Store Zab
Store Zab eller Øvre Zab (arabisk الزاب الكبير (al-Zāb al-Akbar), tyrkisk Zap, kurdisk Zêy Badînan, gammalsyrisk ܙܒܐ ܥܠܝܐ (zāba ʻalya)) er ei om lag 400 km lang elv som renn gjennom Tyrkia og Irak. Ho spring ut i Tyrkia nær Vansjøen og munnar ut i Tigris i Irak sør for Mosul. Nedslagsfeltet hennar er kring 40 300 km² og ho har mange sideelvar som tilfører vatn til elva. Elva får hovudsakleg vatn gjennom regn og snøsmelting, så vassføringa varierer stort gjennom året. Det er planlagt minst seks demningar i Store Zab og sideelvane hennar, men berre bygginga av ei er starta så langt, Bekhmedemninga. Bygginga vart stoppa etter Golfkrigen.
| Store Zab | |||
| arabisk الزاب الكبير (al-Zāb al-Akbar), tyrkisk Zap, kurdisk Zêy Badînan, gammalsyrisk ܙܒܐ ܥܠܝܐ zāba ʻalya, mellomaldergresk: μέγας Ζβαω, gammalgresk: Λκοω, akkadisk Zabu ēlū[1] | |||
| elv | |||
 Store Zab
| |||
| Land |  Tyrkia,  Irak
| ||
|---|---|---|---|
| Tilløp | |||
| • venstre | Rubar-i-Shin | ||
| • høgre | Khazir | ||
| Nedslagsfelt | 40 300 km² | ||
| Byar | Amadiya | ||
| Lengd | 400 km | ||
| Vassføring | |||
| • middel | 808 m³/s | ||
| • maks | 1 320 m³/s | ||
| Kjelde | |||
| - stad | Taurusfjella, Tyrkia | ||
| • høgd | 3 000 moh. | ||
| Munning | |||
| - stad | Tigris, Irak | ||
| - koordinatar | 35°59′28″N 43°20′37″E / 35.99111°N 43.34361°E | ||
 Store Zab 35°59′28″N 43°20′37″E / 35.9911°N 43.3436°E | |||
.png) Kart på fransk som syner løpet til Store Zab (Grand Zab) i Irak and plasseringa av Bekhmedemninga (Barrage de Bekhme)
| |||
| Wikimedia Commons: Great Zab | |||
Zagrosfjella har vore busett sidan minst tidleg steinalder og ein har funne spor etter neandertalske busetnader ved Store Zab ved Shanidargrotta. Ein har historiske skrifter frå regionen frå slutten av 2000-talet fvt. og frametter. I den ny-assyriske perioden gav Store Zab vatn for landområda kring hovudstaden Nimrud. Slaget ved Zab – som enda Umayyad-kalifatet – fann stad nær ei sideelv til Store Zab, og dalane til elva verna flyktningar frå den mongolske erobringa av Irak. På 1800- og 1900-talet var det ofte opprør hos dei lokale kurdarane som ønskte sjølvstyre.
Kjelder
endre- Denne artikkelen bygger på «Great Zab» frå Wikipedia på engelsk, den 12. august 2012.
- Wikipedia på engelsk oppgav desse kjeldene:
- Bosworth, C.E. (2010), «AL-Zāb», i Bearman, P.; Bianquis, Th.; Bosworth, C.E.; van Donzel, E.; Heinrichs, W.P., Encyclopaedia of Islam, Second Edition, Leiden: Brill Online, OCLC 624382576