Kjepphest

Kjepphest er eit leiketøy laga av ein stokk med hestehovud, som barn kan halda mellom beina medan dei spring og leika at dei rir på.

Barn rir på kjepphest med stoppa tøyhovud.

Gut på kjepphest frå biletet Die Kinderspiele av Pieter Bruegel den eldre frå 1560.

Den enklaste forma for kjepphest kan vera eit kosteskaft eller liknande med eit hovud av tøy eller tre. Ved hovudet kan det setjast ein tverrpinne som gjer leika lettare å halda. Hesten kan også utstyrast med seletøy, sal midt på, og hjul nedst.

Omgrepet «kjepphest»

Ein kan også snakka om «kjepphest» i overført tyding, om noko ein er svært oppteken av, som ei sak eller ein hobby. Å stadig «ri ein kjepphest» kan visa til at ein snakkar i tide og utide om noko ein føler sterkt for.

Ein kjend «kjepphest» er haldninga til den romerske senatoren Marcus Porcius Cato den eldre (234-149 f.Kr.), som avslutta kvart einaste innlegg i senatet med orda: «Og elles er det mi meining at Kartago bør øydeleggjast».

Ordsoge

På engelsk kallar ein kjepphestar for hobby-horse eller berre hobby, truleg danna av namnet Robert. Dette har igjen gjeve ordet «hobby» i tydinga 'favorittsyssel, yndlingsemne' eller 'fritidsinteresse'. Hobby-horse kan også visa til gyngehest, ein karusellhest, og i dag særleg ein teaterhest laga ved at ein eller to personar kler seg ut som ein hest.

Det franske ordet for kjepphest, dada, gav opphav til namnet på kunstretninga dadaisme.

Fortrenging

I nyare tid er kjepphestar i stor grad blitt erstatta av andre transportleiker, som leikebilar og syklar, til dømes sparke- og trehjulsykkel. Ei tidleg sykkelutgåve, springesykkel, blei på engelsk ofte omtala som hobby-horse.

Bilete

• 
  Teikning av gut på ein heilt enkel kjepphest, laga av ein kjepp.
• 
  Illustrasjon til det engelske barneverset Ride a cock horse frå 1901 som viser ein tradisjonell kjepphest med hjul.
• 
  Moderne kjepphest med plysjhovud som eit kosedyr.
• 
  Orkesterleiaren Paul Whiteman (til høgre) på ein stokk-hest med hjul, ei slags blanding av kjepphest, gyngehest og springesykkel.
• 
  Konkurranse med Kjepphest i Ystad i 2024.

Kjelder

• Denne artikkelen bygger på «Kjepphest» frå Wikipedia på bokmål, den 31. august 2009.
• «hobby, n.¹», «hobby-horse, n.» og «Dada¹» i Oxford English Dictionary, 1989, lesen 31. august 2009.
• «Dada» (2009) i Encyclopædia Britannica, lesen 31. august 2009.

Bakgrunnsstoff

Commons har multimedium som gjeld: Kjepphest

• Oppslagsordet «Kæphest› i dansk ordbog (ordforklaring og etymologi på dansk)