Den store tyrkiske krigen
Den store tyrkiske krigen syner til ei rekkje konfliktar mellom Det osmanske riket og samtidige makter i Europa, som gjekk saman i Den heilage ligaen på andre halvdel av 1600-talet.
| Den store tyrkiske krigen | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Del av osmansk-habsburgske krigar, polsk-osmanske krigar, osmansk-venetianske krigar og russisk-tyrkiske krigar. | |||||||||
 Sobieski i Wien av Juliusz Kossak | |||||||||
| |||||||||
| Partar | |||||||||
 Det tysk-romerske riket Tsardømet Russland Det kosakkiske hetmanatet Det polsk-litauiske samveldet Republikken Venezia  Kongedømet Ungarn Kongedømet Kroatia Spania Kurfyrstedømet BayernSerbiske opprørarar Albanske opprørarar Greske opprørarar Bulgarske opprørarar |
 Det osmanske riket.svg){kind=icon} Krim-khanatet
| ||||||||
| Wien (1683) – Párkány (1683) – Vác (1684) – Buda (1684) – Érsekújvár (1685) – Eperjes (1685) – Kassa (1685) – Buda (1686) – Pécs (1686) – Mohács (1687) – Krim-feltoget (1687) – Beograd (1688) – Batočina (1688) – Krim-felttoget (1689) – Niš (1689) – Zernest (1690) – Beograd (1690) – Slankamen (1691) – Beograd (1693) – Azov (1695-1696) – Lugos (1695) – Zenta (1697)– Podhajce (1698) | |||
| Balearane (1501) – Alger (1516) – Tlemcen – Mohács (1526) – Ungarn (1527–1528) – Alger (1529) – Formentera – Balkan – Wien (1529) – Vesle krigen (1530–1552) – Coron – Tunis (1534) – Tunis (1535) – Mahon – Osijek – Preveza – Castelnuovo – Alborán – Alger (1541) – Nice – Mahdiye – Gozo – Tripoli – Eger – Ponza – Korsika – Oran (1556) – Bougie – Balearane (1558) – Mostaganem – Djerba – Orán og Mers-el-Kebir – Malta – Aceh – Szigetvár – Lepanto – Tunis (1574) – Fez – Den lange krigen – Kapp Corvo – Kapp Celidonia – 1663-1664 – Den store tyrkiske krigen – 1716-1718 – 1737–1739 – 1787–1791 | |||
1667–1683 endre
- Sjå òg den polsk-kosakkiske-tatarske krigen (1666–1671), den polsk osmanske krigen (1672–1676) og den russisk-tyrkiske krigen (1676–1681).
Etter opprøret til Bohdan Khmelnytskij, då tsardømet Russland erobra delar av det austlege Ukraina frå Det polsk-litauiske samveldet, vart somme kosakkar verande att søraust i Samveldet. Leiaren deira, Petro Dorosjenko, ønskte å knyte resten av Ukraina til Det osmanske riket, og starta eit opprør mot hetman (polsk hærførar) Jan III Sobieski. Sultan Mehmet IV, som visste at Det polsk-litauiske samveldet var svekka som følgje av indre stridar, gjekk til åtak på Kamieniec Podolski, ein stor by ved grensa.
Den vesle polske styrken stod imot omleiringa av Kamieniec Podolski i to veker, men vart så tvungen til å kapitulere. Den polske armeen var for liten til å stå imot ein osmansk invasjon og klarte berre å vinne nokre få mindre taktiske sigrar. Etter tre månadar vart Polen tvungen til å signere freden i Buchach der dei måtte gå med på å overgje Kamieniec Podolski, Podolia og betale skatt til den osmanske sultanen.[2]
Då meldinga om nederlaget og avtalen nådde Warszawa, nekta Sejmen å betale skatten og organiserte ein stor arme under Jan Sobieski. Polakkane vann så Slaget ved Chocim i 1673. Etter kong Michał døydde i 1673, vart Jan Sobieski vald til konge av Polen. Han prøvde så å slå osmanarane dei neste fire åra, utan suksess. Krigen enda den 17. oktober 1676 med freden i Żurawno der tyrkarane berre fekk ha att kontroll over Kamieniec Podolski.
Dette tyrkiske åtaket førte i 1676 òg til starten på den russisk-tyrkiske krigen.
Niårskrigen (1683–1698) endre
- Sjå òg Moreakrigen, den polsk-osmanske krigen (1683–1699) og den russisk-tyrkiske krigen (1686–1700).
Etter nokre år med fred gjekk Det osmanske riket til åtak på Habsburgmonarkiet. Tyrkarane klarte nesten å erobre Wien, men Jan III Sobieski leia ein kristen allianse som slo dei i slaget ved Wien, noko som utsette hegemoniet til Det osmanske riket i det søraustlege Europa.
Ein ny Heilag liga vart forma av pave Innocent XI og omfattar Det tysk-romerske riket (leia av Habsburg-Austerrike), Det polsk-litauiske samveldet og Republikken Venezia i 1684,[3] og seinare Russland i 1686. Det andre slaget ved Mohács vart eit knusande nederlag for sultanen.
Involveringa til Russland var første gong landet formelt vart med i ein allianse med dei europeiske maktene. Dette var starten på ei rekkje russisk-tyrkiske krigar, som heldt fram heilt til 1900-talet. Som følgje av Krim-felttoga og Azov-felttoga, kapra Russland den viktige osmanske festninga Azov.
Etter det avgjerande slaget ved Zenta i 1697 og mindre småkampar (som slaget ved Podhajce i 1698), vann ligaen krigen i 1699 og tvinga Det osmanske riket til å signere freden i Karlowitz.[4] Osmanarane avstod det meste av Ungarn, Transilvania og Slavonia til Habsburgmonarkiet medan Podolia vart gjeven attende til Polen. Det meste av Dalmatia gjekk til Venezia, i lag med Morea (Peloponnes), som osmanarane fekk attende med freden i Passarowitz i 1718.
Sjå òg endre
Kjelder endre
- Denne artikkelen bygger på «Great Turkish War» frå Wikipedia på engelsk, den 26. desember 2011.
- Wikipedia på engelsk oppgav desse kjeldene:
- ↑ Christian S. Anderson, What Every Christian Should Know about Islam, Xulon Press, 2008, ISBN 9781606474426, p. 64.
- ↑ Kemp, Arthur, Jihad: Islam's 1,300 Year War Against Western Civilisation, (Lulu.com, 2008), 38.
- ↑ Treasure, Geoffrey, The making of modern Europe, 1648-1780, (Methuen & Co Ltd., 1985), 614.
- ↑ Sicker, Martin, The Islamic world in decline, (Praeger Publishers, 2001), 32.