Nils-Aslak Valkeapää
Nils-Aslak Valkeapää (23. mars 1943–27. november 2001) var ein samisk kunstnar, musikar og forfattar med finsk og seinare norsk statsborgarskap. Han budde i Käsivarsi i Finland og i Skibotn i Noreg.
| Nils-Aslak Valkeapää | |
 | |
| Statsborgarskap | Finland, Noreg |
| Fødd | 23. mars 1943 Enontekiö |
| Død |
26. november 2001 (58 år) |
| Yrke | lyrikar, kunstmålar, songar, lærar, journalist, komponist, plateartist, skribent, musikar |
| Språk | nordsamisk |
| Medlem av | Áillohaččat |
| Nils-Aslak Valkeapää på Commons | |
Liv og virke
endreNils-Aslak Valkeapää var fødd i ein reindriftsfamilie i Enontekiö. Han var utdanna lærar, men verka aldri i yrket. Ifølgje han sjølv dreiv han ikkje med rein fordi han ikkje kunne drepa. Han nekta også å ta del i forfinskinga drive av skuleverket som lærar.[1]
Utgangspunktet for kunsten hans var ofte joik, og det var også som joikar han starta det mangesidige kunstnarlivet sitt. I 1968 gav han ut Joikuja, ei plate med joik med og utan akkompagnement.[1] I 1971 gav han ut Terveisiä Lapista (Helsing frå Sameland), ein pamflett som kan oppfattast som «et opprørsskrift mot kolonisering og overgrep, men også som en veiviser til samisk kreativitet.»[1]
Han var òg biletkunstnar og han komponerte musikk, mellom anna musikken til filmen Ofelaš (norsk tittel Veiviseren), der Nils-Aslak Valkeapää òg hadde ei rolle. Han stod bak det samiske kunstnarinnslaget under vinter-OL 1994 på Lillehammer.
I 1991 fekk han Nordisk Råds litteraturpris for diktsamlinga Beaivi, Áhčážan (på norsk Solen, min far). I samband med prisutdelinga retta han flengjande kritikk mot medlemmene av rådet for manglande samisk representasjon i Nordisk Råd, og han gav eit samisk flagg som gåve til rådet.
Valkeapää fekk norsk statsborgarskap i 2001[2] og blei gravlagd på den norske staten sin kostnad i Birtavarre i Kåfjord.[3]
Nils-Aslak Valkeapää var gudfar til musikaren og politikaren Niko Valkeapää.
Verk
endreDiktsamlingar
endre- 1985: Ruoktu váimmus (Norsk tittel: Vindens veier)
- 1988: Beaivi, Áhčážan (Norsk tittel: Solen, min far)
- 1994: Nu guhkkin dat mii lahka (Norsk tittel: Så fjernt det nære)
- 1996: Jus gazzebiehtár bohkosivččii
- 1999: Girddán, seivvodan
CD-ar
endre- Beaivi, Áhčážan
- Sápmi, lottážan
- med fleire
Filmmusikk
endre- 1987: Ofelaš (norsk tittel: Veiviseren)
Priser og utmerkingar
endre- Nordisk råds litteraturpris (1991), for Beaivi áhčážan (norsk tittel Solen, min far).
- Tidningen VIs litteraturpris (1987)
- Nordisk sameråds ærespris (1985)
Áillohaš musikkpris blei innstifta på 50-årsdagen til Valkeapää, og har namn etter han.
Kjelder
endre- ↑ 1,0 1,1 1,2 Gustavsen, John (28. september 2014). «Nils-Aslak Valkeapää». Norsk biografisk leksikon (på norsk).
- ↑ John Gustavsen. «Valkeappää fanget verden» (PDF). Troms fyklkeskommune / Romssa fylkkasuohkan. Henta 26.3.2019. «Forfatteren rakk å flytte inn i sitt hjem samme år som han fikk norsk statsborgerskap og døde.»
- ↑ Gustavsen, John (28. september 2014). «Nils-Aslak Valkeapää». Norsk biografisk leksikon (på norsk). Henta 26. mars 2019.
- ↑ bibsys
- ↑ bibsys.no
Bakgrunnsstoff
endre- «Nils-Aslak Valkeapää» – ein presentasjon på nettstaden rovaniemi.fi (engelsk)
