Dolomittane

Dolomittane (italiensk Dolomiti; tysk Dolomiten; friulisk Dolomitis) er ei fjellkjede i Italia og Alpane. Størstedelen ligg i Belluno, medan resten ligg i Bolzano og Trento og strekkjer seg frå elva Adige i vest til Piavedalen (Pieve di Cadore) i aust. I nord grensar Dolomittane til Pustertal (Val Pusteria) og i sør til Suganadalen (Val Sugana).

Dolomittane
fjell
Marmolada
Land	Italia
Fjelltype	Dolomitt
Fjellkjede	Dei sørlege kalksteinsalpane
Høgd	Marmolada - 3 343 moh.
Bergartar frå	Trias
Koordinatar	46°23′N 11°51′E
Dolomittane 46.613056°N 12.163056°E / 46.613056; 12.163056
Wikimedia Commons: Dolomites

Området vert ofte delt inn i Dei vestlege Dolomittane og Dei austlege Dolomittane og grensa mellom dei to går langs linja Val Badia - Campolongopasset - Cordevoledalen (Agordino). Fjellkjeda har meir enn førti isbrear.

Området er ein stor turistdestinasjon som er kjend for skisport, fjellklatring og i nokre tilfelle basehopping. Dei største turistsentera er Rocca Pietore ved dronninga av Dolomittane, Marmolada, i Veneto, Alleghe, Falcade, Auronzo, Cortina d'Ampezzo, Arabba, Ortisei og San Martino di Castrozza.

Under den første verdskrigen gjekk linja mellom dei italienske og austerriksk-ungarske styrkane gjennom Dolomittane. Det finst krigsmuseum i fri luft ved 5 Torri og Lagazuoi. Mange vitjar Dolomittane for å gå Via ferrata. Dette er verna stiar som vart danna under den første verdskrigen. Fleire stiar kalla «Alte vie» går i Dolomittane. Desse lang stiane, med nummer 1 til 8, krev minst ei veke for å gjennomførast og mange hytter, «Rifugi», ligg langs hytte. Den første og kanskje mest kjende er Alta Via 1.

Namnet «Dolomittane» kjem frå den kjende franske mineralogen Déodat Gratet de Dolomieu som var den første som skildra bergarten, dolomitt, ein type karbonatbergart som har skapt dei karakteristiske formene og fargane til desse fjella.

Store fjelltoppar

Namn	Høgd	Namn	Høgd
Marmolada	3 344	Pala di San Martino	2 996
Antelao	3 264	Rosengartenspitze	2 981
Tofana di Mezzo	3 241	Marmarole	2 961
Punta Sorapis	3 229	Cima di Fradusta	2 941
Monte Civetta	3 220	Fermedaturm	2 867
Vernel	3 145	Cima d'Asta	2 848
Monte Cristallo	3 199	Cima di Canali	2 846
Cima di Vezzana	3 191	Croda Grande	2 839
Cimon della Pala	3 186	Vajoletturm / Torri del Vajolet (høgast)	2 821
Saslonch	3 181	Sass Maor	2 816
Pelmo	3 169	Cima di Ball	2 783
Dreischusterspitze	3 162	Cima della Madonna (Sass Maor)	2 751
Boespitze / Piz Boè (Sellafjella)	3 152	Rosetta	2 741
Croda Rossa (Hoher Caisl)	3 148	Croda da Lago	2 716
Piz Popena	3 143	Sentrale Grasleitenspitze	2 705
Elferkofel	3 115	Sciliar	2 562
Grohmannspitze (Langkofel)	3 111	Sasso di Mur	2 554
Zwölferkofel	3 091	Cima delle Dodici	2 338
Sass Rigais (Geislerspitzen)	3 027	Monte Pavione	2 336
Tre Cime di Lavaredo	3 003	Cima di Posta	2 235
Kesselkogel (Rosengarten)	3 001	Monte Pasubio	2 232
Fünffingerspitze	2 997

