzo og Lago Inferiore. Ein fjerde innsjø, Lago Pajolo, som ein gong var med på å danne ein ring av vatn rundt byen, tørka opp på slutten av 1700-talet.

Mantova er nemnd i William Shakespeare sin tragedie Romeo og Julie. Her vert Romeo send i eksil for drapet på Tybalt Capulet i ein sverdkamp og Romeo reiser frå Mantova tilbake til Verona då han får vite at hans elskede Julie har døydd.

Historie

Byen vart grunnlagd, truleg rundt år 2000 fvt., ved breidda av Mincio på ei slags øy som gav eit naturleg vern. På 500-talet fvt. vart han ein etruskisk landsby. Namnet kjem av det etruskiske namnet på guden Hades, som var Mantus. Etter at han vart erobra av kenomanarar, ei galliske stamme, vart han erobra av romarane mellom den første og den andre punarkrigen. Det nye området vart busett av vetaranar som hadde kjempa for Augustus. Den mest kjende personen frå Mantova i antikken var diktaren Publius Virgilius Maro, Vergil (Mantua me genuit), som vart fødd her i år 70 fvt.

Etter Romarriket sitt fall kom Mantova inn under Austromarriket, langobardar og så frankarar. På 1000-talet kom han inn under Boniface av Kanossa, marki av Toscana. Den siste herskaren i familien var grevinna Matilde av Kanossa (d. 1115), som ifølgje tradisjonen gav ordre om å byggje den verdifulle Rotonda di San Lorenzo (1082).

Etter Matilde av Kanossa døydde vart Mantova ein fri kommune og prøvde hardt å forsvare seg sjølv mot Det tysk-romerske riket på 1100- og 1200-talet. I 1198 oppdaga Alberto Pitentino dei fire innsjøane rundt byen for å skape eit naturleg vern.

Under kampane mellom Welf og Ghibellini drog Pinamonte Bonacolsi fordel av den kaotiske situasjonen til å ta makta i 1273. Familien hans styrte Mantova det neste hundreåret, gjorde han velståande og kunstnerisk. 16. august 1328 vart den siste frå Bonacolsi, Rinaldo, styrta i eit opprør støtta av Huset Gonzaga. Luigi Gonzaga, som hadde vore podestà i byen i 1318, vart vald som «Folket sin kaptein». Gonzaga-familien bygde nye murar med fem portar og renoverte arkitekturen i byen på 1300-talet, men den politiske situasjonen i byen roa seg ikkje før den tredje Gonzaga, Ludovico I av Gonzaga, eliminerte slektningane sine og tok makta sjølv.

Med ei betaling på 120 000 gylden i 1433 vart Gianfrancesco I utnemnd som marki av Mantova av keisar Sigismund etter at han hadde gifta seg med dottera Barbara av Brandenburg. I 1459 heldt pave Pius II ein riksdag i Mantova for å erklære eit krosstog mot Det osmanske riket. Under Francesco II arbeida den kjende renessansemålaren Andrea Mantegna i Mantova som hoffmålar, og laga her nokre av dei flottaste verka sine.

Den første hertugen av Mantova var Federico II av Gonzaga, som fekk tittelen frå keisar Karl V i 1530. Federico gav Giulio Romano fullmakt til å byggje den kjende Palazzo Te i utkanten av byen. Diktaren Torquato Tasso skreiv om Mantova i 1586:

«Dette er ein svært vakker by og ein som er verdt å reise tusen mil for å sjå.»

I 1624 flytta Francesco IV hertugsetet til ein ny residens, Villa della Favorita, teikna av arkitekten Nicolò Sebregondi.

Ludovico Gonzaga får nyhendene om at sonen Francesco vart vald som kardinalen, freske måla av Andrea Mantegna i Stanza degli Sposi i Palazzo Ducale.

I 1627 enda arvelinja til Gonzaga-familien med den onde og svake Vincenzo II, og byen gjekk inn i ei nedgangstid under dei nye herskararne, Gonzaga-Nevers, ei yngre fransk grein av familien. Den mantoviske arvefølgjekrigen braut ut og i 1630 omleira keisaren sin hær med 36 000 Landsknecht-soldatar Mantova, og dei førte pest med seg. Mantova kom seg aldri att etter katastrofen. Ferdinand Carlo IV, ein håplaus herskar som berre ønskte å halde festar og teatralske representasjonar og som var alliert med Frankrike i den spanske arvefølgjekrigen. Etter at sistnemnde tapte søkte han tilflukt i Venezia og tok med om lag tusen måleri. Etter han døydde i 1708 vart an erklært avsatt og familien hans mista Mantova for alltid til habsburgarane i Austerrike.

Under det austerrikske styret opplevde Mantova ei oppgangstid igjen og det kongelege akademiet for vitskap, litteratur og kunst, det vitskaplege teateret og fleire palass vart bygd.

4. juni 1796 under napoleonskrigane vart Mantova omleira av Napoleon. Austerrike og Russland prøvde å bryte omleiringa. Dei klarte det ikkje, men tynna ut dei franske styrkane såpass at dei forlet omleiringa 31. juli for å kjempe i andre slag. Omleiringa starta opp att 24. august. Tidleg i februar gav byen opp og regionen kom under fransk styre. I 1810 vart Andreas Hofer skoten ved Porta Giulia, ein port i byen ved Borgo di Porto (Cittadella). Han hadde leia eit opprør mot Napoleon i Tyrol.

Etter eit kort fransk styre gjekk Mantova tilbake til Austerrike i 1814 og vart ein Quadrilatero, festningsbyar i Nord-Italia. Sinne mot Austerrike enda til slutt med eit opprø.r som varte frå 1851 til 1855 og som til slutt vart stoppa av den austerrikske hæren. Ein av dei mest kjende hendingane i den italienske Risorgimento fann stad i den litle dalen Belfiore, der ei gruppe opprørarar vart hengt av austerrikarane.

I 1866 vart Mantova ein del av Italia under kongen av Sardinia.

Galleri

• 
  Palazzo Bonacolsi.
• 
  Rotonda di San Lorenzo.
• 
  Palazzo del Podestà i Mantova.
• 
  Palazzo della Ragione i Mantova.

Bakgrunnsstoff

• Palazzo Te
• A Mantova

Kjelder

• Denne artikkelen bygger på «Mantua» frå Wikipedia på engelsk, den 28. desember 2007.