Arabisk

Arabisk (العربية) er eit semittisk språk, nært i slekt med hebraisk og arameisk. Det er hovudspråket i heile den arabiske verda, og det er utbreidd i den islamske verda. Arabisk fekk skriftspråket sitt allereie på 500-talet. Det er liturgispråk i islam og eit viktig kulturspråk innan islam og i jødedommen.

Arabisk عربية Arabiyya
Klassifisering	afroasiatisk  semittisk   sentralsemittisk    sørleg grein     Arabisk
Talarar	arabarar
Bruk
Tala i	Algerie, Bahrain, Egypt, Irak, Israel, Jemen, Jordan, Kuwait, Libanon, Libya, Mauritania, Marokko, Oman, Palestina, Qatar, Saudi-Arabia, Sudan, Syria, Tunisia, Dei sameinte arabiske emirata, og i mange andre land som minoritetsspråk
Område	Den arabiske verda
Arabisktalande i alt	225 millionar (Ethnologue)
Rangering	Det fjerde mest utbreidde språket
Skriftsystem	Arabisk
Offisiell status
Offisielt språk i	Algerie, Bahrain, Dei sameinte arabiske emirata, Djibouti, Egypt, Eritrea, Irak, Israel, Jemen, Jordan, Komorane, Kuwait, Libanon, Libya, Mauritania, Marokko, Oman, Palestina, Qatar, Saudi-Arabia, Sudan, Syria, Tunisia, Tsjad
Normert av	Egypt: Academy of the Arabic Languages
Språkkodar
ISO 639-1	ar
ISO 639-2	ara
ISO 639-3	ara
Den arabiske verda. Arabisk er einaste offisielle språk i grønfarga land og eitt av fleire offisielle språk i dei blåfarga.

Klassifisering

I lag med maltesisk dannar arabisk den sørlege greina av dei sentrale semittiske språka. Dei andre nolevande språka i gruppa av sentrale semittiske språk er arameisk og hebraisk.

Geografisk område

Arabisk språk blir snakka som daglegspråk i heile den arabiske verda og som liturgisk språk i alle muslimske land.

Offisiell status

Liste over språk, region eller kommunar der språket har offisiell status.

Dialektar

Termen arabisk viser som regel til klassisk arabisk (språket i Koranen). I ulike arabiske land snakkar folk arabisk på ulik måte, hadde det ikkje vore for samlinga rundt eit felles skriftspråk (skrive med det arabiske alfabetet) ville vi ha rekna dei ulike arabiske talarane som talarar av ulike språk.

Avleidde språk

Maltesisk var i utgangspunktet ein arabisk dialekt men skil seg no frå arabisk på mange felt, både innanfor fonologi, morfologi og ordforråd.

Lydsystem

Vokalar

Klassisk arabisk har tre vokalar, a, i, u. Kvar av desse kan vera kort eller lang. I moderne arabiske dialektar finn ein òg vokalane e (oftast som variant av i eller a) og o (oftast som variant av u eller a).

Konsonantar

Arabiske konsonantfonem

		Bilabial	Inter- dental	Dental	Emfatisk dental	(Alveo-) Palatal	Velar	Uvular	Faryn- gal	Glottal
Plosivar	Ustemte			t	t̴		k	q		ʔ
	Stemte	b		d	d̴	ʤ¹
Frikativar	Ustemte	f	θ	s	s̴	ʃ	x		ħ	h
	Stemte		ð	z	ð̴		ɣ		ʕ
Nasalar		m		n
Lateralar				l²
Rhotisk (trill)				r
Halvvokalar		w				j

Tabellen nyttar symbol frå det internasjonale fonetiske alfabetet.

Fonologi

Arabisk er kjend for det høge talet på bakre konsonantfonem.

