Ersia-mordvinsk
Ersia-mordvinsk[1] (эрзянь кель) er eit uralsk språk som blir snakka av rundt 500 000 menneske i dei nordlege og nordvestlege delane av republikken Mordovia og naboområda Nizjnij Novgorod oblast, Tsjuvasjia, Penza oblast, Samara oblast, Saratov oblast, Orenburg oblast, Uljanovsk oblast, Tatarstan og Basjkortostan i Russland. Det finst også ein diaspora i fleire av dei tidlegare Sovjetrepublikkane, framfor alt i Armenia, Estland og i Kasakhstan. Ersia-mordvinsk blir skrive med det kyrilliske alfabetet, med dei same bokstavane som dei som er i bruk for russisk. Ersia-mordvinsk er offisielt språk i Mordovia, i lag med moksja-mordvinsk og russisk.
| Ersia-mordvinsk эрзянь кель, erzänj kelj, eŕźań keĺ | ||
| Klassifisering | Uralsk Mordvinsk | |
| Bruk | ||
| Tala i | Russland, Armenia, Aserbajdsjan, Estland, Kasakhstan, Kirgisistan, Turkmenistan, Ukraina, Usbekistan | |
| Ersia-mordvinsktalande i alt | i Russland 440 000 totalt 517 575 (tal frå Ethnologue) | |
| Språkkodar | ||
| ISO 639-2 | myv | |
| ISO 639-3 | myv | |
| Glottolog | erzy1239
| |
Språket høyrer til dei mordvinske språka, ei grein av den uralske språkfamilien. Ersia-mordvinsk er nært i slekt med moksja-mordvinsk, men det er skilnader språka i mellom på alle nivå i det grammatiske systemet. Ersia-mordvinsk er delt opp i mange dialektar, det finst også overgangsdialektar til moksja-mordvinsk.
Fonologi
endreVokalar
endre| Fremre | Midtre | Bakre | |
|---|---|---|---|
| Lukka | i | ɨ | u |
| Halvopen | e | o | |
| Open | a |
Konsonantar
endre| Labialar | Alveolar | Post- alveolar |
Palatalar | Velarar | |||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Hard | Soft | ||||||
| Nasalar | /m/ | /n/ | /nʲ/ | /ŋ/ | |||
| Plosivar | Ustemte | /p/ | /t/ | /tʲ/ | /k/ | ||
| Stemte | /b/ | /d/ | /dʲ/ | /ɡ/ | |||
| Affrikatar | Ustemt | /ts/ | /tsʲ/ | /tʃ/ | |||
| Frikativar | Ustemt | /f/ | /s/ | /sʲ/ | /ʃ/ | /x/ | |
| Stemt | /v/ | /z/ | /zʲ/ | /ʒ/ | |||
| Rullelyd | /r/ | /rʲ/ | |||||
| Approksimantar | /l/ | /lʲ/ | /j/ | ||||
Grammatikk
endreSubstantiv
endreTabellen under gjev bøyinga av substantivet moda "jord", i alle kasus, eintal, fleirtal og possessiv. Data er henta frå Zaicz 1998, formattering frå engelsk wikipedia.
| Kasus | Indefinitt | Definitt | 1.p. sg. poss. | 2.p. sg. poss. | 3.p. sg. poss. | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| singular | plural | singular | plural | singular | plural | singular/plural | singular | plural | |
| nominativ | мода moda |
мода-т moda-t |
мода-сь moda-ś |
мода-tне moda-ťńe |
мода-м moda-m |
мода-н moda-n |
мода-т moda-t |
мода-зo moda-zo |
мода-нзo moda-nzo |
| genitiv | мода-нь moda-ń |
мода-нть moda-ńť |
мода-тне-нь moda-ťńe-ń | ||||||
| dativ/allativ | мода-нень moda-ńeń |
мода-нтень moda-ńťeń |
мода-тне-нень moda-ťńe-ńeń | ||||||
| inessiv | мода-со moda-so |
мода-сонть moda-sońť |
мода-tне-сэ moda-ťńe-se |
мода-со-н moda-so-n |
мода-со-т moda-so-t |
мода-со-нзo moda-so-nzo | |||
| elativ | мода-сто moda-sto |
мода-стонть moda-stońť |
мода-tне-стэ moda-ťńe-ste |
мода-сто-н moda-sto-n |
мода-сто-т moda-sto-t |
мода-сто-нзo moda-sto-nzo | |||
| illativ | мода-с moda-s |
мода-нтень moda-ńťeń |
мода-tне-с moda-ťńe-s |
мода-з-oн moda-z-on |
мода-з-oт moda-z-ot |
мода-з-oнзo moda-z-onzo | |||
| prolativ | мода-ва moda-va |
мода-ванть moda-vańť |
мода-tне-а moda-ťńe-va |
мода-ва-н moda-va-n |
мода-ва-т moda-va-t |
