Prestegjeld
Prestegjeld var tidlegare eit geografisk, administrativt område i Den norske kyrkja, og var i utgangspunktet tenestediststriktet til ein sokneprest. Ordet prestegjeld tyder området ein prest har innkoma si frå.[1] Ordninga med prestegjeld hadde røter attende i mellomalderen, men vart innført i heile landet etter reformasjonen.[2] Prestegjelda vart fasa ut frå 2004 med Nærøy prosti som det fyrste til å leggje om til nyordninga 17. juni 2004.[3] I praksis er det enno slik at det gamle prestegjeldet vil definere dei geografiske arbeidsgrensene for mange kyrkjeleg tilsette.
Kyrkja er no organisert med sokna som grunneiningar, og prestane er tilsette i eit prosti i staden for i eit prestegjeld.[4][5] Det er no prosten som leier prestetenesta på lokalnivå.
I eit prestegjeld var det ofte fleire prestestillingar (kapellanar) som administrativt var underlagt ein sokneprest. Eit prestegjeld hadde i nyare tid også andre tilsette, som kateket, diakon og kantor. Gruppa av tilsette i prestegjeldet tenestegjorde i alle sokna i prestegjeldet.
Eit prestegjeld omfatta eitt eller fleire sokn og var i sin tur underlagt eit prosti. Når det var fleire sokn i prestegjeldet var eit av dei hovudsokn og kyrkja der var hovudkyrkja i prestegjeldet. Soknepresten hadde bustad på prestegarden ved hovudkyrkja.
Då det som har utvikla seg til dagens kommunesystem vart oppretta ved Formannskapslovene i 1837 var det prestegjelda som låg til grunn for inndelinga, og somme stader tilsvarer ein kommune framleis embetsdistriktet til ein prest på 1600-talet, eller endå lenger attende i tid. Også kommunenamna har ofte opphavet sitt i prestegjelda.
Prestegjelda i 2004
endreFør ordninga vart fasa ut i 2004 hadde ein desse prestegjelda i Noreg:
Nord-Hålogaland bispedøme
endreAlta prosti
endreHammerfest prosti
endre- Gamvik prestegjeld
- Hammerfest prestegjeld
- Kvalsund prestegjeld
- Lebesby prestegjeld
- Måsøy prestegjeld
- Nordkapp prestegjeld
Indre Finnmark prosti
endreIndre Troms prosti
endreNord-Troms prosti
endre- Kvænangen prestegjeld
- Kåfjord prestegjeld
- Lyngen prestegjeld
- Nordreisa prestegjeld
- Skjervøy prestegjeld
Senja prosti
endreTromsø Domprosti
endre- Elverhøy prestegjeld
- Grønnåsen prestegjeld
- Karlsøy prestegjeld
- Kroken prestegjeld
- Kvaløy prestegjeld
- Svalbard prestegjeld
- Tromsø Domkyrkje prestegjeld
- Tromsøysund prestegjeld
Trondenes posti
endre- Gratangen prestegjeld
- Harstad prestegjeld
- Ibestad prestegjeld
- Kvæfjord prestegjeld
- Sandtorg prestegjeld
- Skånland prestegjeld
- Trondenes prestegjeld
Varanger prosti
endre- Berlevåg prestegjeld
- Båtsfjord prestegjeld
- Sør-Varanger prestegjeld
- Vadsø prestegjeld
- Vardø prestegjeld
Sør-Hålogaland bispedømme
endreBodø Domprosti
endre- Bodin prestegjeld
- Bodø Domkyrkje prestegjeld
- Gildeskål prestegjeld
- Meløy prestegjeld
- Rønvik prestegjeld
- Saltstraumen prestegjeld
- Skjerstad prestegjeld
- Værøy prestegjeld
Indre Helgeland prosti
endre- Grane prestegjeld
- Gruben prestegjeld
- Hattfjelldal prestegjeld
- Hemnes prestegjeld
- Mo prestegjeld
- Nord-Rana prestegjeld
- Vefsn prestegjeld
Lofoten prosti
endre- Borge prestegjeld
- Buksnes prestegjeld
- Flakstad prestegjeld
- Stamsund prestegjeld
- Svolvær prestegjeld
- Vågan prestegjeld
Nord-Helgeland prosti
