Kantonen Schwyz

Schwyz Tysk: Schwyz Fransk: Shwytz Italiensk: Svitto Retroromansk: Sviz
Våpenet til Schwyz
Kart som viser kor i Sveits Schwyz ligg.
Hovudstad	Schwyz
Språk	tysk
Folketal	146 730 (2011)
Areal	908 km²
Folketettleik	162/km²
Forkorting	SZ
Kanton sidan	1291
Høgaste topp	2802 m (Bös Fulen)

Schwyz er ein kanton i det sentrale Sveits. Han har eit areal på 908 km² og hadde 144 686 innbyggarar i 2009. Byen Schwyz er hovudstad i kantonen.

Schwyz er ein av dei tre urkantonane som har vore med i det sveitsiske eidsforbundet sidan landet vart danna i 1291. Både namnet og flagget til Sveits stammar frå denne kantonen.

Geografi

Schwyz grensar i nord mot kantonane Zug og Zürich, i nordaust mot St. Gallen, i aust mot Glarus, i sør mot Uri og i vest mot Luzern. Delar av Vierwaldstättersjøen, Zugsjøen og Zürichsjøen ligg i kantonen.

Landskapet er meir prega av åsar enn fjell. Om lag tre fjerdedelar er produktive landområde, 26% av flatevidda er skogdekt. Høgste fjellet, Bös Fulen på 2 802 moh, ligg på grensa mot Glarus.

Språk og samfunnn

Skriftspråket i Schwyz er tysk, talemålet høyrer til den sveitsartyske dialekta. 17,2% av innbyggarane er utanlandske statsborgarar. 72% av folket er romersk-katolske, medan 13% soknar til protestantismen.

Distrikt og kommunar

Siebnen i nordaustre Schwyz

Landskap ved Sihlsee og Einsiedeln i norddelen av Schwyz

Schwyz består av 6 distrikt (Bezirke), som er delt opp i til saman 30 kommunar. Dei seks distrikta er: Einsiedeln, Gersau, Höfe, Küssnacht, March og Schwyz.

Historie

Utsyn mot nord frå Ibergeregg i det sentrale Schwyz

Germanarar vandra inn i området for om lag 1 400 år sidan. Desse var ganske snart omvende til kristen tru. I det 10. hundreåret hadde klosteret i Einsiedeln utvida si makt over heile det omkringliggande landområdet. Handelen over Gotthardpasset var då ein viktig økonomisk faktor i Schwyz.

Den 1. august i 1291 slutta Schwyz seg, saman med kantonane Uri og Unterwalden, til Rütiavtalen, noko som vert rekna for grunnlegginga av Sveits. Schwyz hadde til 1320 ei leiande rolle i samanslutninga, og ei forvansking av namnet på kantonen vart i 1803 namnet på konføderasjonen Sveits. Det sveitsiske flagget er identisk med flagget til Schwyz.

Schwyz sette seg mot reformasjonen. I slaget ved Kappel i 1531 sigra Schwyz-hæren over hæren til reformasjonsleiaren Huldrych Zwingli. Zwingli sjølv var ein av dei som fall i slaget.

Mellom 1798 og 1803 var Schwyz med i republikken Helvetia, danna av Napoleon. I 1845 gjekk kantonen saman med dei andre katolske kantonane i eit Sonderbund, ein utbrytar frå den sveitsiske konføderasjonen. Etter ein kort borgarkrig hausten 1847 vart separatistkantonane slegne, og i 1848 var Schwyz ein av kantonane som gjekk med i den nydanna føderalstaten.

Kjelder

• Denne artikkelen bygger på «Kanton Schwyz» frå Wikipedia på tysk, den 10. august 2011.

Bakgrunnsstoff

• Offisiell nettstad