Jæren
Jæren er eit kystlandskap i Rogaland fylke. Fram til byrjinga av 1900-talet var stavemåten «Jæderen» i bruk. Midt på Jæren ligg kommunane Time og Klepp. Sør-Jæren er Hå kommune. Høg-Jæren omfattar dei høgareliggjande områda i Time og Hå, og delar av Bjerkreim og Gjesdal kommunar.
Geografi
endreJæren er ei kyststripe. Det er prega av låge moreneryggar frå istida, og den næringsrike jorda frå desse. Det flate landskapet ender i jærstrendene.
Jæren er eit av dei beste landbruksområda i landet, men har òg mykje industri. Mykje av industrien er tradisjonelt knytt til landbruk, og mykje er knytt til oljeverksemda i Nordsjøen.
Kommunane på Jæren
endreFolketal i tabellen under er per 1. januar 2024.
| Våpen | Namn | Areal | Folketal | Kommunenr. | Målform |
|---|---|---|---|---|---|
 |
Gjesdal | 617,98 | 12 362 | 1122 | Nøytral |
 |
Hå | 257,99 | 19 827 | 1119 | Nøytral |
 |
Klepp | 113,49 | 20 900 | 1120 | Nynorsk |
 |
Randaberg | 24,71 | 11 742 | 1127 | Nøytral |
 |
Sandnes | 1040,56 | 83 702 | 1102 | Nøytral |
 |
Sola | 69,05 | 28 685 | 1124 | Nøytral |
 |
Stavanger | 262,52 | 149 048 | 1103 | Nøytral |
 |
Time | 183,19 | 19 910 | 1121 | Nynorsk |
Kultur
endreEin jærbu er anten ein som bur på Jæren, eller ein som kjem derifrå. Dialekten (talemålet) vert kalla «jærsk». Forfattaren Arne Garborg, med si sterke tilknyting til området, vert omtala som «jærbu og europear».
Jærbanen er namnet på jarnbanelina Stavanger-Egersund. Jærbanen vart opna i 1878, og gjorde Jæren meir tilgjengeleg for reisande utanfrå. I denne tida var fleire kunstmålarar aktive på Jæren. Jærmalarar som Kitty Kielland og Nicolai Ulfsten var mykje på Jæren, og måla landskapsbilete.
Lokalavis for jærkommunane er Jærbladet.
Sjå òg
endreBakgrunnsstoff
endreLitteratur
endre- Jøssang, Lars Gaute: Industrieventyret på Jæren : 1800-2000, Nærbø 2004.
- Lye, Kåre Arnstein (red): Jærboka, Ås 1978.
- Torvund, Helge og Snorre Aske: Jæren : Himmel og hav, 2007.