Trondhjems Mekaniske Værksted

Trondhjems Mekaniske Værksted (TMV) var eit skipsverft i Trondheim. Verftet vart grunnlagt i 1872 og nedlagt i 1983. Det leverte fleire skip til Hurtigruta.

Skipinga av TMV

Verftsdirektør Hans Georg Jürgens

I 1862 vart det oppretta eit aksjeselskap som skulle vidareføre drifta av det mekaniske verkstaden Fabriken ved Nidelva. Teknisk styrar av verksemda vart John Trenery, som hadde bygt opp verkstaden. Det vart utvida med eit moderne skipsverft på Øvre Bakklandet, med tre beddingar og eit kaianlegg. Eitt av oppdraga til verftet på denne tida var DS «Indherred», som var bestilt av Stenkjær dampskibsselskab.

I 1872 vart verftet slått saman med jernstøyperiet og verftet Trolla Brug under namnet Trondhjems mekaniske verkstæd. Då hadde verksemda om lag 400 tilsette. Som følgje av den økonomiske verdskrisa midt på 1870-talet måtte verftet innskrenke mykje, og gjekk konkurs i 1876. I 1878 vart det starta ny verksemd under same namn, verftet vart omorganisert og hadde på 1880-talet igjen om lag 400 tilsette.

Sidan plasseringa til verftet ved elveslynga gjorde at det var avgrensa kor store skip som kunne byggast, kjøpte TMV i 1886 ei ny tomt i Rosenborgfjæra. I 1888 vart H. G. Jürgens tilsett som ny teknisk direktør, og stod for grunnlegginga av det nye verftet.

Gullalderen til verftet - 1890 til 1920

Dampskipet DS «Erling Jarl»

Flyttinga var fullført i 1895, og eit av dei første byggeoppdraga som vart ferdigstilt, var Hurtigruteskipet DS «Erling Jarl». Ved hundreårsskiftet vart verftet slått saman med Trondhjems Dokselskab og vart då eit av dei viktigaste skipsverfta i landet på denne tida.

TMV hadde då eit areal på 53 000 kvm. På fire beddingar kunne det byggast skip opp til 380 fot. I to tørrdokker på 280 og 310 fot kunne det gjerast reparasjonar. Standard skipsstorleik som vart bygt ved hundreårsskiftet var på om lag 1100 BRT. Verftet hadde om lag 700 tilsette og var den åttande største bedrifta i landet. Heile prosessen, frå planlegging til utrusting av skipa skjedde på verftet. Verftet hadde eige maskinverkstad, kjeleverkstad og støyperi. I snikkaravdelinga vart skipsinnreiingane produsert.

DS «Haakon VII»

Verftet leverte i denne periode fleire skip til reiarlag over hele landet, i 1907 DS «Haakon VII» til Det Nordenfjeldske Dampskibsselskab.

Motgangstider for TMV - 1920 til 1960

MS «Harald Jarl»

Dei økonomiske nedgangstidene etter første verdskrigen råka òg TMV. Mange kontraktar vart kansellert og mengda ordre vart sterkt redusert. Eit oppsving kom i gang i slutten av 1930-talet, men vart stoppa av andre verdskrigen.

Sidan Nidelv bru stengte Nidelva for større skip, bygde TMV ein dokk i Ytre hamnebasseng. Han vart i 1930 flytta til Nyhavna.

I 1940 overtok dei tyske okkupasjonsstyresmaktene styringa av verftet. Ein del uferdige byggeoppdrag vart ferdigstilt og levert til tyske reiarlag. TMV vart brukt til å reparere fartøy i tysk teneste.

I 1960 leverte verftet hurtigrutenskipet MS «Harald Jarl», som var byggenummer 244 ved TMV. Ved leveringa var ho det største skipet hurtigruteflåten.

Dei siste åra

MS «Narvik»

TMV vart ein del av Aker-gruppa etter at Akers Mekaniske Verksted overtok aksjemajoriteten i 1960. I denne perioden vart det høvesvis produsert fiskefartøy. Det var høg aktivitet, og ein ny beddinghall vart reist i 1966.

Styresmaktene sette inn støttetiltak for å hjelpe verftsindustrien i den dårlege marknaden for nybygg på 1970-talet. TMV fekk kontrakt på nye hurtigruteskip og leverte i 1982 MS «Narvik» til Ofotens Dampskibsselskab. Same året bestemte Aker-konsernet at det skulle satsast på oljeverksemd. Etter ein periode med lite ordretilgang og permitteringar, vart bedrifta nedlagt i 1983.

Dei tidlegare områda til tidlegare område husar i dag den nye bydelen Nedre Elvehavn. Fleire av dokkene og bygningane er bevarte og gjev den nye bydelen eit særpreg.

TMV i dag

Skip bygd ved Trondhjems Mek. Værksted

Lista er ikkje fullstendig.

