San i Polen

San (ukrainsk Сян) er ei elv søraust i Polen og vest i Ukraina. Ho er ei sideelv til Wisła med ei lengd på 433 km, noko som er det sjette lengste i Polen. Elva har eit nedslagsfelt på 16 861 km² (14 390 km² i Polen). San har utspringet sitt i Karpatane nær landsbyen Sianky i ei høgd på 900 meter, nøyaktig på grensa mellom Polen og Ukraina. og på det kontinentale vasskiljet. Ho dannar grensa mellom dei to landa i om lag 50 km.

San
elv
San sett frå Sobieńåsen nær Sanok i Polen.
Land	Polen, Ukraina
Del av	Vistula-Danube-Watershed
Nedslagsfelt	16 861 km²
Lengd	433 km
Kjelde	Karpatane
Munning	Wisła
San i Polen 49.0028°N 22.875°E / 49.0028; 22.875
Wikimedia Commons: San (river)

San i Sanok, 2005.

San i Debna, 2005.

«San» kjem frå det urindoeuropiske ordet som tyder «fart» eller «rask straum». På keltisk tyder San 'elv'. Den største kunstige innsjøen i Polen, Solinasjøen, vart danna då det vart bygd ei demning over San nær Lesko.

Historie

Elva vart først nemnd i skriftlege kjelder i 1097 som Sanъ, reku Sanъ, k Sanovi, nad Sanomъ (1152) og Sanu (1287). På gamle kart over Rutenske voivodskap i Polen (1339-1772) finn ein «San» (1339), «San» (1372), «Szan» (1406), «Sanok» (1438), «Saan» (1439), «Sayn» (1445), «San» (1467), «Szan» (1517) og «Schan» (1526).

Området som elva renn gjennom vart busett i førhistorisk tid av forskjellige folk som keltarar, gotarar og vandalar. Etter fallet til Romarriket (som inkluderte dei søraustlege delane av Polen sør for San, vart området invadert av ungararar og slavarar

Sandalen må har vore ei viktig handelsåre så tidleg som 800- eller 900-talet. Regionen vart ein del av staten Stormähren fram til ungarske stammer invaderte området rundt 899. Lendiarar i området valde då å støtte ungararane. Polen, Kievriket og Ungarn kjempa stadig om området på 900-talet.

Under den andre verdskrigen og invasjonen av Polen i 1939 prøvde polske styrkar å forsvare ei linje langs San frå 6. september 1939 før tyskarane braut gjennom bruhovudet deira den 12. september 1939.

Sideelvar

Frå høgre Wołosaty, Solinka, Hoczewka, Osława, Sanoczek, Tyrawski, Baryczka, Stupnica,

Frå venstre Wiar, Wisznia, Rada, Szkło, Lubaczówka, Lubienia, Wisłok, Trzebośnica, Tanew, Bukowa,

Byar

• Dynów, Jarosław, Lesko, Leżajsk, Nisko, Przemyśl, Radymno, Rudnik nad Sanem, Sandomierz, Sanok, Sieniawa, Stalowa Wola, Ulanów, Zagórz

Sjå òg

• Elvar i Polen

Kjelder

• Denne artikkelen bygger på «San River» frå Wikipedia på engelsk, den 15. mai 2008.
  • Wikipedia på engelsk oppgav desse kjeldene:
• Prof. Adam Fastnacht, Slownik Historyczno-Geograficzny Ziemi Sanockiej w Średniowieczu (Historisk-geografiske ordbok for Sanokdistriktet i mellomalderen), Kraków, 2002, ISBN 83-88385-14-3.

Fotnotar