Statsministrar i Estland

Statsministeren i Estland (estisk Eesti Vabariigi Peaminister) er regjeringssjef i Republikken Estland. Statsministeren vert nominert av presidenten i landet etter rådføring med dei parlamentere fraksjonane og parlamentet. Statsministeren er vanlegvis leiaren for det største partiet eller den største koalisjonen i parlamentet. Den noverande statsministeren er Andrus Ansip.

Aktivitetane til regjeringa vert leidde av statsministeren, som er den faktiske politiske statssjefen. Han leier ikkje noko departement, men er ifølgje den estiske grunnlova leiaren av alt arbeidet til regjeringa. Innflytnaden og rolla til statsministeren i regjeringa og relasjonane hans til andre departement er ofte avhengig av posisjonen partiet hans har i høve til koalisjonspartnarane, og kor mykje påverknadskraft statsministeren har i partiet sitt. Dersom statsministeren har ein sterk posisjon i partiet sitt og regjeringa berre er samansett av partifeller, kan han ha veldig sterk autoritet. I viktige nasjonale spørsmål har Riigikogu det siste ordet i form av den politiske makta det har.

Historie

Estland vart styrt av ein statsminister i dei to fyrste åra (1918–1920) etter at det vart sjølvstendig frå Det russiske imperiet.

Som følgje av den estiske grunnlova av 1920, vart presidentmodellen teken i bruk, samstundes som statsoverhovudet i Estland dekk den utøvande makta. Den nye grunnlova av 1933, som vart innført etter ei folkeavstemming, gjorde til at statsministeren vart statsoverhovud og regjeringssjef gjennom ein meir parlamentarisk modell. Det sitjande estiske statsoverhovudet, Konstantin Päts, utnemnde seg sjølv til statsminister, og i denne stillinga hadde han då moglegheit til å avlyse valet av ny statssjef og nytt parlament. Han heldt fram som statsminister og erklærte seg som «presidentregent» fram til 1938, då det vart halde val under ei ny grunnlov og han vart vald til president.

Statsministrar

1918 til 1920

	Namn	Sett inn	Gjekk av	Parti	Koalisjon
1	Konstantin Päts ¹	24. februar 1918	26. november 1918	Maaliit	Stor koalisjon som ikkje var partibasert
2	Konstantin Päts ¹	26. november 1918	8. mai 1919	Maaliit	Stor koalisjon som ikkje var partibasert
3	Otto Strandman	8. mai 1919	18. november 1919	Eesti Tööerakond	ESDTP+TE+RE
4	Jaan Tõnisson	18. november 1919	28. juli 1920	Eesti Rahvaerakond	ESDTP+TE+RE
5	Ado Birk ²	28. juli 1920	30. juli 1920	Eesti Rahvaerakond	TE+RE+KRE
6	Jaan Tõnisson (andre gong) ³	30. juli 1920	26. oktober 1920	Eesti Rahvaerakond	RE
7	Ants Piip⁴	26. oktober 1920	21. desember 1920 / 25. januar 1921	Eesti Tööerakond	TE

Dei fyrste to regjeringane var landsråd (Maapäeva / Maanõukogu valitsused). Dei neste fem vart utnemnde av det direktevalde parlamentet (Asutav Kogu).

1920 til 1934

Statsoverhovudet vart i denne perioden kalla Riigivanem. Han var leiar av regjeringa og vald av parlamentet, som han òg var avhengig av. Han var dermed meir enn statsminister, sidan han òg hadde ansvar som ein president. Presidentfunksjonane var i denne perioden delte mellom Riigivanem og parlamentspresidenten. Regjeringa kunne vere, som mellom anna i 1919–1920, sett inn av eit fleirtalsval utan absolutt fleirtal. Ho kunne også verte fjerna på same måten.

