Sporvefamilien

Sporvefamilien, i kortform kalla sporvar, er ein biologisk familie av små sporvefuglar, Passeridae. Dei er òg kjent som verklege sporvar, eller sporvar i «den gamle verda». Sporvar er òg eit namn som blir brukt for ei slekt i familien, Passer. Passeridae er ulike frå dei amerikanske sporvane, som liknar i utsjånad og er plassert i busksporvfamilien, Emberizidae. Sporvar kan vere dei mest kjende av alle ville fugleartar ettersom fleire sporveartar hekkar i eller nær busetnader, og særleg finn store mengder gråsporv og pilfink innanfor byar. Dei er først og fremst frøetarar, sjølv om dei òg et små insekt. Nokre artar søkjer føde rundt byar, og nett som måsar og duer vil dei gjerne ete nesten kva som helst i små mengder.

Sporvefamilien
Gråsporv
Systematikk
Rike:	Dyr Animalia
Rekkje:	Ryggstrengdyr Chordata
Underrekkje:	Virveldyr Vertebrata
Klasse:	Fuglar Aves
Orden:	Sporvefuglar Passeriformes
Parvorden:	Passerida
Overfamilie:	Passeroidea
Familie:	Sporvefamilien Passeridae Illiger, 1811

Skildring

Dei fleste sporveartane er små, tettbygde, brune og grå fuglar med korte halar og kort, kraftig nebb. Skilnadene mellom artane i familien kan vere spissfindige. Medlemmer av denne familien varierer i storleik frå brunsporv (Passer eminibey), på 11,4 centimeter og 13,4 gram, til tjukknebbsporv (Passer gongonensis), på 18 centimeter og 42 gram. Fysisk liknar sporvar på andre frøetande fuglar, til dømes finkar, men sporvar har ei rudimental, dorsal ytre primærefjør og eit ekstra bein i tunga. Dette beinet hjelper den stive tunga til å handtere frø. Andre tilpassingar for å ete frø er spesialisert nebb og langstrakt og spesialisert fordøyingssystem.

Distribusjon og habitat

Sporvar har naturleg utbreiing i Europa, Afrika og Asia. Nokre artar er introduserte av menneske til Amerika, Australia og andre delar av verda. Desse har tilpassa seg i nye leveområde, spesielt i urbane område. Til dømes finn ein no gråsporv over heile Nord-Amerika, i kvar stat i Australia unntatt Vest-Australia, og over mykje av dei tett folkesette delane av Sør-Amerika.

Generelt er sporvane fuglar som lever i opne habitat, inkludert grassletter, ørken og krattskog. Alle fjellsporvar, Montifringilla, lever på høge breiddegrader. Nokre artar som pilfink, lever i ope skogsterreng. Den avvikande arten, kanelbrillefugl, har det mest uvanlege habitat i familien, dei lever i trekroner i tåkeskog i Filippinene.

Åtferd

Sahelsporv, Passer luteus, er svært selskapelege utanfor hekkesesongen

Foto: Christiaan Kooyman

Sporvar er generelt sosiale fuglar, mange artar hekkar i lause koloniar og dei fleste artene lever i flokkar utanom hekkesesongen. Akasiesporv, Passer motitensis, er eit unntak, dei hekkar parvis og samlast berre i små familiegrupper utanom hekkesesongen. Dei fleste artane dannar store flokkar for overnatting og kvile. Slike flokkar inneheld berre ein einskild art, i motsetnad til fleirartsflokkar som kan samlast for søk etter føde. Kvileplassane blir vald slik at dei gjev skjul og inkluderer tre, tjukke buskar og takrøyrbelte. Samlingane kan bli ganske store, opp til 10 000 gråsporvar vart talt opp på ein kvileplass i Egypt.

Sporvar er ein få familiar av Passeriformes der ein finn artar som tar støvbad. Sporvar vil først skrape ei grop i bakken med føtene, så senkar dei seg ned og sleng skitt eller sand over kroppen med vengeslag. Dei vil òg bade i vatn, i tørr snø eller smeltande snø. Vassbading liknar støvbading, der sporven står på grunt vatn og slår vatn over ryggen med vengene, og dukkar hovudet under vatn. Begge aktivitetane er sosiale, med opp til hundre fuglar som deltar på ein gong, og etterfølgjast av fjørpuss og nokre gonger song i gruppa.

Artslista

Passeridae i rekkjefølgje etter Clementslista versjon 6.8 frå august 2013 med norske namn etter Norske navn på verdens fugler.

• Hypocryptadius

• Kanelbrillefugl, Hypocryptadius cinnamomeus (Cinnamon Ibon)

• Passer er 26 artar tjukkfalne, små brune eller grå fuglar, ofte med svarte, gule eller kvite teikningar. Slekta inluderer gråsporv.
• Petronia

• Savannesteinsporv, Petronia pyrgita (Yellow-spotted Petronia)
• Gulstrupesteinsporv, Petronia xanthocollis (Chestnut-shouldered Petronia)
• Bantusteinsporv, Petronia superciliaris (Yellow-throated Petronia)
• Krattsteinsporv, Petronia dentata (Bush Petronia)
• Steinsporv, Petronia petronia (Rock Petronia)

• Carpospiza

• Bleiksteinsporv, Carpospiza brachydactyla (Pale Rockfinch)

• Montifringilla

• Fjellsporv, Montifringilla nivalis (White-winged Snowfinch)
• Tibetfjellsporv, Montifringilla henrici (Tibetan Snowfinch)
• Svartvengfjellsporv, Montifringilla adamsi (Black-winged Snowfinch)
• Kvitgumpfjellsporv, Montifringilla taczanowskii (White-rumped Snowfinch)
• Gobifjellsporv, Montifringilla davidiana (Pere David's Snowfinch)
• Brunøyrefjellsporv, Montifringilla ruficollis (Rufous-necked Snowfinch)
• Tanggulafjellsporv, Montifringilla blanfordi (Blanford's Snowfinch)
• Afghanfjellsporv, Montifringilla theresae (Afghan Snowfinch)

I Noreg hekkar artane gråsporv (Passer domesticus) og pilfink (Passer montanus).

Kjelder

• Første versjon av denne artikkelen byggjer på «Sparrow» frå Wikipedia på engelsk, den 8. januar 2012

Bakgrunnsstoff

Wikimedia Commons har multimedia som gjeld: Sporvefamilien