Rangitataelva
Rangitataelva er ei av dei forgreina elvene som var med å danna Canterbury Plains på Sørøya på New Zealand. Ho renn mot søraust i 120 kilometer frå Søralpane, og munnar ut i Stillehavet 30 kilometer nordaust for Timaru. Elva har eit tilsigsområde på 1773 km²[1] og ei årleg middelvassføring på 95 m³/s ved Klondyke.[2]
| Rangitataelva | |||
| Rangitata River | |||
| elv | |||
 Rafting på Rangitaka River.
| |||
| Land |  New Zealand
| ||
|---|---|---|---|
| Nedslagsfelt | 1 773 km² | ||
| Lengd | 120 km | ||
| Kjelde | Søralpane | ||
| Munning | I Stillehavet, 30 km nordaust for Timaru | ||
| • høgd | 0 moh. | ||
 Rangitataelva 44°11′22″S 171°30′30″E / 44.189444444444°S 171.50833333333°E | |||
| Wikimedia Commons: Rangitata River | |||
Maorinamnet Rangitata (Rakitata) har ulike omsetjingar, som 'dagen med låge skyer', 'nær himmel' og 'sida til himmelen'.[3]
Elva forma Rangitatadalen, sentralt i Søralpane. Filminga frå Rohan i Ringdrotten: Dei to tårna og Kongens atterkome vart filma i denne dalen, på og kring Mount Sunday. Fleire fjerntliggjande sauegarsar ligg nær Mount Sunday. Mellom desse er Mesopotamia, Mount Potts og Erewhon. Erewhon vart namngjeven av forfattaren Samuel Butler som var den første kvite nybyggjaren ved Mesopotamia sauestasjon. Erewhon er òg namnet på ein roman som Butler skreiv anonymt i 1872.
Før elva når Canterbury Plains er ein del ført over til Rangitata Diversion Race (RDR) for vatning og produksjon av vasskraft. RDR vart bygd mellom 2. april 1937 og 1944,[4] og forsyner kraftstasjonane Montalto og Highbank med vatn før ho når utløpet i Rakaiaelva. Ved dette utløpet ligg òg det første akustiske fiskegjerdet på New Zealand, dette held laksesmolt nede i elva og hindrar at han går opp i jordbrukslandet.[5]
Ut mot munningen deler elva seg i to løp og dannar ei stor delta-øy, Rangitataøya. Over øya går riksvegen State Highway 1 og jarnvegslinja Main South Line mellom Ealing og Rangitata, og øya er såleis direkte knytt til både riksvegs- og jarnvegsnettet på New Zealand.
Rangitata er elva med mest fiske sentralt på Sørøya,[2] og har eit sjølvberande fiske etter chinooklaks.[6] Laksen står for rundt 75 prosent av fangsten til sportsfiskarane i elva, andre fiskeslag er aure, regnbogeaure og bekkerøye.
Den 23. desember 1999 sende organisasjonen Fish and Game New Zealand inn ein søknad om at Rangitata River vart verna (Water Conservation Order). I juni 2006 vart vernet vedteke.[7]
Eit lokomotiv enda opp heilt nedsenka i elva 4. januar 2002 etter at flaumvatn undergrov banelekamen og skapte ei avsporing.[8]
Referansar
endre- ↑ «Rangitata River». Sesagent.com. Henta 20. januar 2012.
- ↑ 2,0 2,1 «Application for a Water Conservation Order» (PDF). New Zealand Fish and Game Council. 23. desember 1999. Henta 19. januar 2012.
- ↑ Alan Copland Beck (1966). «Rangitata River». Te Ara Encyclopedia of New Zealand. Henta 19. januar 2012.
- ↑ «About the RDR - History». Rangitata Diversion Race Management Ltd. Henta 18. januar 2012.
- ↑ «First acoustic fish fence installed». The Timaru Herald. 1. januar 2009. Arkivert frå originalen 29. mars 2009. Henta 18. januar 2012.
- ↑ McDowall, R. M. (1990) New Zealand freshwater fishes: a natural history and guide. Heinemann-Reed, Auckland, 553 p.
- ↑ The application, the reports of the Special Tribunal and the Environment Court, the Minister's press release, and the Water Conservation (Rangitata River) Order 2006 are available on this page of the Ministry for the Environment's website Application for a Water Conservation Order on the Rangitata River Arkivert 2007-09-27 ved Wayback Machine., henta 19. januar 2012
- ↑ «Rail line reopened after derailment». TVNZ. 7. januar 2002. Henta 19. januar 2012.
- Denne artikkelen bygger på «Rangitata River» frå Wikipedia på engelsk, den 20. januar 2012.