Nenetsia

Nenetsia er eit autonomt område (okrug) langs kysten av Ishavet i Nordaust-Europa i Russland. Det høyrer under Arkhangelsk oblast men er samstundes eit eige føderasjonssubjekt i den Russiske Føderasjonen. Det blir avgrensa i vest av Kvitsjøen, i nord av Barentshavet, i nordaust av Karahavet, i aust av Jamalo-Nenetsk, i sør av Republikken Komi, og i vest av Arkhangelsk oblast. I tillegg til fastlandsområdet høyrer øyane Kolgujev og Vajgatsj til Nenetsia. Karaporten skil Vajgatsj frå Novaja Zemlja, som høyrer til Arkhangelsk oblast.

Nenetsia
Ненеция
sjølvstyrt område
Flagg Symbol
Land	Russland
Region	Nordlege
Del av	Den nordvestlige føderasjonskrets
Hovudstad	Narjan-Mar
Areal	176 700 km²
Folketal	42 224 (2024)
Språk	russisk, nenetsisk
Tidssone	UTC +3 (MSK)
Bilnummer	83
Nenetsia 68.833333333333°N 54.833333333333°E / 68.833333333333; 54.833333333333
Wikimedia Commons: Nenetsia

Geografi

Landskapet er stort sett flatt. Dei største høgdedraga er Uralfjella i aust og den 300-400 meter høge Timan-ryggen i vest. Over 75 % av Nenetsia er tundra, berre heilt i sør er det skog. Viktige dyr er rein, fjellrev, rev, isbjørn, sel og kvalross. Den største elva er Petsjora, 220 km av ho er på Nenetsia sitt område. I tillegg er det mange mindre sjøar og elvar. Klimaet er arktisk. Årsnedbøren varierer mellom 280 og 420 mm.

Gjennomsnittstemperatur i Nenetsia månad for månad

Månad	Temperatur °C
januar	-12
februar	-12
mars	-8
april	-1
mai	+6
juni	+12
juli	+15
august	+13
september	+8
oktober	+1
november	-5
desember	-10

Folkesetnad

Nenetsia sitt folketal er 42 090 (2010), og folketettleiken er 0,24 per km². Etter Sovjetunionen sitt samanbrot har folketalet gått noko ned. I 2010 fordelte Nenetsia sitt folketal seg på ulike etniske grupper slik: Russarar 63,3 % (26 648), nenetsar 17,8 % (7504), komiar 8,6 % (3623), ukrainarar 2,3 % (987). I tillegg var det 4,3 % av folkesetnaden som ikkje oppgav etnisk bakgrunn. Den slaviske delen av folket bur hovudsakleg i Narjan-Mar og dei andre tettstadene, nenetsane bur for det meste i landsbyane og på tundraen. Største delen av nenetsane snakkar det uralske språket nenetsisk, som er offisielt språk attmed russisk.

Den einaste byen er Narjan-Mar (nenetsisk for «Raudbyen»), der det bur 21 700 menneske (2010). Andre tettstader er Iskatelej (6881) ikkje langt unna Narjan-Mar og Amderma (600 innb. i 2002) i nordaust. Omtrent 68 % bur i tettstader.

Styringsform

Administrativt høyrde Nenetsia under Arkhangelsk oblast, men etter oppløysinga av Sovjetunionen vart Nenetsia eint eige føderasjonssubjekt i Russland, på line med Arkhangelsk. Nenetsia er delt inn i ein bykommune, to tettstadkommunar og 17 landsbykommunar (район, rajon), med i alt 43 landsbyar. Kommunane blir styrt av eit representantskap (Sobranije deputatov). Kvar kommune vel ordførar og representantskap i regionale val.

Selsovjet

Nenetsia består av fylgjande selsovjet:

• Andegskij (Андегский)
• Kaninskij (Канинский)
• Karskij (Карский)
• Khorej-Verskij (Хорей-Верский)
• Khoseda-Khardskij (Хоседа-Хардский)
• Kolgujevskij (Колгуевский)
• Kotkinskij (Коткинский)
• Malozemelskij (Малоземельский)
• Omskij (Омский)
• Pesjskij (Пешский)
• Primorsko-Kujskij (Приморско-Куйский)
• Pustozerskij (Пустозерский)
• Sjoinskij (Шоинский)
• Telvisotsjnyj (Тельвисочный)
• Timanskij (Тиманский)
• Velikovisotsjnyj (Великовисочный)
• Jusjarskij (Юшарский)

Økonomi

Nenetsia sin økonomi er grunnlagt på reindrift, olje og gass, og fiske. I tillegg er det ein del pelsdyrjakt og -avl, seljakt, og næringslivs- og treforedlingsindustri. Jordbruket produserer meieriprodukt, potetar og drivhusgrønsaker. Dei viktigaste olje- og gassfelta er i dei austre delane av området, i Timan-Petsjora. Narjan-Mar er ikkje vegfast med omverda, dei viktigaste transportvegane er via luft og vatn, ikkje minst langs Petsjora. Dei viktigaste hamnene er i Narjan-Mar og Amderma.

Historie

Nenetsia vart ein del av Russland på slutten av 1400-talet. Ved munningen av Petsjora, ved breidda av Pusto-sjøen vart byen Pustozersk, på komi Sar-dor) grunnlagt i 1499, denne byen miste den militære og kommersielle rolla si på slutten av 1700-talet. Til byen flytte det i laupet av hundreåra både russarar og komiar.

Den samojediske nasjonale krinsen (край) vart skipa i 1929, som eit resultat av Stalin sin nasjonalitetspolitikk. Narjan-Mar vart administrativt senter i 1932. Krinsen vart endra til "område" (округ), dvs. fekk ein høgare status, i 1977.

Nenetsane var nomadar som levde av reindrift, jakt og fiske. På 1930-talet vart dei kollektivisert inn i reindrifts- og fiske-kolkhosar, og russarane og komiane vart kollektivisert til fiske- og landbrukskolkhosar. Nokre av nenetsane busette seg på 1930-1950-talet i landsbyar rundt dei nyoppstarta kolkhosa, og levde som fiskarar og jegerar for kolkhosa. På 1960-talet vart det starta ein aktiv politikk for å gjere reindriftsnomadane bufaste, familiane vart busette i landsbyar, medan berre mennene var på tundraen og dreiv med rein. Denne politikken var berre delvis vellukka, for òg i dag er det mange nenetsiske samfunn som lever på tundraen, som nomadar.

På 1920-talet vart det oppretta eigne skoleinternat for nomadeungane. Undervisninga har vore på russisk, med eit par timar i veka på nenetsisk.

Kjelder

• Denne artikkelen bygger på «Nenetsia» frå Wikipedia på finsk, den 27. desember 2005.

Bakgrunnsstoff

Commons har multimedium som gjeld: Nenetsia

• Offisiell nettstad