Carl Størmer
Fredrik Carl Mülertz Størmer (fødd 3. september 1874 i Skien, død 13. august 1957) var ein norsk matematikar, geofysikar og nordlysforskar.
| Carl Størmer | |||
.jpg) | |||
| Fødd | Fredrik Carl Mülertz Størmer 3. september 1874 Skien kommune | ||
|---|---|---|---|
| Død | 13. august 1957 Oslo | ||
| Nasjonalitet | Noreg | ||
| Område | talteori, polarlys | ||
| Yrke | matematikar, fysikar, astronom, universitetslærar, botanikar | ||
| Institusjonar | Universitetet i Oslo | ||
| Alma mater | Universitetet i Paris Universitetet i Oslo Universitetet i Göttingen | ||
| Barn | Leif Størmer, Per Størmer | ||
| Medlem | Det Norske Videnskaps-Akademi Royal Society Det franske vitskapsakademiet Kungliga Vetenskapsakademien Det russiske vitskapsakademiet | ||
Biografi
endreStørmer vart utdanna cand.real. i 1898 og vart universitetsstipendiat i 1899. Han studerte matematikk ikkje berre ved Det Kongelege Fredriks Universitet i Kristiania, men òg ved Sorbonne i Paris (rettleiarar var Charles Émile Picard, Henri Poincaré, Paul Painlevé og andre) frå 1899 til 1900 og i Göttingen i Tyskland frå 1902.
Han vart professor i matematikk ved Det Kongelege Fredriks Universitet frå 1903, ei stilling han hadde fram til 1946. Størmer arbeidde ein periode som assistenten til Kristian Birkeland, og nordlysforsking opptok det meste av den vitskaplege karrieren hans. Han utvikla i 1909 saman med Ole Krogness eit spesielt kamera for å fotografere nordlyset.
Han vart gift med Adelaide (Ada) Clauson i 1900. Dei hadde fem born. To av dei – Leif og Per – vart seinare professorar ved Universitetet i Oslo; høvesvis som paleontolog/geolog og matematikar.
Størmer var aktiv amatørfotograf som tok mange fotografi av menneske på Karl Johans gate i hovudstaden i 1890-åra. Mange av bileta er av særs stor historisk interesse. Han arrangerte eigne fotoutstillingar i byen. Han nytta skjult kamera under jakka.
Vitskapleg produksjon
endreDei fleste av dei matematiske arbeida hans handlar om talteori og funksjonsteori. Arbeidet sitt innan geofysikk delte han sjølv opp i følgjande hovudgrupper:
- Teoretisk arbeid om partikkeltrajektoriar: 52 bidrag,
- Nordlysobservasjonar: 70 avhandlingar,
- Solbelyst nordlys: 7 avhandlingar
- Nattlysande skyer og perlemorskyer: 12 avhandlingar,
- Meteorhalar, lange ekko, avhandlingar om sola: 9 avhandlingar.
Verk i utval
endre- Fra verdensrommets dybder til atomens indre, 1923
- On the Trajectories of Electric Particles in the Field of a Magnetic Dipole with Application to the Theory of Cosmic Radiation, seks delar, 1934–37
- The Polar Aurora, Oxford, 1955
Film
endre- Evald Otterstad (regi): Carl Størmer og hans detektivkamera, Norge, 2008, 20 minutt
Kjelder
endre- Denne artikkelen bygger på «Carl Størmer» frå Wikipedia på bokmål, den 15. juli 2012.
Bakgrunnsstoff
endre- Nordlysforskeren og matematikeren Carl Størmer Arkivert 2005-12-17 ved Wayback Machine.