Samfundspartiet
Samfundspartiet var tidlegare namn på eit politisk parti i Noreg. Partiet henta tankar frå kristendom, korporativisme, teknokrati, sosialpsykologi, økologi og samfunnsøkonomi, og kan vanskeleg plasserast på nokon høgre-venstre-skala.[2] Partiet vart organisert kring forfattaren Bertram Dybwad Brochmann.
| Samfundspartiet | |||
| Land | Noreg | ||
|---|---|---|---|
| Grunnleggjarar | Bertram Dybwad Brochmann | ||
| Grunnlagt | 1933 | ||
| Ideologi | Kristen korporatisme, antirasisme, antikommunisme  | ||
| Politisk posisjon | høgresida | ||
| Slagord | Riv ned alle gjerder som skiller menneskene og hindrer dem fra å opleve og erkjenne våre dype fellesinteresser innenfor vårt felles samfund. Frem med helhetsfølelsen og totalitetsbevisstheten. Ned med partipolitikken og klassekampen. Frem med det frie levende samfund.[1] | ||
Framvekst i krisetid
endrePartiet voks fram på 1930-talet mykje som resultat av den økonomiske krisa i mellomkrigstida, og vart grunnlagt i 1933.[3] Samfundspartiet hadde få formelle strukturar. Slik fekk Brochmann stort spelerom. Han vart overraskande innvald på Stortinget frå Bergen i 1933, og fekk merksemd ved i krisetidene å nekta å ta imot løn for å sitja på Stortinget. Samfundspartiet, ved Brochmanns vararepresentant Gjert E. Bonde, var det einaste partiet som røysta mot Steriliseringslova i 1934. Lova opna for sterilisering av personar med «mangelfullt utviklede sjelsevner», og lova vart særleg nytta ved sterilisering av romanifolk og tatarar.
Ved valet i 1936 vart ikkje Brochmann stortingsrepresentant. Trass i dette vart partiet representert gjennom Sigurd Haakon Jacobsen, innvald frå Nordland fylke. Då okkupasjonen av Noreg under den andre verdskrigen kom i 1940, valde partiet å oppløysa seg sjølv. Sjølv om Brochmann tok avstand frå Vidkun Quisling meinte han at Hitler sin økonomiske politikk var fornuftig. Slike synspunkt vart offentleg gjeve uttrykk for, mellom anna i ei radiotale. Brochmann og fleire av partikameratane vart dømde i landssvikoppgjeret etter krigen. Ved stortingsvalet i 1945 stilte krefter i partiet til val som «Nytt Norge» i Bergen og landkrinsane i Sør-Trøndelag. Nytt Norge vart ikkje representert på Stortinget, men fekk representantar i bystyret i Bergen ved vala i 1945 og 1947.[4]
Oppslutning ved Stortingsval
endreSamfundspartiet stilte til val ved tre stortingsval i tida 1933-49, og oppnådde følgjande resultat:
- 1933: 1,5 %; 1 stortingsrepresentant frå Bergen
- 1936: 3,1 %; 1 stortingsrepresentant frå Nordland
- 1945: partiet stilte ikkje lister
- 1949: 0,7 %; partiet vart ikkje representert på Stortinget
Nytt Norge fekk i 1945 0,12 % av røystene på landsbasis. I dei to valkrinsane dei stilte var resultata:
- Bergen: 2,9 %
- Sør-Trøndelag:0,3 %
Ingen stad fekk Samfundspartiet større oppslutning enn i Velfjord kommune i Nordland.[5]
- 1933: 0,2 %
- 1936: 42,0 %
- 1945: partiet stilte ikkje liste; valdeltakinga i kommunen sokk til 40,7%, mot 70,0 % ved valet i 1936
- 1949: 40,2 %
Referansar
endre- ↑ https://urn.nb.no/URN:NBN:no-nb_digibok_2014071706069; side(r): 5.
- ↑ http://www.nlh.no/ios/Seminar/2000/s-03-24.html Arkivert 2007-09-29 ved Wayback Machine. Henimot nullpris! Foredrag om Samfundspartiet sin økonomiske politikk
- ↑ «Om Bertram D. Brochmann i Norsk Biografisk Leksikon», web.archive.org, arkivert frå originalen 21. februar 2006, henta 30. september 2021
- ↑ Anders Bjarne Fossen & Tore Grønlie: Bergen bys historie, bd IV (Bergen, 1985)
- ↑ Arnold Forbergskog: «Velfjord - det politiske 'anderledeslandet'» i Årbok for Helgeland 2007 ISBN 978-82-90148-67-1
Bakgrunnsstoff
endre- Henimot nullpris! Foredrag om Samfundspartiet sin økonomiske politikk Arkivert 2007-09-29 ved Wayback Machine.
- Om Bertram D. Brochmann i Norsk Biografisk Leksikon Arkivert 2006-02-21 ved Wayback Machine.
- Nettstaden til avisa Samfunnsliv, grunnlagd av Brochmann
- Norsk Krigsleksikon om Brochmann Arkivert 2006-03-21 ved Wayback Machine.
Sjå òg
endre- Samfunnspartiet - eit parti som vart grunnlagd i 1985 av Øystein Meyer Johannessen.