Mahadjanapada

Mahadjanapada (sanskrit महाजनपद, mahājanapada, 'stort land') er ei nemning for fleire større rike som fanst i Nord-India mellom 500- og 200-talet f.Kr., ein grunnleggjande periode i indisk historie. Samtidige buddhistiske tekstar nemnar 16 slike rike. Nokre av desse er også kjende frå vediske tekstar — dette gjeld Gandhara, Kambodja, Kuru/Pantsjala, Matsya, Kashi og Kosjala. Resten av rika — Avanti, Asjvaka, Sjurasena, Vatsa, Tsjedi, Malla, Vridji, Magadha og Anga — var nye statsdanningar. Desse var delvis danna av eldre statar og delvis av nye landområde i aust som byrja bli meir viktige.

Kart over Mahadjanapada-rika i India.

Sørasiatisk historie
Steinalder	70 000–3300 f.Kr.
• Mehrgarhkulturen	• 7000–3300 f.Kr.
Induskulturen	3300–1700 f.Kr.
Sein harappakultur	1700–1300 f.Kr.
Vedisk tid	1500–500 f.Kr.
Jernalder	1200–300 f.Kr.
• Mahadjanapada	• 700–300 f.Kr.
• Magadhariket	• 545–320 f.Kr.
• Mauryariket	• 321–184 f.Kr.
Mellomrika	230 f.Kr.–1279
• Satavahanariket	• 230 f.Kr.–199 e.Kr.
• Kusjanriket	• 60–240
• Guptariket	•280–550
• Palariket	• 750–1174
• Tsjolariket	• 848–1070
Muslimske rike	1206–1596
• Delhi-sultanatet	• 1206–1526
• Dekkan-sultanat	• 1490–1596
Hoysalariket	1040–1346
Kakatiyariket	1083–1323
Vidjayanagarariket	1336–1565
Marathariket	1674–1818
Mughalriket	1526–1707
Sikh-samveldet	1716–1849
Britisk India	1858–1947
Delinga	1947 og vidare

Mahadjanapada-rika var anten monarki eller styrt som ein slags republikkar eller oligarki, danna som høvdingdøme av ein eller fleire klanar. Det fanst også ei rekkje mindre statar med liknande styresett, som Koliya-, Moriya-, Jnatrika-, Sjakya- og Littsjavi-statane. Sistnemnde fekk etterkvart svært mykje makt.

Institusjonsdanninga og den sosiale lagdelinga i denne perioden tyder på eit stabilt, landbruksbasert samfunn. I Mahadjanapada-tida blei det utvikla to ulike skriftystem, brahmi og kharoshti, som blei forløparane til ei rekkje moderne indiske skriftsystem. Ein byrja også ta i bruk myntar av kopar og sølv.

Fleire byar voks til under Mahadjanapada-tida, som storbyar, marknadsbyar og busetnader med bymur. Det blei også utvikla ei rekkje laug (shreni). Nokre av desse blei etterkvart til kastar.

Det fanst fleire ulike religiøse strøymingar i denne tida, typisk i mindre sekter som ajivika og carvaka. To sekter blei etterkvart til eigne religionar, buddhismen grunnlagd av Gautama Buddha, og djainismen, grunnlagd av Mahavira. Begge religionane stilte spørsmål ved dei gamle vediske normene. Dei preika begge ikkje-vald og motstand mot dyreofringar. Dei hadde system med omvandrande munkar og kloster, og gav kvinner moglegheit til å delta i desse systema.

Tekstar

Buddhistteksten Anguttara Nikaya nemner dei seksten Mahadjanapada-rika fleire gonger. Digha Nikaya nemner tolv av dei, men utelèt fire av dei (Assaka, Avanti, Gandhara og Kamboja). Tsjulla-Niddesa nemner også Kalinga og Yona, medan ho utelèt Gandhara. Djainteksten Bhagavati Sutra har eit anna religiøst og geografisk fokus, og nemner desse Mahadjanapada-rika: Anga, Banga (Vanga), Magadha, Malaya, Malavaka, Accha, Vaccha, Kochcha, Padha, Ladha (Lata), Bajji (Vajji), Moli (Malla), Kasi, Kosala, Avaha og Sambhuttara.

Panini skreiv sanskritgrammatikken sin i denne perioden, medan Yaska skreiv det etymologiske verket Nirukta. Talemåla i Mahadjanapada-rika var stort sett prakritspråk.

Kjelder

• «India», Encyclopædia Britannica. Encyclopædia Britannica Ultimate Reference Suite. Chicago: Encyclopædia Britannica, 2011.

• Delar av denne artikkelen bygger på «Mahajanapada» frå Wikipedia på engelsk, den 14. desember 2013.