Viktigaste fjellovergangar

Namn	Høgd
Passo d' Ombretta (Campitello til Caprile), sti	2738
Langkofeljoch (Grödendalen til Campitello), sti	2683
Tschagerjoch (Karersee til Vajoletskaret), sti	2644
Grasleitenpasset (Vajoletskaret til Grasleitenskaret), sti	2597
Passo di Pravitale (Rosettaplatået til Pravitaleskaret), sti	2580
Passo delle Comelle (til Cencenighe), sti	2579
Passo della Rosetta (San Martino di Castrozza til Rosettaplatået), sti	2573
Vajolet Pass (Tiers til Vajoletskaret), sti	2549
Passo di Canali (Primiero til Agordo), sti	2497
Tierseralpljoch (Campitello til Tiers), sti	2455
Passo di Ball (San Martino di Castrozza til Pravitaleskaret), sti	2450
Forcella di Giralba (Sexten til Auronzo), sti	2436
Col dei Bos (Falzaregoskaret til Travernanzesskaret), sti	2313
Forcella Grande (San Vito til Auronzo), sti	2262
Pordoi (Arabba til Val di Fassa), veg	2250
Passo Sella (Grödendalen til Val di Fassa), veg	2244
Tre Sassi Pass (Cortina til St. Cassian), sti	2199
Mahlknechtjoch (Øvre Duronskaret til Seiseralpane), sti	2168
Grödnerjoch (Grödendalen til Colfuschg), veg	2121
Passo di Falzarego (Caprile til Cortina), veg	2117
Fedajapasset (Val di Fassa til Caprile), rideveg	2046
Valles Pass (Paneveggio til Falcade), veg	2032
Passo Rolle (Predazzo til San Martino di Castrozza og Primiero), veg	1984
Forcella Forada (Caprile til San Vito), rideveg	1975
Passo di San Pellegrino (Moena til Cencenighe), veg	1910
Forcella d'Alleghe (Alleghe til Zoldoskaret), sti	1820
Tre Croci Pass (Cortina til Auronzo), veg	1808
Passo di Costalunga or Karerpaß (Nova Levante til Vigo di Fassa), veg	1753
Monte Croce Pass (Innichen og Sexten til Piavedalen og Belluno), veg	1638
Ampezzo Pass (Toblach til Cortina og Belluno), path	1544
Passo Cereda (Primiero til Agordo), veg	1372
Toblach Pass (Bruneck til Lienz), jernbane	1209

Bilete

• 
  Marmoladabreen, den største isbreen i Dolomittane
• 
  Klatarar i Via Ferrata mot Piz de Léch
• 
  Tofana
• 
  Dolomittane i august
• 
  Landsbyen Arabba.
• 
• 
  Det opne krigsmuseumet frå den første verdskrigen ved 5 Torri. Bilete viser italienske skyttergraver og bunkersar.
• 
• 
  Den italienske frontlinja frå den første verdskrigen ved 5 Torri
• 
  Arabba i Dolomittane
• 
  Misurinasjøen
• 
  Tre Cime diLavaredo-banen ved Sasso di Sesto.
• 
  Hytta Auronzo ved Sasso di Sesto.
• 
  Torri del Vaiolet.
• 
  Sellafjella om vinteren
• 
  Dei austlege Dolomittane ved Trentino sett frå toppen av Marmolada.

Panorama (360°) frå Marmolada, den høgaste toppen i Dolomittane

Kjelder

• Denne artikkelen bygger på «Dolomites» frå Wikipedia på engelsk, den 9. november 2007.

Bakgrunnsstoff

• Kart over turar og Via ferrata i Dolomittane Arkivert 2018-01-08 ved Wayback Machine.
• Monte Piana
• Monte Lagazuoi
• Lago di Sorapiss
• Guide til dei mange skistadane i Dolomittane Arkivert 2018-08-26 ved Wayback Machine.
• Consorzio Dolomiti