Prestegjeld

Prestegjeld var tidlegare eit geografisk, administrativt område i Den norske kyrkja, og var i utgangspunktet tenestediststriktet til ein sokneprest. Ordet prestegjeld tyder området ein prest har innkoma si frå.^[1] Ordninga med prestegjeld hadde røter attende i mellomalderen, men vart innført i heile landet etter reformasjonen.^[2] Prestegjelda vart fasa ut frå 2004 med Nærøy prosti som det fyrste til å leggje om til nyordninga 17. juni 2004.^[3] I praksis er det enno slik at det gamle prestegjeldet vil definere dei geografiske arbeidsgrensene for mange kyrkjeleg tilsette.

Kyrkja er no organisert med sokna som grunneiningar, og prestane er tilsette i eit prosti i staden for i eit prestegjeld.^[4]^[5] Det er no prosten som leier prestetenesta på lokalnivå.

I eit prestegjeld var det ofte fleire prestestillingar (kapellanar) som administrativt var underlagt ein sokneprest. Eit prestegjeld hadde i nyare tid også andre tilsette, som kateket, diakon og kantor. Gruppa av tilsette i prestegjeldet tenestegjorde i alle sokna i prestegjeldet.

Eit prestegjeld omfatta eitt eller fleire sokn og var i sin tur underlagt eit prosti. Når det var fleire sokn i prestegjeldet var eit av dei hovudsokn og kyrkja der var hovudkyrkja i prestegjeldet. Soknepresten hadde bustad på prestegarden ved hovudkyrkja.

Då det som har utvikla seg til dagens kommunesystem vart oppretta ved Formannskapslovene i 1837 var det prestegjelda som låg til grunn for inndelinga, og somme stader tilsvarer ein kommune framleis embetsdistriktet til ein prest på 1600-talet, eller endå lenger attende i tid. Også kommunenamna har ofte opphavet sitt i prestegjelda.

Prestegjelda i 2004Endra

Før ordninga vart fasa ut i 2004 hadde ein desse prestegjelda i Noreg:

