Prestegjeld

Prestegjeld var tidlegare eit geografisk, administrativt område i Den norske kyrkja, og var i utgangspunktet tenestediststriktet til ein sokneprest. Ordet prestegjeld tyder området ein prest har innkoma si frå.^[1] Ordninga med prestegjeld hadde røter attende i mellomalderen, men vart innført i heile landet etter reformasjonen.^[2] Prestegjelda vart fasa ut frå 2004 med Nærøy prosti som det fyrste til å leggje om til nyordninga 17. juni 2004.^[3] I praksis er det enno slik at det gamle prestegjeldet vil definere dei geografiske arbeidsgrensene for mange kyrkjeleg tilsette.

Kyrkja er no organisert med sokna som grunneiningar, og prestane er tilsette i eit prosti i staden for i eit prestegjeld.^[4]^[5] Det er no prosten som leier prestetenesta på lokalnivå.

I eit prestegjeld var det ofte fleire prestestillingar (kapellanar) som administrativt var underlagt ein sokneprest. Eit prestegjeld hadde i nyare tid også andre tilsette, som kateket, diakon og kantor. Gruppa av tilsette i prestegjeldet tenestegjorde i alle sokna i prestegjeldet.

Eit prestegjeld omfatta eitt eller fleire sokn og var i sin tur underlagt eit prosti. Når det var fleire sokn i prestegjeldet var eit av dei hovudsokn og kyrkja der var hovudkyrkja i prestegjeldet. Soknepresten hadde bustad på prestegarden ved hovudkyrkja.

Då det som har utvikla seg til dagens kommunesystem vart oppretta ved Formannskapslovene i 1837 var det prestegjelda som låg til grunn for inndelinga, og somme stader tilsvarer ein kommune framleis embetsdistriktet til ein prest på 1600-talet, eller endå lenger attende i tid. Også kommunenamna har ofte opphavet sitt i prestegjelda.

Prestegjelda i 2004 endre

Før ordninga vart fasa ut i 2004 hadde ein desse prestegjelda i Noreg:

Nord-Hålogaland bispedøme endre

Alta prosti endre

Hammerfest prosti endre

Indre Finnmark prosti endre

Indre Troms prosti endre

Nord-Troms prosti endre

Senja prosti endre

Tromsø Domprosti endre

Trondenes posti endre

Varanger prosti endre

Sør-Hålogaland bispedømme endre

Bodø Domprosti endre

Indre Helgeland prosti endre

Lofoten prosti endre

Nord-Helgeland prosti endre

Ofoten prosti endre

Salten prosti endre

Sør-Helgeland prosti endre

Vesterålen prosti endre

Nidaros bispedøme endre

Byåsen prosti endre

Fosen prosti endre

Gauldal prosti endre

Heimdal prosti endre

Nidaros Domprosti endre

Namdal prosti endre

Nord-Innherad prosti endre

Nærøy prosti endre

Orkdal prosti endre

Strinda prosti endre

Stjørdal prosti endre

Sør-Innherad prosti endre

Møre bispedøme endre

Austre Sunnmøre prosti endre

Indre Nordmøre prosti endre

Indre Romsdal prosti endre

Molde Domprosti endre

Nordre Sunnmøre prosti endre

Søre Sunnmøre prosti endre

Ytre Nordmøre prosti endre

Bjørgvin bispedøme endre

Arna og Åsane prosti endre

Bergen Domprosti endre

Fana prosti endre

Hardanger og Voss prosti endre

Indre Sogn prosti endre

Laksevåg prosti endre

Midhordland prosti endre

Nordfjord prosti endre

Nordhordland prosti endre

Sunnfjord prosti endre

Sunnhordland prosti endre

Vesthordland prosti endre

Ytre Sogn prosti endre

Stavanger bispedøme endre

Dalane prosti endre

Jæren prosti endre

Karmsund prosti endre

Nordre Ryfylke prosti endre

Sandnes prosti endre

Stavanger Domprosti endre

Søre Ryfylke prosti endre

Tungenes prosti endre

Agder og Telemark bispedøme endre

Arendal prosti endre

Aust-Nedenes prosti endre

Aust-Telemark prosti endre

Bamble prosti endre

Kristiansand Domprosti endre

Lister prosti endre

Mandal prosti endre

Otredal prosti endre

Skien prosti endre

Vest-Nedenes prosti endre

Vest-Telemark prosti endre

Tunsberg bispedøme endre

Drammen prosti endre

Eiker prosti endre

Hallingdal prosti endre

Kongsberg prosti endre

Larvik prosti endre

Lier prosti endre

Nord-Jarlsberg prosti endre

Ringerike prosti endre

Sandar prosti endre

Tønsberg Domprosti endre

Oslo bispedøme endre

Asker prosti endre

Bærum prosti endre

Døveprostiet endre

Nordre Aker prosti endre

Oslo Domprosti endre

Søndre Aker prosti endre

Vestre Aker prosti endre

Østre Aker prosti endre

Borg bispedøme endre

Follo prosti endre

Fredrikstad Domprosti endre

Nedre Romerike prosti endre

Sarpsborg prosti endre

Vestre Borgsyssel prosti endre

Østre Borgsyssel prosti endre

Østre Romerike prosti endre

Øvre Romerike prosti endre

Hamar bispedøme endre

Hadeland og Land prosti endre

Hamar Domprosti endre

Nord-Gudbrandsdal prosti endre

Nord-Østerdal prosti endre

Solør prosti endre

Sør-Gudbrandsdal prosti endre

Sør-Østerdal prosti endre

Toten prosti endre

Valdres prosti endre

Vinger og Odal prosti endre

Fotnotar endre

↑ Nynorskordboka: «gjeld»
↑ Arne Bugge Amundsen (1999). «Prestegjeld». I Steinar Imsen og Harald Winge. Norsk historisk leksikon : Kultur og samfunn ca. 1500 – ca. 1800 (2. utgåve utg.). Oslo: Cappelen Akademisk Forlag.
↑ «17. juni Nærøy prosti først med reform» på nettstaden til Den norske kyrkja
↑ Om ny tjenesteordning for prestar på prest.no^{[daud lenkje]}
↑ lovdata.no FOR 1990-10-19 nr 4983: Tjenesteordning for menighetsprester.

Delar av denne artikkelen byggjer på «Prestegjeld» henta frå Wikipedia på bokmål 2. oktober 2009.

Bakgrunnsstoff endre

Arne Bugge Amundsen (1999). «Prestegjeld». I Steinar Imsen og Harald Winge. Norsk historisk leksikon : Kultur og samfunn ca. 1500 – ca. 1800 (2. utgåve utg.). Oslo: Cappelen Akademisk Forlag.
Nettstaden digitalarkivet.no: Ymse kart som viser prestegjeldsgrenser Arkivert 2010-11-23 ved Wayback Machine.
Kart frå 1979 som viser geistleg inndeling
lovdata.no: Tjenesteordning for proster

[1] Nynorskordboka: «gjeld»

[2] Arne Bugge Amundsen (1999). «Prestegjeld». I Steinar Imsen og Harald Winge. Norsk historisk leksikon : Kultur og samfunn ca. 1500 – ca. 1800 (2. utgåve utg.). Oslo: Cappelen Akademisk Forlag.

[3] «17. juni Nærøy prosti først med reform» på nettstaden til Den norske kyrkja

[4] Om ny tjenesteordning for prestar på prest.no^{[daud lenkje]}

[5] vdata.no FOR 1990-10-19 nr 4983: Tjenesteordning for menighetsprester.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]