Krysantemum

Krysantemum (vitskapleg namn Chrysanthemum, frå gresk khrysos, 'gull', og anthemon, 'blom') er ei planteslekt av fleirårige blomar med rundt 30 artar som er utbreidde som hage- og prydvekstar. Staudane har ein oprett vekst, djupt innskårne blad og store blomsterhovud med kvite, gule eller rosa randkroner og gule skivekroner. Det finst krysantemum i Europa, Asia og Nord-Amerika, men tyngdepunktet er i Aust-Asia. Her har dei også ei viktig kulturell stilling.

Krysantemum
Systematikk
Rike:	Planteriket Plantae
Rekkje:	Karplantar Tracheophytes
Underrekkje:	Frøplantar Spermatophytes
Orden:	Korgplanteordenen Asterales
Familie:	Korgplantefamilien Asteraceae
Underfamilie:	Asteroideae
Stamme:	Anthemideae
Slekt:	Krysantemum Chrysanthemum L., 1753

Gukwacha, koreansk krysantemumte.

Fleire delar av veksten blir brukt i asiatisk matlaging, særleg blomane, som blir brukt til å laga krysantemumte og som smaksetjar i andre tetypar og i den koreanske risvinen gukhwaju. Stilkane kan kokast eller dampast og brukast som grønsaker, og blir særleg nytta i kinesisk mat.

I Japan er blomen knytt til keisaren, og ein finn krysantemum i tittelen og våpenskjoldet hans, og som offisielt japansk symbol i fleire andre samanhengar. I Kina var han ein av «dei fire edle» (saman med bambus, orkidé og plommeblom). Kvit krysantemum er her knytt til sorg, noko ein også finn i Japan og fleire europeiske land, der han er knytt til død berre nytta i gravferder og til å pynta graver.

Artar

Ulike typar krysantemum.

Chrysanthemum aphrodite
Chrysanthemum arcticum
Chrysanthemum argyrophyllum
Chrysanthemum arisanense
Chrysanthemum boreale
Chrysanthemum chalchingolicum
Chrysanthemum chanetii
Chrysanthemum cinerariaefolium
Chrysanthemum coronarium
Chrysanthemum crassum
Chrysanthemum glabriusculum
Chrysanthemum hypargyrum
Chrysanthemum indicum
Chrysanthemum japonense
Chrysanthemum japonicum
Chrysanthemum lavandulifolium
Chrysanthemum mawii
Chrysanthemum maximowiczii
Chrysanthemum mongolicum
Chrysanthemum morifolium
Chrysanthemum morii
Chrysanthemum okiense
Chrysanthemum oreastrum
Chrysanthemum ornatum
Chrysanthemum pacificum
Chrysanthemum potentilloides
Chrysanthemum segetum
Chrysanthemum shiwogiku
Chrysanthemum sinuatum
Chrysanthemum vestitum
Chrysanthemum weyrichii
Chrysanthemum yoshinaganthum
Chrysanthemum zawadskii

Galleri

Artar

• 
  Chrysanthemum coronarium
• 
  Chrysanthemum indicum
• 
  Chrysanthemum japonense
• 
  Chrysanthemum leucanthemum
• 
  Chrysanthemum nangkingense
• 
  Chrysanthemum pacificum
• 
  Chrysanthemum zawadskii

Hybridar

• 
  Chrysanthemum x aphrodite
• 
  Chrysanthemum x grandiflorum
• 
  Chrysanthemum x morifolium

Galleri

• 
  Det japanske statsvåpenet, og våpenskjoldet til keisaren av Japan, er ein stilistert krysantemum.
• 
  Krysantemumdekorasjon på sida og lokket av ein japansk tebolle (natsume).
• 
  Krysantemumutstilling i New York i 1925.
• 
  Dokker delvis laga av krysantemum under ein festival i Gifu i Japan.

Bakgrunnsstoff

Wikimedia Commons har multimedia som gjeld: Krysantemum

Denne biologiartikkelen er ei spire. Du kan hjelpe Nynorsk Wikipedia gjennom å utvide han.