Nord-Hålogaland bispedømeEndra

Alta prostiEndra

Hammerfest prostiEndra

Indre Finnmark prostiEndra

Indre Troms prostiEndra

Nord-Troms prostiEndra

Senja prostiEndra

Tromsø DomprostiEndra

Trondenes postiEndra

Varanger prostiEndra

Sør-Hålogaland bispedømmeEndra

Bodø DomprostiEndra

Indre Helgeland prostiEndra

Lofoten prostiEndra

Nord-Helgeland prostiEndra

Ofoten prostiEndra

Salten prostiEndra

Sør-Helgeland prostiEndra

Vesterålen prostiEndra

Nidaros bispedømeEndra

Byåsen prostiEndra

Fosen prostiEndra

Gauldal prostiEndra

Heimdal prostiEndra

Nidaros DomprostiEndra

Namdal prostiEndra

Nord-Innherad prostiEndra

Nærøy prostiEndra

Orkdal prostiEndra

Strinda prostiEndra

Stjørdal prostiEndra

Sør-Innherad prostiEndra

Møre bispedømeEndra

Austre Sunnmøre prostiEndra

Indre Nordmøre prostiEndra

Indre Romsdal prostiEndra

Molde DomprostiEndra

Nordre Sunnmøre prostiEndra

Søre Sunnmøre prostiEndra

Ytre Nordmøre prostiEndra

Bjørgvin bispedømeEndra

Arna og Åsane prostiEndra

Bergen DomprostiEndra

Fana prostiEndra

Hardanger og Voss prostiEndra

Indre Sogn prostiEndra

Laksevåg prostiEndra

Midhordland prostiEndra

Nordfjord prostiEndra

Nordhordland prostiEndra

Sunnfjord prostiEndra

Sunnhordland prostiEndra

Vesthordland prostiEndra

Ytre Sogn prostiEndra

Stavanger bispedømeEndra

Dalane prostiEndra

Jæren prostiEndra

Karmsund prostiEndra

Nordre Ryfylke prostiEndra

Sandnes prostiEndra

Stavanger DomprostiEndra

Søre Ryfylke prostiEndra

Tungenes prostiEndra

Agder og Telemark bispedømeEndra

Arendal prostiEndra

Aust-Nedenes prostiEndra

Aust-Telemark prostiEndra

Bamble prostiEndra

Kristiansand DomprostiEndra

Lister prostiEndra

Mandal prostiEndra

Otredal prostiEndra

Skien prostiEndra

Vest-Nedenes prostiEndra

Vest-Telemark prostiEndra

Tunsberg bispedømeEndra

Drammen prostiEndra

Eiker prostiEndra

Hallingdal prostiEndra

Kongsberg prostiEndra

Larvik prostiEndra

Lier prostiEndra

Nord-Jarlsberg prostiEndra

Ringerike prostiEndra

Sandar prostiEndra

Tønsberg DomprostiEndra

Oslo bispedømeEndra

Asker prostiEndra

Bærum prostiEndra

DøveprostietEndra

Nordre Aker prostiEndra

Oslo DomprostiEndra

Søndre Aker prostiEndra

Vestre Aker prostiEndra

Østre Aker prostiEndra

Borg bispedømeEndra

Follo prostiEndra

Fredrikstad DomprostiEndra

Nedre Romerike prostiEndra

Sarpsborg prostiEndra

Vestre Borgsyssel prostiEndra

Østre Borgsyssel prostiEndra

Østre Romerike prostiEndra

Øvre Romerike prostiEndra

Hamar bispedømeEndra

Hadeland og Land prostiEndra

Hamar DomprostiEndra

Nord-Gudbrandsdal prostiEndra

Nord-Østerdal prostiEndra

Solør prostiEndra

Sør-Gudbrandsdal prostiEndra

Sør-Østerdal prostiEndra

Toten prostiEndra

Valdres prostiEndra

Vinger og Odal prostiEndra

FotnotarEndra

↑ Nynorskordboka: «gjeld»
↑ Arne Bugge Amundsen (1999). «Prestegjeld». I Steinar Imsen og Harald Winge. Norsk historisk leksikon : Kultur og samfunn ca. 1500 – ca. 1800 (2. utgåve utg.). Oslo: Cappelen Akademisk Forlag.
↑ «17. juni Nærøy prosti først med reform» på nettstaden til Den norske kyrkja
↑ Om ny tjenesteordning for prestar på prest.no^{[daud lenkje]}
↑ lovdata.no FOR 1990-10-19 nr 4983: Tjenesteordning for menighetsprester.

Delar av denne artikkelen byggjer på «Prestegjeld» henta frå Wikipedia på bokmål 2. oktober 2009.

BakgrunnsstoffEndra

Arne Bugge Amundsen (1999). «Prestegjeld». I Steinar Imsen og Harald Winge. Norsk historisk leksikon : Kultur og samfunn ca. 1500 – ca. 1800 (2. utgåve utg.). Oslo: Cappelen Akademisk Forlag.
Nettstaden digitalarkivet.no: Ymse kart som viser prestegjeldsgrenser Arkivert 2010-11-23 ved Wayback Machine.
Kart frå 1979 som viser geistleg inndeling
lovdata.no: Tjenesteordning for proster

[1] Nynorskordboka: «gjeld»

[2] Arne Bugge Amundsen (1999). «Prestegjeld». I Steinar Imsen og Harald Winge. Norsk historisk leksikon : Kultur og samfunn ca. 1500 – ca. 1800 (2. utgåve utg.). Oslo: Cappelen Akademisk Forlag.

[3] «17. juni Nærøy prosti først med reform» på nettstaden til Den norske kyrkja

[4] Om ny tjenesteordning for prestar på prest.no^{[daud lenkje]}

[5] vdata.no FOR 1990-10-19 nr 4983: Tjenesteordning for menighetsprester.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]