Hertugdømet Luxembourg

Grevskapet, seinare Hertugdømet Luxembourg (luxembourgsk Lëtzebuerg, tysk Luxemburg) var ein stat i Det tysk-romerske riket, og fedrelandet til Huset Luxembourg.

Grofschaft (Herzogtum) Lëtzebuerg (lb) Grafschaft (Herzogtum) Luxemburg (ty) Comté (Duché) de Luxembourg (fr) Grevskapet (Hertugdømet) Luxembourg
Stat i Det tysk-romerske riket del av Dei burgundiske Nederlanda (1443–1482) del av Dei habsburgske Nederlanda (1482–1794)
← 963–1794 →
Flagg
Plasseringa til Luxembourg Hertugdømet Luxembourg in 1477
Hovudstad	Luxembourg
Språk	Luxembourgsk, tysk, fransk
Religion	Den katolske kyrkja
Styreform	Fyrstedøme
Historisk periode	Mellomalderen
- Grev Siegfried     først nemnd
- Overteken av     Luxembourg-dynastiet	1214
- Opphevd til hertugdøme	1354
- Halden av     hertugane av Bourgogne	1443
- Til Habsburg	1482
- Okkupert av Frankrike	1794
- Storhertugdøme      gjenoppretta	1815

Historie

For meir om dette emnet, sjå luxembourgsk historie.

Tidlege busetjingar i dagens Luxembourg før 900-talet med kyrkja Saint-Saveur, i dag Saint-Michel, bygd i 987

Historia til Nederlanda
Bispedømet Liège 985–1790	Dei burgundiske Nederlanda			Hertugdømet Luxembourg innlemma 1441
	1384–1477
	Dei habsburgske Nederlanda 1477–1556
	Dei spanske Nederlanda 1556–1581
	Dei spanske Nederlanda	Dei sameinte Nederlanda 1581–1795		1581–1713
	Dei austerrikske Nederlanda			1713–1790
Det sameinte Belgia				1790
Bispedømet Liège 1790–1795	Dei austerrikske Nederlanda			1790–[`[1794]]
Den franske repulikken		Den bataviske republikken 1795–1806		1795–1804
Det franske riket		Kongedømet Holland 1806–1810		1804–1815
Det sameinte kongedømet Nederland 1815–1830				Storhertugdømet Luxembourg
Kongedømet Belgia sidan 1830		Kongedømet Nederland sidan 1830		(i personalunion med Nederland til 1890)

Første gong området vart nemnd var av Julius Cæsar i hans Kommentarar om Gallarkrigen. Den historiske regionen Luxembourg var ein del av den romerske provinsen Belgica Prima. Etter at germanske stammer invaderte området frå aust, vart Luxembourg ein del av Frankarriket, og med freden i Verdun i 843 vart han ein del av provinsen Midtfrankarriket i Lotharingien. Med freden i Ribemont i 880 vart området ein del av Austfrankarriket.

Moderne historikarar reknar at opphavet til Luxembourg kjem frå ordet Letze, som tyder festningsverk og som kan ha vist til anten restane av eit romersk vakttårn eller til ein primitiv tilfluktsstad tidleg i mellomalderen.

Grevskap (963–1353)

Med delinga av Lotharingien i 959 gjekk området til hertug Fredrik I av Øvre Lorraine frå Ardennes-Verdun-dynastiet, ein son av pfalzgreven Wigeric av Lotharingien. I 963 kjøpte grev Siegfried, truleg ein yngre bror av hertug Fredrik I, noko land frå abbed Wikerus av Saint Maximin-klosteret i Trier. Dette landområdet låg krign ruinane av ei ei, visstnok romersk, festning med det gammalhøgtyske namnet Lucilinburhuc (som omfte er omsett til «vesle borg»). Etter få år hadde grev Siegfried bygd ei ny borg over desse ruinane, på ei klippe som seinare vart kalla Bock Fiels. Denne borga dominerte eit område langs den gamle romarvegen mellom Reims, Arlon og Trier, noko som òg opna for handel og toll. Trass i den nybygde borga, ser det ikkje ut til at dette var hovudresidensen til Siegfried og etterkomarane hans. Den verkelege historia til Luxembourg byrjar med bygginga av denne borga.

