Korčula
Korčula (italiensk Curzola, latin Corcyra Nigra, gresk Korkyra Melaina, gamalslavisk Krkar) er ei øy i Adriahavet ved kysten av Kroatia. Øya har eit areal på 279 km² — med ei lengd på 46,8 km og i snitt 7,8 km brei — og like utanfor kysten av Dalmatia. Folketalet på øya er 16 138 (2001), og ho er dermed den nest mest folkerike øya i Adriahavet etter Krk. I følgje folketeljinga i 2001 er 96,77 % av innbyggjarane er etniske kroatar. Den lokale dialekten vert kalla korzulot, og er ein blanding av både čakavisk og vulgærlatin.
| Korčula | |
|---|---|
 Landsbyen Korčula sett frå sør | |
| Geografi | |
| |
| Stad | Adriahavet |
| Koordinatar |
|
| Areal | 279 km²
|
| Høgaste punkt | Klupca (568 moh.)
|
| Administrasjon | |
| Land | Kroatia |
| Fylke | Dubrovnik–Neretva |
| Største busetnad | Korčula (3 232 innb.)
|
| Demografi | |
| Folketal | 16 138 (2001)
|
Korčula er og namnet på den gamle festningsbyen på austkysten av øya, med eit folketal på 5 889 (2001). Landsbyen ligg ved .
Geografi
endreØya Korčula høyrer til dei sentrale dalmatiske øygruppa, og mellom øya og halvøya Pelješac ligg sundet Pelješac, som er mellom 900 og 3 000 meter brei. Ho er den sjette største øya i Adriahavet. Dei høgaste punkta på øya er Klupca (568 m) og Kom (510 m). Klimaet er mildt med ein middeltemperatur i januar på 9,8 °C og i juli på 26,9 °C. I snitt kjem det om lag 1 100 mm nedbør i året. Øya er stort sett dekt av middelhavsflora, og enkelte stader furuskog.
På øya ligg òg landsbyane Vela Luka og Blato, og kystlandsbyane Lumbarda og Račišċe, og i indre område Žrnovo, Pupnat, Smokvica og Čara. Hovudvegen går langs midten av øya. Ferjer går frå Korčula til Orebić på Pelješac-halvøya og til Drvenik på fastlandet (nær Makarska). Ei anna ferjerute går mellom Vela Luka og Split og øya Lastovo. Om sommaren går det òg ferjer til Italia.
Historie
endreØya har ei lang historie. Medan lokale soger fortel at Antenor, som flykta frå Troja etter Trojakrigen, var grunnleggjaren av byen, finst det fleire fornminne frå steinalderen, rundt 6000 til 8000 år sidan, her. Dei første namngjevne innbyggjarane ein kjenner var stammar av illyrarar. På 300-talet f.Kr. grunnla grekarar frå Knidos koloniar her, og levde side om side med illyrarane. Det første namnet på øya var Korkyra Melaina, som tyder 'Svart Kérkyra'. Namnet «svart» kan ha kome av dei mørke furuskogane som dekte mykje av øya.
Korčula var ein del av den romerske provinsen Dalmatia fram til folkevandringstida. Tidleg på 600-talet meiner ein at invasjon av avararar førte slavarar til området. Då barbarar byrja å slå seg ned langs kysten søkte det italienske folket i området tilflukt på øyane.
Dei første venetianske kjøpsmennene betalte årlege skattar til innbyggjarane, slik at dei kunne reise trygt forbi området, som var frykta for sjørøvarane her. I 925 vart øya, i lag med resten av Dalmatia ein del av Kroatia under kongen Tomislav, men alt i 927 til 960 gjekk øya vidare til prins Časlav Klonimirović. Etter dette var øya ei kort tid under Austromarriket, som ein del av Serbia. I 998 kom området inn under venetiansk styre, men vart etter kort tid ein del av fyrstedømet Zahumlje.