	Namn	Sett inn	Gjekk av	Parti	Koalisjon
1	Konstantin Päts	25. januar 1921	21. november 1922	Põllumeeste Kogud	TE+PK+RE+KRE
2	Juhan Kukk	21. november 1922	2. august 1923	Eesti Tööerakond	TE+PK (+RE)
3	Konstantin Päts	2. august 1923	26. mars 1924	Põllumeeste Kogud	PK+TE+RE+KRE
4	Friedrich Akel	26. mars 1924	16. desember 1924	Kristlik Rahvaerakond	TE+RE+KRE
5	Jüri Jaakson	16. desember 1924	15. desember 1925	Eesti Rahvaerakond	PK+ESDTP+TE+RE+KRE
6	Jaan Teemant	15. desember 1925	23. juli 1926	Põllumeeste Kogud	PK+TE+KRE+AS+RVP
7	Jaan Teemant	23. juli 1926	4. mars 1927	Põllumeeste Kogud	PK+AS+RE+KRE+MAJA
8	Jaan Teemant	4. mars 1927	9. desember 1927	Põllumeeste Kogud	PK+AS+RE+KRE+MAJA
9	Jaan Tõnisson	9. desember 1927	4. desember 1928	Eesti Rahvaerakond	PK+AS+TE+RE
10	August Rei	4. desember 1928	9. juli 1929	Eesti Sotsialistlik Tööliste Partei	ESTP+AS+TE+KRE
11	Otto Strandman	9. juli 1929	12. februar 1931	Eesti Tööerakond	PK+AS+TE+RE+KRE
12	Konstantin Päts	12. februar 1931	19. februar 1932	Põllumeeste Kogud	ESTP+PK+RE+MAJA
13	Jaan Teemant	19. februar 1932	19. juli 1932	Põllumeeste Kogud	PK+AS+TE+RE
14	Kaarel Eenpalu	19. juli 1932	1. november 1932	Ühinenud Põllumeeste Erakond	ÜPE+RKE
15	Konstantin Päts	1. november 1932	18. mai 1933	Ühinenud Põllumeeste Erakond	Ingen
16	Jaan Tõnisson	18. mai 1933	21. oktober 1933	Rahvuslik Keskerakond	RKE+AS (+PK, intern opposisjon)
17	Konstantin Päts	21. oktober 1933	24. januar 1934	Ühinenud Põllumeeste Erakond	Ingen

Forklaringar

PK – Põllumeeste Kogud
TE – Eesti Tööerakond
RE – Eesti Rahvaerakond
ESDTP - Eesti Sotsiaaldemokraatiline Partei, frå 1925: ESTP – Eesti Sotsialistlik Tööliste Partei
AS – Asunikud …
KRE – Kristlik Rahvaerakond
RVP – Rahvuslik Vabameelne Partei
MAJA – Üleriiklik Majaomanike Seltside Liit
ÜPE – Ühinenud Põllumeeste erakond, tidlegare og seinare PK+AS
RKE – Rahvuslik Keskerakond, tidlegare RE+TE+KRE+MAJA

Regjeringar for:

1–2 – 1. Riigikogu
3–6 – 2. Riigikogu
7–10 – 3. Riigikogu
11–13 – 4. Riigikogu
14–17 – 5. Riigikogu

1934 til 1937

	Namn	Sett inn	Gjekk av	Parti
	Konstantin Päts (2. gang)	24. januar 1934	3. september 1937	Ingen

1938 til 1944

	Namn	Sett inn	Gjekk av	Parti
6	Kaarel Eenpalu ⁵	9. mai 1938 (konstituert frå 21. april 1938)	12. oktober 1939	Ingen
7	Jüri Uluots	12. oktober 1939	21. juni 1940	Ingen
8	Johannes Vares ⁶	21. juni 1940	25. august 1940	Det estiske kommunistpartiet
	Otto Tief (konstituert)	18. september 1944	12. januar 1953	Ingen

Frå 1991

	Namn	Sett inn	Gjekk av	Parti
	Edgar Savisaar (konstituert)	20. august 1991	29. januar 1992	Eesti Rahvarinne
	Tiit Vähi (konstituert)	29. januar 1992	21. oktober 1992	Ingen
9	Mart Laar	21. oktober 1992	8. november 1994	Isamaaliit
10	Andres Tarand	8. november 1994	17. april 1995	Ingen
11	Tiit Vähi (andre gong)	17. april 1995	17. mars 1997	Eesti Koonderakond
12	Mart Siimann	17. mars 1997	25. mars 1999	Eesti Koonderakond
	Mart Laar (andre gong)	25. mars 1999	28. januar 2002	Isamaaliit
13	Siim Kallas	28. januar 2002	10. april 2003	Eesti Reformierakond
14	Juhan Parts	10. april 2003	12. april 2005	Res Publica
15	Andrus Ansip	12. april 2005		Eesti Reformierakond

Fotnotar

1: Päts var fengsla til 20. november 1918. Frå han vart utnemnd til statsminister og til han vart sleppt fri, fungerte Jaan Poska som statsminister.
2: Han vart utnemnd, men Birk tok ikkje embetet.
3: Han var fungerande statsminister frå 29. juli til 30. juli 1920.
4: Statsoverhovud frå desember.
5: Han var fungerande statsminister frå 21. april 1938 til 9. mai 1938.
6: Utnemninga vart kjend ugyldig av det estiske valkollegiet 20. april 1944.

Bakgrunnsstoff

Nettstaden til statsministeren i Estland Arkivert 2005-04-04 ved Wayback Machine.