Kvinand

Kvinand er ein fugl i undergruppa dukkender i andefamilien.

Kvinand
Kvinandhann
Kvinandhoe
Utbreiing og status
Status i verda: Livskraftig Utbreiinga av kvinand
Systematikk
Rike:	Dyr Animalia
Rekkje:	Ryggstrengdyr Chordata
Underrekkje:	Virveldyr Vertebrata
Klasse:	Fuglar Aves
Orden:	Andefuglar Anseriformes
Familie:	Andefamilien Anatidae
Slekt:	Bucephala
Art:	Kvinand B. clangula
Vitskapleg namn
Bucephala clangula Linnaeus, 1758

Vaksen kvinandhann.

Kvinandegg.

Kjenneteikn

Kvinanda er ei middelsstor kompakt dukkand med eit stort hovud med snev av topp på. Totallengda er 40–48 cm, og vengespennet 62–77 cm. Fuglen veg 500–1300 gram. Nebben er liten og trekanta, augene gule. Hannen i praktdrakt har ei svartkvit drakt og eit glinsande grønsvart hovud med ein stor kvit flekk mellom nebben og auga. Om sommaren vert hannen meir lik hoa, men har mørkare brunt hovud, og ofte viser litt av praktdrakta att på vengane. Hoa har grå kropp, kvit buk, brunt hovud og ein varierande kvit halsring. Den grå nebben har ein gul og svart nebbspiss. Unge individ liknar hoa, men har ikkje halsband, dei er mørke auge og er brunare på kroppåen og nebben manglar gult. I flukt har både hann og ho eit kvitt felt på indre del av vengen, på hoa er dette delt av fleire mørke band.

Læte

I flukt lagar kvinanda lyd med vengane, denne læt som hyhyhyhy og kan høyrast på langt hald, særleg hannen sin lyd. Denne kvinande læta er opphavet til namnet på fuglen. I paringsspelet gir hannen frå seg ein kvekkande lyd som minner om lyden når ein dreg ein finger langs ein kam. Hoa læt frå seg eit grar på hekkeplassen.

Utbreiing og taksonomi

Arten har ei sirkumpolar utbreiing med unntak av Grønland, og hekkar i taigaregionen i både Eurasia og Nord-Amerika. Mesteparten av verdspopulasjonen er trekkfuglar.

Kvinanda vert delt opp i to underartar:

• Bucephala clangula clangula - nominatforma hekkar i det nordlege Eurasia og overvintrar så langt sør som Middelhavet, Persiabukta og det sørlege Kina.
• Bucephala clangula americana – hekkar i Nord-Amerika så langt sør som California og Florida.

Biotop og leveområde i Noreg

Den norske hekkebestanden ligg truleg på 10 000–20 000 par. Tettast bestand finst ved innsjøar og stiltrennande elvar i skogområda på Sør- og Austlandet, og nordover gjennom Trøndelag. I Nord-Noreg finst arten meir spreidd, og på Vestlandet hekkar kvinanda sjeldan.

Føde

Kvinanda et små fisk, sniglar, krepsdyr, plantedeler og insekt samt insektlarver. Fuglane kan dukke så djupt ned som åtte meter for å nå byttet.

Hekking

Hoa legg 10–12 egg i trehol som er laga naturleg eller av store spetter som svartspett, eller i rugekasser. Ungane forlet reiret og søker vatn straks etter klekking.

Trekkvanar

Ein god del kvinender overvintrar i ferskvatn og i grunne sjøområde i Sør-Noreg, elles overvintrar norske fuglar i nordsjølanda og dei vestlege delane av Austersjøen. Mykje kvinand overvintrar i Danmark, både norske og andre. Talet på kvinender som overvintrar i Noreg har auka sidan år 1900.

Kjelder

• Denne artikkelen bygger på «Knipa» frå Wikipedia på svensk, den 13. desember 2010.

• Norsk Fugleatlas, 1994.

Bakgrunnsstoff

• (no) kvinand hos Artsdatabanken
• (en) kvinand – oversikt og omtale av artane i WORMS-databasen
• (en) kvinand i Encyclopedia of Life
• (en) kvinand i Global Biodiversity Information Facility
• (sv) kvinand hos Dyntaxa
• (en) kvinand hos Fauna Europaea
• (en) kvinand hos Fossilworks
• (en) kvinand hos ITIS
• (en) kvinand hos NCBI
• (en) Kategori:Bucephala clangula – bilete, video eller lyd på Wikimedia Commons
• (en) Bucephala clangula – galleri av bilete, video eller lyd på Wikimedia Commons