endre- Alstahaug prestegjeld
- Dønna prestegjeld
- Herøy prestegjeld
- Lurøy prestegjeld
- Nesna prestegjeld
- Rødøy prestegjeld
Ofoten prosti
endre- Ankenes prestegjeld
- Ballangen prestegjeld
- Evenes prestegjeld
- Lødingen prestegjeld
- Hamarøy prestegjeld
- Narvik prestegjeld
- Tysfjord prestegjeld
Salten prosti
endreSør-Helgeland prosti
endreVesterålen prosti
endre- Andenes prestegjeld
- Bø og Malnes prestegjeld
- Dverberg prestegjeld
- Hadsel prestegjeld
- Sortland prestegjeld
- Øksnes prestegjeld
Nidaros bispedøme
endreByåsen prosti
endreFosen prosti
endre- Bjugn prestegjeld
- Bjørnør prestegjeld
- Leksvik prestegjeld
- Stadsbygd prestegjeld
- Ørland prestegjeld
- Åfjord prestegjeld
Gauldal prosti
endre- Haltdalen prestegjeld
- Melhus prestegjeld
- Oppdal prestegjeld
- Rennebu prestegjeld
- Røros prestegjeld
- Støren prestegjeld
Heimdal prosti
endreNidaros Domprosti
endreNamdal prosti
endre- Flatanger prestegjeld
- Fosnes prestegjeld
- Grong prestegjeld
- Lierne prestegjeld
- Namsos prestegjeld
- Namsskogan prestegjeld
- Overhalla prestegjeld
Nord-Innherad prosti
endre- Beitstad prestegjeld
- Inderøy prestegjeld
- Snåsa prestegjeld
- Sparbu prestegjeld
- Steinkjer prestegjeld
- Stod prestegjeld
- Verran prestegjeld
Nærøy prosti
endreOrkdal prosti
endre- Agdenes prestegjeld
- Frøya prestegjeld
- Hemne prestegjeld
- Hitra prestegjeld
- Meldal prestegjeld
- Orkdal prestegjeld
- Skaun prestegjeld
Strinda prosti
endre- Hoeggen prestegjeld
- Ranheim prestegjeld
- Strinda prestegjeld
- Strindheim prestegjeld
- Tempe prestegjeld
Stjørdal prosti
endreSør-Innherad prosti
endre
Møre bispedøme
endreAustre Sunnmøre prosti
endre- Norddal prestegjeld
- Stranda prestegjeld
- Sunnylven prestegjeld
- Sykkylven prestegjeld
- Ørskog prestegjeld
Indre Nordmøre prosti
endre- Rindal prestegjeld
- Stangvik prestegjeld
- Sunndal prestegjeld
- Surnadal prestegjeld
- Tingvoll prestegjeld
- Øre prestegjeld
Indre Romsdal prosti
endreMolde Domprosti
endreNordre Sunnmøre prosti
endre- Borgund prestegjeld
- Giske prestegjeld
- Haram prestegjeld
- Spjelavik prestegjeld
- Sula prestegjeld
- Vatne prestegjeld
- Volsdalen prestegjeld
- Ålesund prestegjeld
Søre Sunnmøre prosti
endre- Herøy prestegjeld
- Hjørundfjord prestegjeld
- Sande prestegjeld
- Ulstein prestegjeld
- Vanylven prestegjeld
- Volda prestegjeld
- Ørsta prestegjeld
Ytre Nordmøre prosti
endre- Aure prestegjeld
- Edøy prestegjeld
- Eide prestegjeld
- Frei prestegjeld
- Halsa prestegjeld
- Kristiansund prestegjeld
- Kvernes prestegjeld
- Nordlandet prestegjeld
Bjørgvin bispedøme
endreArna og Åsane prosti
endreBergen Domprosti
endre- Bergen Domkyrkje prestegjeld
- Landås prestegjeld
- Løvstakksiden prestegjeld
- Sandviken prestegjeld
- Årstad prestegjeld
Fana prosti
endre- Birkeland prestegjeld
- Fana prestegjeld
- Skjold prestegjeld
- Slettebakken prestegjeld
- Storetveit prestegjeld
- Søreide prestegjeld
Hardanger og Voss prosti
endre- Kvam prestegjeld
- Odda prestegjeld
- Ullensvang prestegjeld
- Ulvik prestegjeld
- Vaksdal prestegjeld
- Voss prestegjeld
- Vossestrand prestegjeld
Indre Sogn prosti
endre- Aurland prestegjeld
- Hafslo prestegjeld
- Jostedal prestegjeld
- Leikanger prestegjeld
- Luster prestegjeld
- Lærdal prestegjeld
- Sogndal prestegjeld
