Sýros

Dette er ein artikkel om ei gresk øy. Viss du leitte etter sure stoff, sjå syre.

Sýros (gresk Σύρος), òg kalla Siros eller Syra, er ei øy i Hellas som høyrer til Kykladane i Egearhavet. Ho ligg 145 km søraust for Aten.

Sýros Lokalt namn Σύρος
Ermoúpoli på Sýros
Geografi
Stad	Egearhavet
Koordinatar	37°27′N 24°54′E
Øygruppe	Kykladane
Areal	83,6 km²
Administrasjon
Land	Hellas
Periferi Periferieining	Dei sørlege egeiske øyane Sýros
Største busetnad	Ermoúpoli (11 039 innb.)
Demografi
Folketal	21 124 (2021)
Folketettleik	252,7 /km²

Sýros var tidlegare ein del av prefekturet Kykladane, men er frå 2011 ei periferieining i periferien Dei sørlege egeiske øyane. Det er berre éin kommune i periferieininga, Sýros-Ermoúpoli. Til kommunen høyrer òg den vesle tidlegare fangeøya Járos.

Av tettstadar på øya finn ein Ermoúpoli og Áno Sýros. Ermoúpoli er hovudbyen på øya og i Kykladane, frå 2011 er byen òg hovudstad i periferien Dei sørlege egeiske øyane. Han har alltid vore ei viktig hamn og på 1800-talet var han til og med viktigare enn Pireus.

Historie

I romartida låg hovudbyen på Sýros på same stad som Ermoúpoli i dag ligg. Mot slutten av antikktida vart ho stadig plyndra av sjørøvarar, og dette førte etter kvart til ein nedgang på øya. Under Austromarriket var øya ein del av det egeiske herredømet, fram til austromarane vart styrta av venetianarar og frankarar i 1204. Sýros kom då under Venezia sitt styre, og vart ein del av Det egeiske dukatet. Samstundes vart Áno Sýros grunnlagd. Under den latinske perioden var dei fleste innbyggjarane romersk-katolske, men haldt på det greske språket. Venezia styrte over øya i nesten 350 år fram til den osmanske flåten erobra øya på midten av 1500-talet. Dei kykladiske øyane fekk derimot mange privilegium av tyrkarane, som til dømes skattelette og religiøs fridom.

Samstundes, etter ein avtale mellom Frankrike og Vatikanet og dei osmanske styresmaktene, vart den katolske øya verna av Frankrike og Roma. Øya oppretthaldt eit slags sjølvstyre dei neste hundre åra og blømde utover 1800-talet då sjørøvarane aust i Middelhavet gradvis forsvann.

Sýros var eit midtpunkt for handel i Egearhavet, og på grunn av dei religiøse og administrative forholda var ho nøytral i byrjinga av den greske sjølvstendekrigen i 1821. Som følgje av dette var ho ein trygg stad for greske flyktningar frå Vesleasia, Khíos, Spétses, Psará, Aivali, Smyrna, Kásos og andre stader under krigen. Nykomarane, hovudsakleg sjømenn og handelsmenn, gav nytt liv til øya som utvikla seg økonomisk og vart eit administrativt og kulturelt senter.

Mellom 1822 og 1865 vart Ermoúpoli bygd om i nyklassisk stil, som slo saman gresk klassisisme med element frå renessansen. Mange landemerke som rådhuset, Apollonteateret, biblioteket og Sýros sjukehus vart bygd på denne tida. Alle endringane førte til at Sýros nesten over natta omvandla seg frå ei heller roleg øy til eit livleg senter for handverk, industri og produksjon. Den flotte hamna gjorde ho òg til eit senter innan skipsbygging og reperasjon. Neorion var det første skipsverftet i Hellas, og er framleis i drift.

Mange ambassadar og konsulat frå land som Frankrike, Storbritannia, Italia, Nederland og dei skandinaviske landa held til her.

Byar og tettstader

Dei største byane og tettstadene i periferieininga er:

Tettstad	Kommune	Folketal 2011	Folketal 2021
Ermoúpoli	Sýros-Ermoúpoli	11 407	11 039
Vári	Sýros-Ermoúpoli	1 584	1 651
Mánna	Sýros-Ermoúpoli	958	966
Fínikas	Sýros-Ermoúpoli	716	796
Posidonía	Sýros-Ermoúpoli	760	794
Áno Sýros	Sýros-Ermoúpoli	862	621

Bakgrunnsstoff

• Ermoúpoli Arkivert 2005-09-14 ved Wayback Machine.

Kjelde

• Denne artikkelen er basert på ei omsetjing av artikkelen Syros frå Engelsk Wikipedia .