Nr.	Overlevert	Namn	Type	Tonnasje	Reiarlag	Heimehamn	Anna
1	1850	DS «Nidelven»	Lokalrutebåt	?? brt	Det Nordenfjeldske Dampskibsselskab	Trondheim
17	1870	DS «Nor»		158 brt	Hammerfest Dampskibsselskab	Hammerfest
31	1874	DS «Mandal»	Lokalruteskip	159 brt	Mandal & Omegnes Dampskibsselskab	Mandal	Forlist 1941
39	1880	DS «Einar»	Lasteskip	47 brt	Trondhjems Lekterkompagni	Trondhjem	Forlist 1924
50	1889	DS «Erik Jarl»	Lokalruteskip	152 brt	Stenkjær Dampskibsselskab	Steinkjer
51	1890	DS «Jotunheim»	Kystruteskip	293 brt	Sogns Dampskibsselskab AS / v. Erik Rusten	Bergen
56	1891	DS «Eira»	Lokalrutebåt	90,56 brt	Romsdals Dampskibsselskab	Molde	Forliste 1952
73	1895	DS «Erling Jarl»	Kystruteskip	677 brt	Det Nordenfjeldske Dampskibsselskab	Trondheim	Opphogd
80	1898	DS «Røst»	Lokalruteskip	290 brt	Vesteraalens Dampskibsselskab	Stokmarknes	Hugget
89	1900	DS «Nanna»	Lasteskip	1125 brt	Johan C. Giertsen	Bergen	krigsforlist 1918
90	1900	DS «Vikingen»	Lokalruteskip	421 brt	Hardanger Søndhordlandske Dampskibsselskab	Bergen
113	1904	DS «Karmsund»	Lokalruteskip	253 brt	Haugesund Dampskibsselskab	Haugesund
123	1906	DS «Tordenskjold»	Kystruteskip	921 brt	Det Nordenfjeldske Dampskibsselskab	Trondheim
125	1907	DS «Haakon VII»	Kystruteskip	1 347 brt	Det Nordenfjeldske Dampskibsselskab	Trondheim
133	1908	DS «Odin»	Lokalruteskip	158 brt	Throndhjems Lægterkompani / v. Emil Tønnesen	Trondheim
136	1909	DS «Richard With»	Kystruteskip	905 brt	Vesteraalens Dampskibsselskab	Stokmarknes
138	1909	DS «Driva»	Kystruteskip	285 brt	Nordmør Dampskibsselskab	Kristiansund N
139	1909	DS «Kysten»	Lokalruteskip	292 brt	Namsos Dampskibsselskab	Namsos	Veteranskip
143	1910	DS «Kong Gudrød»	Kystruteskip	1 091 brt	Det Nordenfjeldske Dampskibsselskab	Trondheim
148	1912	DS «Herdis»		1156 brt	Bachke & Co.	Trondhjem	Krigsforlist
151	1912	DS «Finmarken»	Kystruteskip	1119 brt	Vesteraalens Dampskibsselskab	Stokmarknes	Hugget 1961
153	1913	DS «Roald Jarl»	Lasteskip	1404 brt	Det Nordenfjeldske Dampskibsselskab		Hugget 1960
159	1914	DS «Stavanger I»	Kystruteskip	718 brt	Det Stavangerske Dampskibsselskab	Stavanger	Hugget 1967
170	1918	DS «Arild»	Lasteskip	1119 brt	A/S D/S Arild	Kristiania	Forlist 1924
186	1924	DS «Nordnorge»	Kystruteskip	873 brt	Ofotens Dampskibsselskab	Narvik	Krigsforlist - 1940
195	1929	DS «Barøy»	Kystruteskip	424 brt	Ofotens Dampskibsselskab	Narvik	Krigsforlist - 1941
197	1930	DS «Siak»	Lasteskip	1150 brt	A/S Skuld ved Nils Bull	Tønsberg	Opphogd 1960
199	1931	DS «Lyngen»	Kystruteskip	498 brt	Troms Fylkes Dampskipsselskap	Tromsø
205	1937	MF «Geiranger»	Bilferje	242 brt	Statens Vegvesen	Molde
213	1948	DS «Songa»		2066 brt	Klaus Wiese Hansen	Bergen
	1952	MS «Barøy»	Kystruteskip	900 brt	Ofotens Dampskibsselskab	Narvik	Senket
228	1954	MS «Kongsbru»		2029 brt	A/S Solvang (A. Gowart-Olsen)	Stavanger	Opphogd
244	1960	MS «Harald Jarl»	Kystruteskip	2 568 brt	Det Nordenfjeldske Dampskibsselskab	Trondheim
783	1977	MF «Ølen»	Bilferje	904 brt	Hardanger Sunnhordlandske Dampskipselskab	Bergen

Kjelder

• Denne artikkelen bygger på «Trondhjems Mekaniske Værksted» frå Wikipedia på bokmål, den 18. desember 2012.
  • Wikipedia på bokmål oppgav desse kjeldene:
• Bratberg, Terje T. V.: Trondheim Byleksikon, Kunnskapsforlaget, Oslo 1996 ISBN 82-573-0642-8
• Hansen, Finn R.: Trondhjems Mekaniske Værksted 1843-1983 – her byggedes skibe -, Trondheim 1995

Bakgrunnsstoff

• TMVs historie (Strinda historielag - WikiStrinda)
• TMVs historie Arkivert 2013-10-02 ved Wayback Machine. (Kilde- og kunnskapsbase for Trøndelag - kildenett.no)
• title=DigitaltMuseum:%20Søk:%20%20'tmv'%20 Historisk bildemateriale frå TMV (Digitalt Museum)
• Klipp frå NRK radio ved nedlegginga av TMV 12.10.1983
• TMVs private arkiv ved NTNU Universitetsbiblioteket