- Årdal prestegjeld
Laksevåg prosti
endre- Fyllingsdalen prestegjeld
- Laksevåg prestegjeld
- Loddefjord prestegjeld
- Olsvik prestegjeld
- Sælen prestegjeld
Midhordland prosti
endreNordfjord prosti
endre- Bremanger prestegjeld
- Davik prestegjeld
- Eid prestegjeld
- Gloppen prestegjeld
- Hornindal prestegjeld
- Innvik prestegjeld
- Selje prestegjeld
- Stryn prestegjeld
- Vågsøy prestegjeld
Nordhordland prosti
endre- Alversund prestegjeld
- Lindås prestegjeld
- Manger prestegjeld
- Masfjorden prestegjeld
- Meland prestegjeld
- Osterfjorden prestegjeld
- Osterøy prestegjeld
Sunnfjord prosti
endre- Askvoll prestegjeld
- Fjaler prestegjeld
- Førde prestegjeld
- Gaular prestegjeld
- Jølster prestegjeld
- Kinn prestegjeld
Sunnhordland prosti
endre- Etne prestegjeld
- Finnås prestegjeld
- Fitjar prestegjeld
- Fjellberg prestegjeld
- Husnes prestegjeld
- Kvinnherad prestegjeld
- Stord prestegjeld
- Sveio prestegjeld
- Tysnes prestegjeld
Vesthordland prosti
endreYtre Sogn prosti
endre- Balestrand prestegjeld
- Gulen prestegjeld
- Hyllestad prestegjeld
- Lavik prestegjeld
- Solund prestegjeld
- Vik prestegjeld
Stavanger bispedøme
endreDalane prosti
endreJæren prosti
endreKarmsund prosti
endre- Avaldsnes prestegjeld
- Kopervik prestegjeld
- Norheim prestegjeld
- Rossabø prestegjeld
- Skudenes prestegjeld
- Skåre prestegjeld
- Torvastad prestegjeld
- Tysvær prestegjeld
- Utsira prestegjeld
- Vår Frelser prestegjeld
Nordre Ryfylke prosti
endreSandnes prosti
endreStavanger Domprosti
endre- Bekkefaret prestegjeld
- Hillesvåg prestegjeld
- Hinna prestegjeld
- Hundvåg prestegjeld
- Kampen prestegjeld
- St. Johannes prestegjeld
- St. Petri prestgjeld
- Stavanger Domkyrkje prestegjeld
- Tjensvoll prestegjeld
- Varden prestegjeld
Søre Ryfylke prosti
endreTungenes prosti
endre- Finnøy prestegjeld
- Hafrsfjord prestegjeld
- Madlamark prestegjeld
- Randaberg prestegjeld
- Rennesøy prestegjeld
- Sola prestegjeld
- Tasta prestegjeld
Agder og Telemark bispedøme
endreArendal prosti
endre- Austre Moland prestegjeld
- Barbu prestegjeld
- Froland prestegjeld
- Hisøy prestegjeld
- Trefoldighet prestegjeld
- Tromøy prestegjeld
- Øyestad prestegjeld
Aust-Nedenes prosti
endreAust-Telemark prosti
endre- Bø prestegjeld
- Heddal prestegjeld
- Hjartdal prestegjeld
- Holla prestegjeld
- Lunde prestegjeld
- Notodden prestegjeld
- Rjukan prestegjeld
- Sauherad prestegjeld
- Tinn prestegjeld
Bamble prosti
endre- Bamble prestegjeld
- Drangedal prestegjeld
- Kragerø prestegjeld
- Langesund prestegjeld
- Sannidal prestegjeld
Kristiansand Domprosti
endre- Grim prestegjeld
- Lund prestegjeld
- Kristiansand Domkyrkje prestegjeld
- Oddernes prestegjeld
- Randesund prestegjeld
- Tveit prestegjeld
- Voie prestegjeld
- Vågsbygd prestegjeld
Lister prosti
endre- Farsund prestegjeld
- Flekkefjord prestgjeld
- Kvinesdal prestegjeld
- Lyngdal prestegjeld
- Sirdal prestegjeld
Mandal prosti
endre- Mandal prestegjeld
- Marnardal prestegjeld
- Nord-Audnedal prestegjeld
- Søgne prestegjeld
- Sør-Audnedal prestegjeld
Otredal prosti
endreSkien prosti
endre- Eidanger prestegjeld
- Gjerpen prestegjeld
- Gulset prestegjeld
- Klevstrand prestegjeld
- Nenset prestegjeld
- Porsgrunn prestegjeld
- Siljan prestegjeld
- Skien prestegjeld
- Solum prestegjeld
Vest-Nedenes prosti
