Wikipedia

Svaleurt

Svaleurt (Chelidonium majus) er ein flerårig urteplante i valmuefamilien.[1]

Svaleurt
Svaleurt
Svaleurt
Systematikk
Rike: Planteriket Plantae
Overrekkje: Landplantar Embryophytes
Rekkje: Karplantar Tracheophytes
Underrekkje: Frøplantar Spermatophytes
Orden: Ranunculales
Familie: Valmuefamilien Papaveraceae
Slekt: Chelidonium
Art: Svaleurt C. majus
Vitskapleg namn
Chelidonium majus

Skildring

endre

Planten er som regel 30–60 cm høg, men kan bli høgare. Han er rikt forgreina, håret og har gul mjølkesaft. Blada er fjørflika med runde avsnitt. Blomane er gule og sit nokre få saman i skjermar. Blomstringstida er mai–august. Frukta er ein linjeforma kapsel, som minnar om skulpen hjå mange arter i krossblomefamilien. Frøa er mørkebrune med kvite elaiosomar. Maur et elaisomane og bidreg til å spreia frøa. Planten inneheld ei rekkje alkaloid og er svært giftig. Plantesafta er branngul.[1]

Svaleurt veks på kulturland, brakkmark og i open skog. Arten har ei tvidelt utbreiing i dei tempererte strøka i den gamle verda. Det vestlege området omfattar heile Europa utanom dei nordlegaste delane, og dessutan Nord-Afrika, Anatolia, Transkaukasia, nordlege Iran og delar av Sibir. I Noreg finst planten spreidd nordover til Trøndelag. Svaleurt finst òg i Kina, Russiske fjerne austen, Korea og Japan. Dei austasiatiske plantene har større blomar som er opptil 3,5 cm breie, medan dei europeiske som regel er mindre enn 2,5 cm. Ofte skil ein den austlege forma ut som ei underart, Chelidonium majus subsp. grandiflorum. Svaleurt er naturalisert mange stader i Nord-Amerika. Her er han nokre stader rekna som ein aggressiv invasiv art, og ligg til dømes under restriksjonar i Wisconsin.[2][3]

Mange av stoffa i svaleurt verkar sterkt på kroppen, og han har ei lang historie som medisinplante. Planten blir framleis brukt i urtemedisin og homøopati, særleg mot forstyrringar i lever og galle. Den tradisjonelle nytta av plantesaft på auga mot ulike augeproblem blir sterkt frårådd. Planten er eit reseptpliktig lækjemiddel i Noreg og må berre brukast innvortes i samråd med kvalifisert personell.

Galleri

endre
  •  
    Vekstform
  •  
    Blome
  •  
    Blad
  •  
    Knekt stengel med mjølkesaft
  •  
    Kapslar
  •  
    Frø med elaiosomer

Kjelder

endre
  1. ↑ 1,0 1,1 «svaleurt». Store norske leksikon (på norsk). 24. januar 2023. 
  2. ↑ «Chapter NR 40 INVASIVE SPECIES IDENTIFICATION, CLASSIFICATION AND CONTROL» (PDF). wisconsin.gov. Henta 3 November 2017. 
  3. ↑ «Invasive Plant Atlas of New England». Arkivert frå originalen 30. juli 2015. Henta 3. juni 2015. 
  • Denne artikkelen bygger på «Svaleurt» frå Wikipedia på bokmål, den 27. april 2020.
  • C. Grey-Wilson og M. Blamey; norsk utgave T. Faarlund og P. Sunding (1992). Teknologisk Forlags store illustrerte flora for Norge og Nord-Europa. Teknologisk Forlag. s. 126–127. ISBN 82-512-0355-4. 
  • «Svaleurt». Urtekildens planteleksikon. Henta 7. desember 2016. 
  • «Skelört». Den virtuella floran. Henta 7. desember 2016. 
  • «Chelidonium majus». Flora of China. Henta 7. desember 2016. 
  • Svaleurt i Artsdatabanken. Besøkt 17. april 2018.

Bakgrunnsstoff

endre


Henta frå «https://nn.wikipedia.org/w/index.php?title=Svaleurt&oldid=3483612»