Ørekyt

Ørekyt
Ørekyt
Status
Status i verda: Livskraftig Status i Noreg: Livskraftig
Systematikk
Underrekkje:	Virveldyr Vertebrata
Klasse:	Actinopteri
Infraklasse:	Ekte beinfiskar Teleostei
Orden:	Karpefisk Cypriniformes
Overfamilie:	Cyprinoidea
Familie:	Karpefamilien Cyprinidae
Slekt:	Phoxinus
Art:	Ørekyt P. phoxinus
Vitskapleg namn
Phoxinus phoxinus von Linné, 1758

Ørekyt eller ørekyte (Phoxinus phoxinus) er ein liten karpefisk med stor utbreiing i ferskvatn over heile Eurasia. I Noreg finst han naturleg på Austlandet og i indre delar av Nord-Noreg, men han er i ferd med å spreia seg til Vestlandet. Norsk svarteliste 2007 reknar han som ein høgrisikoart, og det vert satsa mykje på å hindra spreiing.

Kjenneteikn endre

Ørekyta er ein liten fisk, som regel under 8 cm. Dei største eksemplara kan likevel verta så lange som 14 cm. Hoa er større enn hannen.

Vanlegvis er fargen diskret, med brun til olivengrøn rygg med flekkar og ein sølvkvit buk. I gytetida har derimot hannane djupt raude undersider.

Levesett endre

Ørekyta lever i stim i kaldt vatn med høgt oksygeninnhald. Om sommaren kan det vera opptil 100 fisk i ein ørekytstim, dei lever då i vassflata og er relativt pelagiske. Om vinteren er fisken ein mindre sosial botnfisk.

Dei et algar, planteavfall (i elvar), blautdyr, krepsdyr og insekt. Som andre karpefiskar manglar dei tenner, men har i staden såkalla svelgtenner bak i svelget som mel opp maten før han kjem ned i magen.

Formeiring endre

Paringstida er frå juni til juli. Då blandar dei djupt raude hannane seg med rognfulle hoer i små stimar. Her dannar det seg par, som etter kvart sym i lag ned i botnen for å gyta. Egga er hylla inn i ein geleaktig masse og vert lagde i klumpar mellom steinar på botnen. Hannen sym over dei og befruktar dei. Som regel klekker egga etter ca. to veker, men dette er avhengig av vasstemperatur.

Yngelen held seg i nærleiken av klekkestaden den første tida. Når plommesekken er brukt opp, sym dei ut i vatnet og leitar etter smådyr og algar dei kan eta. Om tilhøva er gode, veks dei raskt og vert kjønnsmogne etter berre eit år.

Ørekyta som framand art endre

Ørekyt har vorte spreidd aktivt som agnfisk og kosttilskot til fisk av menneske sidan 1800-talet, og er såleis vorte ein framand art mange stader. Undersøkingar tyder på at ørekyta kan vera ein viktig konkurrent til aureyngel der dei finst i tette bestandar, noko dei ofte gjer i vatn der auren er den einaste andre fisken. Vaksen aure et lite ørekyt, både fordi ørekyt lever i stim og fordi dei sjeldan held seg på same staden i vatnet som aure som er stor nok (20 cm eller meir) til å eta ørekyt. Det er òg observert at ørekyt et aureyngel.

Det er sett inn tiltak for å hindra ytterlegare spreiing av ørekyt, til dømes bygging av jordvollar, rotenonbehandling og oppgangssperrer i vatn.

Bakgrunnsstoff endre

Ørekyt på Artsdatabanken.no
Ørekyt på Fishbase.org
(no) ørekyt hos Artsdatabanken
(en) ørekyt – oversikt og omtale av artane i WORMS-databasen
(en) ørekyt i Global Biodiversity Information Facility
(sv) ørekyt hos Dyntaxa
(en) ørekyt hos Fauna Europaea
(en) ørekyt hos FishBase
(en) ørekyt hos ITIS
(en) ørekyt hos NCBI
(en) Kategori:Phoxinus phoxinus – bilete, video eller lyd på Wikimedia Commons
Phoxinus phoxinus – detaljert informasjon på Wikispecies