Mílos

Mílos (gresk Μήλος) er ei vulkansk øy i Hellas som høyrer til Kykladane i Egearhavet. Ho vart tidlegare kalla Melos og før det athenske folkemordet i 416 fvt. Malos.

Mílos Lokalt namn Μήλος
Fiskelandsbyen Klíma på Mílos
Geografi
Stad	Egearhavet
Koordinatar	36°44′N 24°25′E
Øygruppe	Kykladane
Areal	160,1 km²
Høgaste punkt	Profitis Elias (748 moh.)
Administrasjon
Land	Hellas
Periferi Periferieining	Dei sørlege egeiske øyane Mílos
Største busetnad	Mílos (830 innb.)
Demografi
Folketal	5 302 (2021)
Folketettleik	33,1 /km²

Mílos er eigen kommune, og frå 2011 høyrer øya administrativt til under periferieininga Mílos i periferien Dei sørlege egeiske øyane. Mílos er hovudstad i periferieininga. Ved folketeljinga i 2021 hadde kommunen Mílos 5 302 innbyggjarar, medan tettstaden med same namn hadde 830 innbyggjarar.

Øya er kjend for statuen Venus de Milo (som står i Louvre) og statuane av Asklepios, som i dag står i British Museum, og Poseidon og ein gamal Apollon i Aten.

Geografi

Øyane Mílos, Kímolos (i nord), Polýegos (i aust) og Andímilos (i vest).

Mílos er den sørvestlegaste øya i Kykladane og ligg 120 km aust frå kysten av Lakonía. Frå aust til vest måler ho 23 km, frå nord til sør 13 km. Ho har eit areal på 160 km². Store delar av øya er kupert og åslendt og det høgaste punktet er fjellet Profítis Ilías med 748 moh, som ligg i vest. Øya har vulkansk opphav og har bergartar som tuff, trakytt og obsidian. Den naturlege hamna er gropa i krateret og har eit djup på 50 til 130 meter. Krateret delar øya i to delar med eit eid som berre er 18 km breitt. I ei av grottene på sørsida av øya er varmen frå vulkanen framleis stor og på austsida av øya finn ein varme svovelhaldige kjelder.

Andímilos eller Antimelos ligg 20 km nordvest for Mílos og er øy utan folk som ofte vert kalla Erimómilos (Ørkenmilos). Kímolos ligg 1,5 km mot nordaust og var i antikken kjend for fiken. Polýegos ligg 2 km søraust for Kímolos igjen.

Landsbyar

Hamnelandsbyen heiter Adámas, og ovanfor hamna ligg eit platå der hovudbyen Pláka ligg. Den antikke byen Mílos låg nærare hamna.

Historie

Plasseringa til Mílos mellom Hellas og Kreta, og på grunn av dei store mengdene obsidian, gjorde henne til eit viktig senter for den tidlege egeiske siviliasjonen. Ved staden Fylakopi frå bronsealderen på nordaustkysten har ein funne ein bymur og eit palass av den minoiske siviliasjonen, i tillegg til nokre fresker.

Antikvitetane vart funne frå tre forskjellige periodar som alle var før den mykenske tidsperioden i Hellas. Mykje keramikk vart funne, mellom anna med utradisjonell utforming og blomsterdekor.

I antikken var øya først okkupert av dorianarar frå Lakonía. På 500-talet fvt. vart det igjen produsert usedvanlege vasar med stor storleik og mytologisk og orientalisert dekor.

Sjølv om Mílos sende hjelp til den greske flåten ved Salamína, vart ho ikkje med i Det athenske sjøforbundet og prøvde å halde seg nøytrale i peloponnesarkrigen. I 415 fvt. gjekk derimot athenarane til åtak på øya og tvinga innbyggjarane til å overgje seg, slakta ned alle menn som kunne bere våpen og gjorde slavar av kvinner og born. Deretter sette dei i land 500 athenske kolonistar. Lysander erobra øya tilbake for dei doriske innbyggjarane, men ho klarte aldri å få tilbake sin tidlegare velstand.

Det var mange jødiske busetnadar på Milos på byrjinga av den kristne tida og kristendomen vart innført tidleg. Under perioden med Det latinske riket vart øya ein del av Hertugdømmet Náxos, bortsett frå eit par år (1341-1383) då ho var under eit anna herskap under Marco Sanudo og dottera hans. I dag har øya om lag 5 000 innbyggjarar.

Byar og tettstader

Dei største byane og tettstadene i kommunen er:

Tettstad	Folketal 2011	Folketal 2021
Adámandas	1 347	1 268
Triovasálos	838	1 001
Péra Triovasálos	649	844
Mílos	749	830
Trypití	540	502

Andre busetnader på øya:

Apollónia (268) Zefyría (190) Katsarónas (119) Mýtikas (57) Kánava (37)

Provatás (33) Kómia (24) Psathádika (24) Pákhena (17)

Paliokhóri (17) Mandrákia (13) Ajía Kyriakí (12) Voúdia (11)

Småøyar i kommunen:

• Andímilos (0)
• Glaronísia (0)
• Akráthi (0)
• Anánes (0)
• Paximádi (0)

Kjelde

• Denne artikkelen er basert på ei omsetjing av artikkelen Milos frå Engelsk Wikipedia der følgjande kjelder mellom anna vart nytta:

I.F. Stone, 1988, The trial of Socrates, Anthos.

Cambridge Ancient History, Vol.II, 1924, New York, MacMillan

Colin Renfrew & Malcolm Wagstaff, 1982, An Island Polity, the Archaeology of Exploitation in Melos, Cambridge, Cambridge University Press.

Colin Renfrew, 1985, The Archaeology of Cult, the Sanctuary at Phylakopi, London, British School at Athens and Thames & Hudson.

Leycester, «The Volcanic Group of Milo, Anti-Milo, &c.,» in Jour. Roy. Geog. Soc. (1852).

Joseph Pitton de Tournefort, Voyage.

Leake, Northern Greece, iii.

Prokesch von Osten, Denkwiirdigkeiten, &c.

Bursian, Geog. von Griechenland, ii.; Journ. Hell. Stud, xvi., xviL, xviii., Excavations at Phylakopi; Inscr. grace, xii. iii. 197 sqq.;