Toppand

Toppand er ein fugl i undergruppa dukkender i andefamilien.

Toppand
Toppandhann
Toppandhoe
Utbreiing og status
Status i verda: Livskraftig Utbreiinga av toppand
Systematikk
Rike:	Dyr Animalia
Rekkje:	Ryggstrengdyr Chordata
Underrekkje:	Virveldyr Vertebrata
Klasse:	Fuglar Aves
Orden:	Andefuglar Anseriformes
Familie:	Andefamilien Anatidae
Slekt:	Aythya
Art:	Toppand A. fuligula
Vitskapleg namn
Aythya fuligula Linnaeus, 1758

Læte.

Kjenneteikn

Toppanda er ei lita kompakt and med ganske lang hals. Det mest karakteristiske er den lange nedhengande toppen i nakken på hannen i hekketida. Denne finst på begge kjønn og i alle drakter, men ikkje så lang. Nebben er kort og brei og blågrå på farge, breiare mot spissen som er svart. Totallengda på fuglen er 40–47 cm, vengespennet 65–72 cm.

Den vaksne hannen har svart hovud, bryst, overside og stjert, medan sidene, buken og undersida på vengane er kvite. Oversida på hand- og armsvingfjørene er kvite med ein tydeleg svart ende som ein strek på vengekanten. Hoa er farga i ulike nyanser av brunt, med ein jamnt mørkebrun nyanse på rygg og hovud og ein lysare brun nyanse på sidene. Hoa sin buk, vengeundersider og oversida på hand- og armsvingfjørene er kvite som på hannen. Ungfuglen er mattare gråbrun og minner elles om hoa.

Utbreiing

Fuglen er kontinuerleg utbreidd tvers gjennom den palearktiske region frå Stillehavskysten til Atlanterhavet. I Vest-Europa ligg tyngdepunktet i bestanden i Fennoskandia, Storbritannia og Island, medan arten finst i flekkvise bestandar lengre sør.

Biotop og leveområde i Noreg

Frå gammalt har arten tyngdepunktet sitt i Nord-Noreg. Etter 1900 har fuglen ekspandert i Sør-Noreg, og kring 1990 var hekkebestanden rekna til 7000-10 000 par. Fuglen hekkar helst ved middels næringsrike og grunne innsjøar, av og til også ved brakkvatn.

Føde

Dei første vekene et ungane mykje larver av fjørmygg. Toppendene finn føda si på botnen i grunt vatn.

Toppandegg.

Under vinteren samlar toppender seg ofte i store flokkar.

Hekking

Toppendene etablerer seg på hekkeplassane eit stykke ut i mai. Hoa legg 8-10 grågrøne eller blygrå egg, gjerne i same reir som andre hoer. Fuglane forsvarer ikkje territorium og hekkar gjerne i små konsentrasjonar av par. Reiret ligg oftast nær vasskanten, under ein vierbusk eller gøymd i ei tue av høgt gras. Der det finst øyar med rikeleg vegetasjon vert reiret helst lagd der. Toppanda hekkar gjerne i måsekoloniar.

Trekkvanar

Ein god del toppender overvintrar i ferskvatn langs kysten av Sør-Noreg. Elles overvintrar dei norske hekkefuglane i Storbritannia, Nederland og kanskje Irland. I kuldeperiodar når ferskvatna frys til trekker toppendene på sjøen til grunt vatn der.

Kjelder

• Norsk Fugleatlas, 1994.

• Denne artikkelen bygger på «Vigg» frå Wikipedia på svensk, den 12. desember 2010.

Bakgrunnsstoff

• (no) toppand hos Artsdatabanken
• (en) toppand – oversikt og omtale av artane i WORMS-databasen
• (en) toppand i Encyclopedia of Life
• (en) toppand i Global Biodiversity Information Facility
• (sv) toppand hos Dyntaxa
• (en) toppand hos Fauna Europaea
• (en) toppand hos Fossilworks
• (en) toppand hos ITIS
• (en) toppand hos NCBI
• (en) Kategori:Aythya fuligula – bilete, video eller lyd på Wikimedia Commons
• (en) Aythya fuligula – galleri av bilete, video eller lyd på Wikimedia Commons