мода-ва-нзo moda-va-nzo | |||
| ablativ | мода-до moda-do |
мода-донть moda-dońť |
мода-tне-дe moda-ťńe-ďe |
мода-до-н moda-do-n |
мода-до-т moda-do-t |
мода-до-нзo moda-do-nzo | |||
| lativ | мода-в moda-v |
- | - | - | - | - | |||
| translativ | мода-кс moda-ks |
мода-ксонть moda-ksońť |
мода-tне-кс moda-ťńe-ks |
мода-кс-oн moda-ks-on |
мода-кс-oт moda-ks-ot |
мода-кс-oнзo moda-ks-onzo | |||
| abessiv | мода-втомо moda-vtomo |
мода-втомонть moda-vtomońť |
мода-тне-втеме moda-ťńe-vťeme |
мода-втомо-н moda-vtomo-n |
мода-втомо-т moda-vtomo-t |
мода-втомо-нзo moda-vtomo-nzo | |||
| komparativ | мода-шка moda-ška |
мода-шканть moda-škańť |
мода-тне-шка moda-ťńe-ška |
мода-шка-н moda-ška-n |
мода-шка-т moda-ška-t |
мода-шка-нзo moda-ška-nzo | |||
Skriftsystem
endreDet moderne alfabetet for ersia-mordvinsk er det same som det for russisk:
| А /a/ |
Б /b/ |
В /v/ |
Г /ɡ/ |
Д /d/ |
Е /je/ |
Ё /jo/ |
Ж /ʒ/ |
З /z/ |
И /i/ |
Й /j/ |
| К /k/ |
Л /l/ |
М /m/ |
Н /n/ |
О /o/ |
П /p/ |
Р /r/ |
С /s/ |
Т /t/ |
У /u/ |
Ф /f/ |
| Х /x/ |
Ц /t͡s/ |
Ч /t͡ʃ/ |
Ш /ʃ/ |
Щ /ʃt͡ʃ/ |
Ъ /-/ |
Ы /ɨ/ |
Ь /◌ʲ/ |
Э /e/ |
Ю /ju/ |
Я /ja/ |
Kjelder
endre- ↑ https://www.sprakradet.no/globalassets/vi-og-vart/styreprotokoller/2021/protokoll-fra-styremote-i-sprakradet-24.-februar-2021.pdf, s. 6.
- Delar av denne artikkelen bygger på «Erzya language» frå Wikipedia på engelsk, den 26. desember 2009.
- Feoktistov, A. P. 1993. Èrzyanskij Jazyk. In V. N. Jartseva (ed.), Jazyki Mira: Ural'skie Jazyki, 190-208. Moskva: Nauka.
- Mosin, Michail Vasilevič and N. S. Bajuškin. 1983. Ersämordvan oppikirja. (Apuneuvoja suomalais-ugrilaisten kielten opintoja varten, 8.) Helsinki: Suomalais-ugrilainen seura. ix+188pp. (Audio-Cassette has been transcoded into Audio-CD - please ask library staff).
- Raun, Alo 1988. The Mordvin Language. In Denis Sinor (ed.), The Uralic languages: description, history and foreign influences, 96-110. Leiden: E.~J.~Brill.
- Zaicz, Gábor (1998). "Mordva". In Abondolo, Daniel (ed.). The Uralic Languages. London: Routledge. pp. 184–218.
Bakgrunnsstoff
endre
- Finno-Ugric Electronic Library by the Finno-Ugric Information Center in Syktyvkar, Komi Republic (interface in Russian and English, texts in Mari, Komi, Udmurt, Erzya and Moksha languages): [1] Arkivert 2005-10-18 ved Wayback Machine.
- Erzjanj Mastor - The society for preserving the Erzya language (in Erzya and Russian)
- http://www.info-rm.com/er/index.php News in the Erzya and Moksha Mordvinian languages
- [2] Arkivert 2008-10-21 ved Archive.is Эрзянский язык
Bibliografi
endre- A.I. Bryzhinskiy, O.V. Pashutina, Ye.I. Chernov. Писатели Мордовии Биобиблиографический справочник. Saransk: Mordovskoye Knizhnoye Izdatelystvo, 2001. ISBN 5-7595-1386-9.
- Vasilij D'omin. Сюконян тенк... Эрзянь писательде ёвтнемат. Saransk, 2005. ISBN 5-7595-1665-5.
- Ksenija Djordjevic & Jean-Leo Leonard. Parlons Mordve. Paris: L'Harmattan, 2006, ISBN 2-296-00147-5.
- Hamari, Arja, and Rigina Ajanki, 'Mordvin (Erzya and Moksha)', in Marianne Bakró-Nagy, Johanna Laakso, and Elena Skribnik (eds), The Oxford Guide to the Uralic Languages (Oxford, 2022; online edn, Oxford Academic, 23 June 2022), https://doi.org/10.1093/oso/9780198767664.003.0023, accessed 24 Mar. 2023.
- D.V. Tsygankin. Память запечатленная в слове: Словарь географических названий республики Мордовия. Saransk, 2005. ISBN 5-7493-0780-8.
- Эрзянь кель. Морфология. — Саранск, 2000;