Grammatikk

Det arabiske språket byggjer på eit rotsystem, som så ofte når det kjem til semittiske språk. Kvart ord har ei grunnleggjande rot på (som oftast) tre konsonantar. Til dømes verbet kataba, som tyder 'å skrive' (bokstavleg 'han skreiv'), består av konsonantane k, t og b. Dei same rotkonsonantane kan ein finne i ordet maktbab ('eit kontor' eller 'ein pult'). Då kan ein sjå at rota k-t-b famnar om eit spesielt emne, nemleg skriveaktiviteten.

Låneord byggjer som oftast ikkje på noko rot, men vert transkribert direkte til arabisk skrift.

Verb

Verb på arabisk kan delast inn i to hovudformer: perfekt og imperfekt. Perfekt vert i hovudsak nytta for fortid, medan imperfekt vert nytta for notid og framtid. Likevel er det mange unntak frå denne regelen.

Perfekt og imperfekt kan vidare delast inn i to underformer: aktiv og passiv. Generelt så kan ein seie at aktiv-forma er der utøvaren av handlinga er aktivt med på det. Medan i passiv-forma så vert noko gjort. Til dømes:

• kataba (perfekt, aktiv) tyder 'han skreiv'.
• kutiba (perfekt, passiv) tyder 'det vart skrive'.
• yaktubu (imperfekt, aktiv) tyder 'han skriv'.
• yuktabu (imperfekt, passiv) tyder 'det vert skrive'.

Kasus

Arabisk har tre aktive kasus: Nominativ, akkusativ og genitiv.

Skriftsystem

Arabisk blir tradisjonelt skrive med ulike skriftsystem i ulike kulturar. I den muslimske fleirtalskulturen i det arabiske språkområdet brukar ein så og seie utelukkande det arabiske alfabetet. I sefardisk og mizrahisk jødisk kultur vart arabisk derimot oftast vorte skrive med det hebraiske alfabetet heilt fram til vår tid. Språkforma i dei jødiske tekstane er òg kjend som judeoarabisk eller jødearabisk. I vestleg kultur, ved chatting og SMS-kommunikasjon, kan arabisk bli skrive ved hjelp av tal og latinske bokstavar; ei engelskpåvirka skriveform som går under slangnamnet aralish eller arabish.

Døme

Norsk	Arabisk	Romanisering (ALA-LC)	IPA
ja	نَعَمْ	naʿam}}	/naʕam/
nei	لا	lā	/laː/
hei	مَرْحَباً	marḥaban	/marħaban/
velkomen	أَهْلاً	ahlan	/ahlan/
adjø	مَعَ السَّلامَةِ	maʿa as-salāmah	/maʕ assalaːmah/
takk	شُكْرًا	shukran	/ʃukran/
orsak	عَفْوًا	ʿafwan	/ʕafwan/
eg snakkar ikkje arabisk	لا أَتَكَلَّمُ الْعَرَبيَّةَ	lā atakallamu al-ʿarabīyah	/laː ʔatakallam ulʕarabiːja/
eg veit ikkje	لا أَعْرِفُ	lā aʿrif	/laː ʔaʕrif/
eg er svolten	أنا جائِعٌ	anā jāʾiʿun	/ʔanaː dʒaʔiʕun/
ein	واحِد	wāḥid	/waːħid/
to	إِثْنان	ithnān	/iθnaːn/
tre	ثَلاثَة	thalāthah	/θalaːθah/
fire	أَرْبَعَة	arbaʿah	/ʔarbaʕah/
fem	خَمْسَة	khamsah	/xamsah/
seks	سِتَّة	sittah	/sitah/
sju	سَبْعَة	saba'ah	/sabʕah/
åtte	ثَمانِيَّة	thamaniah	/θamaniːjah/
ni	تِسْعَة	tis'aah	/tisʕah/
ti	عَشَرَة	asharah	/ʕaʃarah/
elleve	إِحدَى عَشَر	eḥda ashar	/ʔeħda ʕaʃar/

Bakgrunnsstoff

Wikipedia på arabisk

Denne språkartikkelen er ei spire. Du kan hjelpe Nynorsk Wikipedia gjennom å utvide han.