endreVest-Telemark prosti
endre- Fyresdal prestegjeld
- Kviteseid prestegjeld
- Nissedal prestegjeld
- Rauland prestegjeld
- Seljord prestegjeld
- Tokke prestegjeld
- Vinje prestegjeld
Tunsberg bispedøme
endreDrammen prosti
endre- Bragernes prestegjeld
- Skoger prestegjeld
- Strømsgodset prestegjeld
- Strømsø prestegjeld
- Tangen prestegjeld
- Åssiden prestegjeld
Eiker prosti
endre- Eiker prestegjeld
- Krødsherad prestegjeld
- Mjøndalen prestegjeld
- Nedre Eiker prestegjeld
- Mjøndalen prestegjeld
- Modum prestegjeld
- Sigdal prestegjeld
Hallingdal prosti
endreKongsberg prosti
endreLarvik prosti
endre- Brunlanes prestegjeld
- Hedrum prestegjeld
- Lardal prestegjeld
- Larvik prestegjeld
- Stavern prestegjeld
- Tjølling prestegjeld
Lier prosti
endreNord-Jarlsberg prosti
endre- Borre prestegjeld
- Botne prestegjeld
- Hof prestegjeld
- Horten prestegjeld
- Re prestegjeld
- Sande prestegjeld
- Svelvik prestegjeld
Ringerike prosti
endreSandar prosti
endreTønsberg Domprosti
endre- Andebu prestegjeld
- Nøtterøy prestegjeld
- Sem prestegjeld
- Stokke prestegjeld
- Søndre Slagen prestegjeld
- Tjøme prestegjeld
- Tønsberg Domkyrkje prestegjeld
Oslo bispedøme
endreAsker prosti
endreBærum prosti
endre- Bryn prestegjeld
- Eik prestegjeld
- Haslum prestegjeld
- Helgerud prestegjeld
- Høvik prestegjeld
- Jar prestegjeld
- Tanum prestegjeld
Døveprostiet
endre- Det Nordafjelske døvedistrikt prestegjeld
- Det Sør-vestafjelske døvedistrikt prestegjeld
- Det Vestafjelske døvedistrikt prestegjeld
- Det Østafjelske døvedistrikt prestegjeld
Nordre Aker prosti
endre- Grefsen prestegjeld
- Lilleborg prestegjeld
- Paulus prestegjeld
- Sagene prestegjeld
- Sofienberg prestegjeld
- Tonsen prestegjeld
- Torshov prestegjeld
Oslo Domprosti
endre- Fagerborg prestegjeld
- Frogner prestegjeld
- Gamle Aker prestegjeld
- Grønland prestegjeld
- Kampen prestegjeld
- Markus prestegjeld
- Oslo Domkyrkje prestegjeld
- Uranienborg prestegjeld
- Vålerengen prestegjeld
Søndre Aker prosti
endre- Bekkelaget prestegjeld
- Bøler prestegjeld
- Holmlia prestegjeld
- Klemetsrud prestegjeld
- Lambertseter prestegjeld
- Nordstrand prestegjeld
- Manglerud prestegjeld
- Oppsal prestegjeld
Vestre Aker prosti
endre- Majorstuen prestegjeld
- Nordberg prestegjeld
- Ris prestegjeld
- Røa prestegjeld
- Skøyen prestegjeld
- Ullern prestegjeld
- Vestre Aker prestegjeld
- Voksen prestegjeld
Østre Aker prosti
endre- Bredtvet prestegjeld
- Fossum prestegjeld
- Furuset prestegjeld
- Grorud prestegjeld
- Haugerud prestegjeld
- Høybråten prestegjeld
- Rødtvet prestegjeld
- Sinsen prestegjeld
- Stovner prestegjeld
- Østre Aker prestegjeld
Borg bispedøme
endreFollo prosti
endre- Drøbak prestegjeld
- Enebakk prestegjeld
- Kråkstad prestegjeld
- Langhus prestegjeld
- Nesodden prestegjeld
- Oppegård prestegjeld
- Vestby prestegjeld
- Ås prestegjeld
Fredrikstad Domprosti
endre- Borge prestegjeld
- Fredrikstad Domkyrkje prestegjeld
- Glemmen prestegjeld
- Hvaler prestegjeld
- Kråkerøy prestegjeld
- Onsøy prestegjeld
- Rolvsøy prestegjeld
- Østre Fredrikstad prestegjeld
Nedre Romerike prosti
endre- Lillestrøm prestegjeld
- Lørenskog prestegjeld
- Nittedal prestegjeld
- Rælingen prestegjeld
- Skårer prestegjeld
- Skedsmo prestegjeld
- Strømmen prestegjeld
Sarpsborg prosti
