Kondorar
Kondorar, Cathartidae, er ein biologisk familie med sju artar som har leveområde avgrensa til varme og tempererte område av Amerika. Denne fuglegruppa er òg kalla vestgribbar.[1] Kondorar er ikkje nært i slekt med gribbar i «den gamle verda», likskapen mellom desse to gruppene kjem av konvergerande evolusjon; liknande eigenskapar hos dei to ikkje-relaterte gruppene har uavhengig tilpassa seg til same type miljø og levesett. Kondorar skil seg frå gribbar med at dei generelt har luktesans medan gribbar berre kan finne åtsel med hjelp av synet. Dei fleste artar i begge grupper har eit karakteristisk hovud utan fjørkleding.
Kondorar | |
Andeskondor, Vultur gryphus | |
Utbreiing | |
Utbreiing av kondorar, gult indikerer nordlegaste hekkeområde for kalkunkondorar | |
Systematikk | |
Rike: | Dyr Animalia |
Rekkje: | Ryggstrengdyr Chordata |
Underrekkje: | Virveldyr Vertebrata |
Klasse: | Fuglar Aves |
Underklasse: | Neognathae |
Overorden: | Neoaves |
Orden: | Haukefuglar Accipitriformes |
Familie: | Kondorar Cathartidae Lafresnaye, 1839 |
Systematikk
endreKlassifiseringa har vore omstridt, kondorar er plasserte i ordenen Cathartiformes etter Clementslista,[2] men i ordenen Accipitriformes, haukefuglar, etter IOC-lista.[3] Tidlegare var kondorfamilien ein del av ordenen falkefuglar, Falconiformes, men frå siste del av 1900-talet har mange rekne kondorar som storkefuglar.
Skildring
endreKondorar er generelt store fuglar, og varierer i lengd frå 56-61 centimeter for den minste arten myrkondor på opp til storleiken for kaliforniakondor og andeskondor som begge kan nå 120 cm i lengd og vege over 12 kilogram. Fjørdrakta er i stor grad svart eller brun, ofte med kvite markeringar. Alle artar har fjørlaust hovud og naken hals. Hos nokon artar er huda her lys i farga, og hos kongekondoren er det utvikla store fargerike hudflikar og utvekstar.
Alle artar har lange, breie venger og en stiv hale begge egna til glideflukt på oppstigande luft. Av verdas fugleartar er kondorar dei som er best tilpassa slik flyging over land. Føtene har klør, men dei er svake og ikkje tilpassa griping av bytte. Framtærne er lange med ein liten hudlapp mot foten. Ingen kondorar har syrinx, som gjev fuglar evne til lage lyd, derfor har ikkje desse fuglane anna lyd enn sjeldne grynt.
Samanlikna med haukar har kondorar relativt svakt nebb. Nebbet er tilpassa det å rive kjøtt av delvis rotne åtsel, heller enn å rive fersk kjøtt. Naseopningane er ovale og sit i ein mjuk sere. Nasen er ikkje delt i midten av ein septum, men er hol tvers gjennom nebbet som ein ser tydeleg hos kalkunkondoren. Augo er framtredande, og i motsetnad til hos ørner, haukefuglar og falkar, ligg ikkje augo i skugge av kraftige augebrynbein. Medlemmer av slektene Coragyps og Cathartes har ein ufullstendig utvikla øvre augelokkfold og to rader på nedre lokk, medan kaliforniakondor, andeskondor og kongekondor manglar foldar totalt.
I likskap med storkefuglar, Ciconiiformes, har kondorar ein vane med å skilje ut væske ned på beina for å avkjøle beina.
Alle artar i familien er åtseletarar.