Dei neste åra voks det fram ein liten by og ein marknad kring den nye borga. Dei første innbyggjarane var truleg tenarane til grev Siegfried og prestestanden frå Saint Michael-kyrkja. Det vart bygd bymur og ei vollgrav kring del ar av busetnaden.

I tillegg til den vesle byen nær Bock Fiels og romarvegen, oppstod det ein annan busetnad i Alzettedalen (i dag Grund-kvarteret). I 1083 hadde denne byen to kyrkjer og to bruer over elvane Alzette og Petruss. Innbyggjarane hadde forskjellige yrke som fiskarar, bakarar og møllarar. Same året vart det grunnlagd eit benediktinarkloster, Altmünster, av grev Konrad på åsen bak Luxembourg slott.

Henrik III var den første kjende greven som budde fast i Luxembourg slott. I eit dokument frå 1089 vert han omtalt som comes Henricus de Lutzeleburg, som òg gjer han til den første dokumenterte greven av Luxembourg.

Kring denne festninga utvikla byen seg gradvis og vart senteret i ein liten, men viktig stat av stor strategisk verdi for Frankrike, Tyskland og Nederlanda. Festninga i Luxembourg vart gradvis utbygd og forsterka over åra av etterkomarane, som gjorde ho til ein av dei mektigaste festningane i Europa. Det formidable festningsverket og den strategiske plasseringa gjorde at ho vart kjend som «Nordens Gibraltar».

Fleire medlemmar av Huset Luxembourg vart tysk-romerske keisarar, kongar av Båohmen, og erkebiskopar av Trier og Mainz. Frå tidleg i mellomalderen til renessansen hadde Luxembourg fleire forskjellige namn, avhengig av forfattarane. Desse var mellom andre Lucilinburhuc, Lutzburg, Lützelburg, Luccelemburc og Lichtburg.

Delinga av Luxembourg har over åra kraftig redusert landområda deira.

Hertugdøme (1353–1790)

Luxembourg vart verande eit sjølvstendig len (land) i Det tysk-romerske riket, då keisar Karl IV i 1354 opphøgde det til eit hertugdøme for bror sin Wenceslaus. Landområda til hertugdøma oppstod i 1353 då det gamle grevskapet Luxembourg, markgrevskapet Arlon, grevskapa Durbuy og Laroche samt distrikta Thionville, Bitburg og Marville vart slått saman. Grevskapet Vianden kan òg reknast med, sidan det var ein vasall for grevane og hertugane av Luxembourg sidan 1264.

I 1443 gjekk hertugdømet til hertugen Filip den gode av Burgund frå det franske Huset Valois, og i 1477 gjennom ekteskap til erkehertug Maximilian I av Austerrike frå Huset Habsburg. Dei sytten provinsane i det tidlegare Dei burgundinske Nederlanda vart danna som ein viktig union av keisar Karl V med Den pragmatiske sanksjonen av 1549. I 1794 enda dei franske revolusjonære denne situasjonen.

Storhertugdøme (1815 til i dag)

For meir om dette emnet, sjå Luxembourg.

Først med Wienerkongressen i 1815 vart denne situasjonen løyst, då Hertugdømet Luxembourg vart oppgradert til eit storhertugdøme av Den tyske konføderasjonen, og gjeven til kong Vilhelm I av Nederland i ein personalunion med Kongedømet Nederland.

Kjelder

• Denne artikkelen bygger på «County, Duchy and Grand Duchy of Luxembourg» frå Wikipedia på engelsk, den 18. januar 2012.
  • Wikipedia på engelsk oppgav desse kjeldene:
• Ermesinde et l'affranchissement de la ville de Luxembourg; Etudes sur la femme, le pouvoir et la ville au XIIIe siècle, sous la direction de Michel Margue, Publications du Musée d'Histoire de la Ville de Luxembourg, Publications du CLUDEM tome 7, Luxembourg 1994.
• Tatsachen aus der Geschichte des Luxemburger Landes, Dr. s. J. Müller, Luxemburg 1963, Verlag "de Frendeskres", Imprimerie Bourg-Bourger.
• Vivre au Moyen Age: Luxembourg, Metz et Trèves; Etudes sur l'histoire et l'archéologie urbaines, sous la direction du Musée d'Histoire de la Ville de Luxembourg, Publications Scientifiques du Musée d'Histoire de la Ville de Luxembourg, tome 2, Luxembourg 1998.