Odderøya fyrstasjon

Odderøya fyrstasjon er eit hamnefyr som ligg ved innseglinga til Vestre hamn i Kristiansand i Agder. Fyret vart oppretta i 1832.

Odderøya fyrstasjon

Foto: Philip Gabrielsen
Fylke	Agder
Kommune	Kristiansand
Funksjon	Hamnefyr
Oppretta	1832
Koordinatar	58°07.7666′N 8°0.4144′E
Fyrtårn
Høgd	8,7
Form	Fyrbygning
Byggjemateriale	Tre
Fyrlys
Lyskarakter	2 okkulterande glimt kvart 8. sek.
Lyshøgd	12,5 moh.
Lysvidde	5,6 nm
Status
Eigar	Staten
Automatisert	1984
Avfolka	1984
Vernestatus	Freda etter lov om kulturminne
Odderøya fyrstasjon 58.131397°N 8.002202°E / 58.131397; 8.002202

Fyrstasjonen er landfast og ligg på halvøya Odderøya, 1 km sør for kvadraturbusetnaden. Fyrstasjonen er bygd samtidig med Oksøy fyrstasjon og har funksjonelt og visuelt samband med denne og Grønningen fyrstasjon.

Fyrbygningen er oppført i tre. Lyktehuset er innebygd i gavlen. Ei tåkeklokke heng i ein galge føre hovudbygningen.

Anlegget omfattar maskinhus/fyrbetjentbustad, bryggerhus, oljebod, naust og brygge. Dagens bygningsmasse er i hovudsak oppført i 1874 då fyret vart flytta og det opphavlege fyrhuset rive.

Utvikling

Plasseringa til Odderøya fyrstasjon

Den opphavlege fyrbygningen var liten, skrøpeleg og låg lågt i terrenget ytst på pynten. Fyrdirektøren hadde sett følgjande ramme for anlegget: «Bekvemeligheder med største Økonomi og saavidt at et Par enslige Folk kan bo der». Også teknologien var enkel i starten. Hovudlampen var ein rundbrennar med parabolsk reflektor som vendte sørover. Han var skjerma for berre å vere synleg i trygt farvatn mellom Grønningen og Oksøy og for å markere leia vidare innover. I tillegg hadde fyret to flatbrennarlampar med reflektorar, éin i retning Dybingen og éin inn mot hamna. Alle tre lampene brann rapsolje. Hovudlampen skulle vere tent frå solnedgang til soloppgang heile året.

I 1874 vart fyret flytta høgare opp der den freda fyrstasjonen ligg i dag og fekk høgare standard. Men heller ikkje no fungerte fyrlykta tilfredsstillande. I 1885 vart det derfor montert ein fyrlampeoperatør som gav eit blinkande lys for å skilje fyrlyset frå bakgrunnsbelysninga frå byen. Året etter vart det sett opp ei 700 kg tung tåkeklokke i ein galge føre gavlveggen mot sjøen.

I 1914 fekk fyrlykta på Odderøya et 4. ordens linseapparat.

I 1927 og 1928 vart både fyrlykta og tåkeklokken elektrifisert. Dermed var det slutt på bering og påfylling av petroleum, snyting av veker og pussing av sota lampeglas og ruter. Nædaggregat vart òg installert.

I 1984 vart det sett opp ei ny, moderne fyrlykt føre den gamle fyrbygningen. Linseapparatet frå 1914 vart overført til den nye lykta. Samstundes vart fyrstasjonen automatisert og avfolka.

Status

Fyrstasjonen på Odderøya er eit typisk, lite trefyr med tårn og lykt i gavlen på fyrbygningen. Fyrstasjon er eit karakteristisk trekk i hamnebilete til Kristiansand og har fyrhistorisk og opplevingsmessig verdi ved sambandet til fyrstasjonane Oksøy og Grønningen. Det frittliggande tåkeklokkeanlegget er det einaste av sitt slag som er bevart i Noreg. Fyrstasjonen vart freda etter lov om kulturminne i 1994. Området har vore bandlagt av forsvaret, men er no delvis frigjeve som turområde. Vest-Agder fylkeskommune kjøpte anlegget frå Kystverket for 500 000 kroner i 2005.

Sjå òg

• Fyr i Noreg
• Fyrstasjonar i drift i Noreg

Kjelder

• Denne artikkelen bygger på «Odderøya fyr» frå Wikipedia på bokmål, den 2. oktober 2008.

Andre kjelder

• «Norsk fyrliste 2008» (PDF). Kystverket. 
• «Odderøya fyrstasjon». Norsk Fyrhistorisk Forening. 

Bakgrunnsstoff

• Odderøya fyrstasjon i kulturminnesok.no, nettstaden til Riksantikvaren