Artsliste
endreKondorar i rekkjefølgje etter IOC World Bird List V11.2, 2021,[3] med norske namn etter Norske navn på verdens fugler.[4]
- Slekt Gymnogyps
- Kaliforniakondor, Gymnogyps californianus, California Condor, (Shaw, 1797), (CR)
- Vengespenn 2,8 m, kroppslengde 117-134 cm, vekt 8,5-8,8 kg, ca. 330 ville individ i snever utbreiing i sørvestlege USA og Baja California
- Slekt Sarcoramphus
- Kongekondor, Sarcoramphus papa, King Vulture, (Linné, 1758), (LC)
- Vengespenn 1,2-2,0 m, kroppslengde 71-81 cm cm, vekt ca. 3,4 kg, utbreiing i Mellom-Amerika og Sør-Amerika sør til nordlegaste Uruguay
- Slekt Vultur
- Andeskondor, Vultur gryphus, Andean Condor, Linné, 1758, (VU)
- Vengespenn 2,6-3,2 m, kroppslengde 100-130 cm, vekt 8-15 kg, utbreiing langs Andes frå Kapp Horn og Patagonia i sør til Colombia i nord
- Slekt Coragyps
- Svartkondor, Coragyps atratus, Black Vulture, (Bechstein, 1793), (LC)
- Vengespenn 1,4-1,5 m, kroppslengde 60-68 cm, vekt 1,6-2,2 kg, utbreiing frå sørlege USA sørover til sentrale Chile og Argentina
- Slekt Cathartes
- Kalkunkondor, Cathartes aura, Turkey Vulture, (Linné, 1758), (LC)
- Vengespenn 1,6-1,8 m, kroppslengde 64-81 cm, vekt rundt 2 kg, utbreiing i frå sørlegaste Canada til Kapp Horn og Falklandsøyane
- Myrkondor, Cathartes burrovianus, Lesser Yellow-headed Vulture, Cassin, 1845, (LC)
- Kroppslengde 51-61 cm, vekt ca. 0,9-1,2 kg, utbreiing fragmentert i austlege Mellom-Amerika og austlege Sør-Amerika
- Skogkondor, Cathartes melambrotus, Greater Yellow-headed Vulture, Wetmore, 1964, (LC)
- Kroppslengde 74-81 cm, vekt ca. 1,5 kg, utbreiing i Amazonas og nærliggande område inkludert landa i Guyanaregionen og austlege Venezuela
Galleri
endreI flukt:
-
KaliforniakondorFoto: Chris Parish, Peregrine Fund
-
KongekondorFoto: Renato Augusto Martins
-
AndeskondorFoto: Dick Culbert
-
SvartkondorFoto: Charlie Jackson
-
KalkunkondorFoto: Peter Chen
-
MyrkondorFoto: Jacek Kisielewski
-
SkogkondorFoto: Sidnei Dantas
Artsskildring:
-
KaliforniakondorFoto: USFWS
-
KongekondorFoto: Eric Kilby
-
AndeskondorFoto: Dick Culbert
-
SvartkondorFoto: Ianaré Sévi
-
KalkunkondorFoto: Franco Folini
-
MyrkondorFoto: Bernard Dupont
-
SkogkondorFoto: Tony Castro
Kjelder
endre- Denne artikkelen bygger på «New World vulture» frå Wikipedia på engelsk, den 31. januar 2009
- Referansar
- ↑ «Gribber» i Store norske leksikon, snl.no.
- ↑ Schulenberg T.S.; M.J. Iliff; B.L. Sullivan; C.L. Wood; T. A. Fredericks; D. Roberson (august 2017), eBird/Clements Checklist v2017 (CSV), Cornell Lab of Ornithology, henta 1. oktober 2017
- ↑ 3,0 3,1 Gill F, D Donsker & P Rasmussen (Eds). 2021. IOC World Bird List (v11.2). doi : 10.14344/IOC.ML.11.2 Henta 26. september 2021
- ↑ Syvertsen, P. O., Bergan, M., Hansen, O. B., Kvam, H., Ree, V. & Syvertsen, Ø. 2020. Norske navn på verdens fugler. Norsk Ornitologisk Forening https://www.birdlife.no/fuglekunnskap/navn/
Bakgrunnsstoff
endre- Bilete av kondorar frå flickr.com