Utstein kloster

Utstein kloster er eit tidlegare norsk kloster som vart bygd i mellomalderen. Utstein kloster ligg på Klosterøy, den vestre delen av Mosterøy i Stavanger kommune i Rogaland fylke. Mosterøy er ei av øyane i Ryfylke.

Utstein kloster

Utstein kloster. Etter ei omfattande restaurering har det fått den kvitkalka fasaden ein meiner var opphavleg.

Klosteret er det einaste klosteret frå før reformasjonen som finst att i Noreg, nokolunde heilskapleg som det stod i mellomalderen. Både kyrkja og nedre etasje av aust- og sørfløyen er i bruk. Klosteret ligg dominerande til, som eit lukka kompleks kring ein kvadratisk klostergard i eit ope landskap, og med vidt utsyn.

Den eldste skriftlege kjelda der klosteret vert omtala, er frå 1286. På det meste budde det 20-30 munkar i klosteret med kring dobbelt så mange lekfolk som stod for gardstellet, husbygging og matlaging. Klosteret hadde store jordeiegedomar og kunne halda mat til kring 250 menneske årleg.

Klosterlivet tok slutt i samband med reformasjonen i Danmark-Noreg i 1530-åra. Klosteret tilhøyrer i stiftinga Utstein Kloster. Klosterbyggverka er i dag i bruk som museum, konferansesenter og overnattingsstad.

Kloster

Utstein kloster vart oppretta ei gong i tidsrommet 1263–1280. Klosteret på Utstein er rekna som ei vidareføring av det eldre Olavsklosteret i Stavanger. Augustinarane fekk i regjeringstida til Magnus Lagabøte ta over den tidlegare kongsgarden på Mosterøy, som låg ved skipsleia. Augustinarane overtok Olavsklosteret sine eigedomar, og godset auka i tillegg etter kvart. Sankt Laurentius vart vald til vernehelgen for klosteret.

I 1539 vart klosteret storma av biskopen sine. Christoffer Rustung lét det brenna ned.

Kyrkje og herregard

Etter reformasjonen kom klosteret på fleire hender. I 1537 fekk Trond Ivarsson klosteret som len. Han var forplikta til å ta vare på munkane, men klosterfolket forsvinn i denne tida ut av kjeldene. Erik Urne (1601-30) innreidde klosteret til soknekyrkje. Klosterbygga stod lenge tomme, og vedlikehaldet var dårleg. Familien Garmann overtok i 1706. Då Christopher Garmann flytta kom flyttande i 1750, vart bygga sett i stand og sterkt endra. Familien Scancke tok over klosteret i 1885. Koret i kyrkja vart overført til staten i 1899. Kring 1900 vart kyrkjekoret og kyrkjetårnet restaurert. Fram til 1930-talet var klosterbygga våningshus. Restewb av bygga vart sett i stand mellom 1950-talet og 1960-talet.

• 
  Koret i kyrkja.
• 
  Preikestolen i kyrkja.
• 
  Klostergarden, kyrkja til venstre, austfløyen med tilgjenge til bustadroma i andre høgda
• 
  Stova i austfløyen.
• 
  Stova i austfløyen.
• 
  Klostergarden, sørfløyen mot refektoriet.

Bakgrunnsstoff

Commons har multimedium som gjeld: Utstein kloster

• www.utstein-kloster.no Arkivert 2013-05-17 ved Wayback Machine.
• Utstein kloster Arkivert 2016-03-04 ved Wayback Machine. på http://www.rennesoy.gs.rl.no Arkivert 2004-11-30 ved Wayback Machine.
• Utstein kloster Arkivert 2007-09-29 ved Wayback Machine. på http://www.miljostatus.no
• Utstein kloster på http://www.katolsk.no
• Utstein kloster i kulturminnesok.no, nettstaden til Riksantikvaren

Litteratur

• Eldbjørg Haug (red): Utstein kloster- og klosterøys historie. Stiftelsen Utstein Kloster 2005 ISBN 82-303-0536-6
  Denne historieartikkelen er ei spire. Du kan hjelpe Nynorsk Wikipedia gjennom å utvide han.