endre- Greåker prestegjeld
- Halden prestegjeld
- Idd prestegjeld
- Sarpsborg prestegjeld
- Skjeberg prestegjeld
- Tune prestegjeld
- Varteig prestegjeld
Vestre Borgsyssel prosti
endre- Hobøl prestegjeld
- Jeløy prestegjeld
- Moss prestegjeld
- Rygge prestegjeld
- Råde prestegjeld
- Skiptvet prestegjeld
- Spydeberg prestegjeld
- Våler prestegjeld
Østre Borgsyssel prosti
endre- Askim prestegjeld
- Eidsberg prestegjeld
- Marker prestegjeld
- Rakkestad prestegjeld
- Trøgstad prestegjeld
Østre Romerike prosti
endre- Aurskog prestegjeld
- Fet prestegjeld
- Høland prestegjeld
- Nes prestegjeld
- Sørum prestegjeld
- Årnes prestegjeld
Øvre Romerike prosti
endre- Eidsvoll prestegjeld
- Gjerdrum prestegjeld
- Hovin prestegjeld
- Hurdal prestegjeld
- Nannestad prestegjeld
- Ullensaker prestegjeld
Hamar bispedøme
endreHadeland og Land prosti
endre- Brandbu prestegjeld
- Gran prestegjeld
- Jevnaker prestegjeld
- Lunner prestegjeld
- Nordre Land prestegjeld
- Søndre Land prestegjeld
Hamar Domprosti
endre- Brøttum prestegjeld
- Furnes prestegjeld
- Hamar Domkyrkje prestegjeld
- Løten prestegjeld
- Nes prestegjeld
- Ottestad prestegjeld
- Ringsaker prestegjeld
- Romedal prestegjeld
- Stange prestegjeld
- Vang prestegjeld
- Veldre prestegjeld
Nord-Gudbrandsdal prosti
endre- Dovre prestegjeld
- Lesja prestegjeld
- Lom prestegjeld
- Nord-Fron prestegjeld
- Sel prestegjeld
- Skjåk prestegjeld
- Vågå prestegjeld
Nord-Østerdal prosti
endre- Alvdal prestegjeld
- Folldal prestegjeld
- Os prestegjeld
- Rendalen prestegjeld
- Tolga prestegjeld
- Tynset prestegjeld
Solør prosti
endreSør-Gudbrandsdal prosti
endre- Fåberg prestegjeld
- Lillehammer prestegjeld
- Ringebu prestegjeld
- Sør-Fron prestegjeld
- Vestre Gausdal prestegjeld
- Østre Gausdal prestegjeld
- Øyer prestegjeld
Sør-Østerdal prosti
endre- Elverum prestegjeld
- Engerdal prestegjeld
- Stor-Elvdal prestegjeld
- Tynset prestegjeld
- Åmot prestegjeld
Toten prosti
endre- Balke prestegjeld
- Biri prestegjeld
- Gjøvik prestegjeld
- Kolbu prestegjeld
- Raufoss prestegjeld
- Vartdal prestegjeld
- Østre prestegjeld
- Ås prestegjeld
Valdres prosti
endre- Etnedal prestegjeld
- Nord-Aurdal prestegjeld
- Sør-Aurdal prestegjeld
- Vang prestegjeld
- Vestre Slidre prestegjeld
- Øystre Slidre prestegjeld
Vinger og Odal prosti
endreFotnotar
endre- ↑ Nynorskordboka: «gjeld»
- ↑ Arne Bugge Amundsen (1999). «Prestegjeld». I Steinar Imsen og Harald Winge. Norsk historisk leksikon : Kultur og samfunn ca. 1500 – ca. 1800 (2. utgåve utg.). Oslo: Cappelen Akademisk Forlag.
- ↑ «17. juni Nærøy prosti først med reform» på nettstaden til Den norske kyrkja
- ↑ Om ny tjenesteordning for prestar på prest.no[daud lenkje]
- ↑ lovdata.no FOR 1990-10-19 nr 4983: Tjenesteordning for menighetsprester.
- Delar av denne artikkelen byggjer på «Prestegjeld» henta frå Wikipedia på bokmål 2. oktober 2009.
Bakgrunnsstoff
endre- Arne Bugge Amundsen (1999). «Prestegjeld». I Steinar Imsen og Harald Winge. Norsk historisk leksikon : Kultur og samfunn ca. 1500 – ca. 1800 (2. utgåve utg.). Oslo: Cappelen Akademisk Forlag.
- Nettstaden digitalarkivet.no: Ymse kart som viser prestegjeldsgrenser Arkivert 2010-11-23 ved Wayback Machine.
- Kart frå 1979 som viser geistleg inndeling
- lovdata.no: Tjenesteordning for proster