På 1100-talet vart Korčula erobra av av den venetianske adelsmannen Pepone Zorzi, og innlemma i Republikken Venezia. Korčula var likevel meir eller mindre sjølvstyrt, særleg når det gjaldt interne saker. Lova av Korčula vart laga i 1214, og er det nest eldste døme på lovgjeving hos slavarane, berre Russkaja Pravda frå 1000- og 1100-talet i det sentrale Russland er eldre.
På 1100-talet var grevane på Korčula halvvegs styrt frå Ungarn og Republikken Genoa, men var òg sjølvstendig ein kort periode. I 1255 erobra Marsilio Zorzi igjen øya for Venezia. I følgje ei lokal segn vart Marco Polo fødd på Korčula i 1254, men det finst ingen bevis for dette. Marco Polo sat i eit genoansk fengsel og skreiv om reisene sine. Igjen i følgje den lokale tradisjonen var det då Genoa slo Venezia i Slaget om Curzola i 1298 at Marco Polo vart teken til fange. Andre meiner derimot at han vart fanga under eit mindre slag nær Ayas i Tyrkia. Folk på Korčula har likevel ein årleg festival til minne om slaget, kor Marco Polo spelar ein sentral rolle.[1]
Curzola, som venetianarane kalla ho, vart ein del av Kongedømet Ungarn i 1358, men overgav seg til den bosnisk-serbiske kongen Stefan Tvrtko I sommaren 1390. Øya vart kjøpt av naborepublikken Ragusa i 1413-1417, men underkasta seg Republikken Venezia i 1420. I 1529 sokk folketalet i byen Korčula då han blei råka ein stor pest. Ein kan fortsatt sjå restane etter hus som blei brunne etter å ha hust sjuke.
I 1571 forsvarte øya seg så tappert mot den ottomanske hæren i Slaget ved Lepanto at ho fekk nemninga Fidelissima av paven.
Då Venezia vart delt mellom Frankrike og Habsburgmonarkiet, som følgje av Campoformio-traktaten i 1797, kom Korčula inn under Habsburgmonarkiet. Frankrike invaderte øya i 1806, og ho vart ein del av Dei illyriske provinsane. Dei montenegriske styrkane til Peter I Njegš erobra øya med hjelp av den russiske marinen i 1807, under det som var det andre forsøket hans på eit serbisk rike. Stormaktene gav derimot øya til Keisardømet Austerrike, og ho vart ein del av den austerrikske kronjorda Dalmatia, og frå 1867 ein del av Austerrike-Ungarn.
Under den første verdskrigen vart øya lovt bort til Italia i 1915 i London-traktaten, mot at Italia gjekk over på den britiske og franske sida i krigen. Etter krigen vart derimot Korčula (i lag med resten av Dalmatia) ein del av Staten av slovenarar, kroatar og serbarar i 1918. Han vart styrt av Italia i 1918 - 1921, og vart så ein del av Kongedømet av serbarar, kroatar, og slovenarar; kalla Kongedømet Jugoslavia frå 1929. Øya vart okkupert av tyskarane og til slutt frigjeve i 1944, og frå 1945 vart ho ein del av det sosialistiske Jugoslavia. Etter 1991 var øya ein del av det sjølvstendige Kroatia.
Økonomi
endreBortsett frå skipstømmer gav Korčula sine steinbrot stein til bygningar så langt borte som Wien og Stockholm.
Hovudnæringa på øya er turisme og jordbruk, og då hovudsakleg dyrking av vindruer, oliven, frukt og fiske og skipsbygging. Sommarturismen har ein lang tradisjon på øya.
Kjelder
endre- ↑ http://www.korcula.net/mpolo/mpolo700.htm Side om Marco Polo og Korčula (engelsk)
- «Korcula» i Encyclopaedia Britannica (2008)
- http://www.korcula.net/history/histsurvey.htm
- Denne artikkelen bygger på «Korčula» frå Wikipedia på engelsk, den 12. mars 2007.