Utskjering

Utskjering er ein teknikk der ein bruker ulike reiskapar til å laga mønster, bilde, skriftteikn og symbol i eit materiale ved å skjera eller rissa bort noko av det. Ein kan skjera ut alle materiale som er solide nok til å halda på forma si når ein fjernar bitar frå det, samstundes som dei er mjuke nok til at ein klarer skjera bort bitar med dei verktøya ein måtte ha tilgjengelege. Vanlege utskjeringsmateriale er tre, stein og metall. Ein kan også skjera ut is og snø, bein og elfenbein, matvarer og ulike plantemateriale.

Mann som skjer ut tal og bokstavar i gummi.

Relieff av Madonna med barn av renessanskekunstnaren Antonio Rossellino i utskoren treramme.

Utskjering skil seg frå skulpturmaking med mjuke materiale som leire eller smelta glas, som ein kan forma medan dei er mjuke og som sidan hardnar. Utskjering krev ofte meir arbeid enn arbeid med mjuke, formbare materiale.

Treskjering

Székelyutskjering frå ungarar i Romania.

For meir om dette emnet, sjå treskjering.

Treskjering er ei utskjeringsform som er utbreidd over heile verda. Ein kan bruka trevirke frå ulike treslag til å skjera ut nytte- og pyntegjenstandar, fargreier og bygningsdelar.

Andre organiske materiale

Ein kan skjera ut ei rekkje organiske materiale. Bein, horn og elfenbein er særleg vanlege. Ein kan også skjera ut mønster i lêr, eller symbol eller bokstavar i borken til levande tre.

Ein kan skjera ut skalet til egg eller frukter som graskar og kalebassar, til dømes til lykter (jack-o'-lantern) eller drikkekar (t.d. til maté).

I Sør-Asia og Søraust-Asia, særleg i Thailand, skjer ein ut bananstenglar til særskilde høve. I Thailand blir dei gjerne brukt til dekorasjonar ved gravferder, ordinasjonar og andre religiøse seremoniar. I India kan dei brukast til midlertidige gudebilde.

I Kina finst det tradisjon for å skjera ut miniatyrarbeid av fruktsteinar kjend som hediao. Ein kan bruka steinar frå fersken, aprikos, oliven eller yangmei (Myrica rubra). Dei kan formast som små smykke eller amulettar som førestiller Buddha, naturen eller kinesiske årsdyr.

Galleri

• 
  Kristi himmelfart skore ut i elfenbein, kanskje gjort i Metz, seint på 900-talet.
• 
  Elfenbeinsrelieff av Gregor den store, kanskje frå Lorraine, seint på 900-talet.
• 
  Utskore beger av nashorn frå Qing-dynastiet, forma som ein lotus med ope handtak.
• 
  Oksehorn skore ut av ein fange ved Mt. Eden gaol i 1860- eller 1870-åra.
• 
  Sommarfuglforma spenne skoren ut i elfenbein, stein eller skjel.
• 
  Utskjering i lêr
• 
  Olivensteinutskjering

Steinhogging

Hogging eller utskjering av stein går langt tilbake i tid. Utskjering av berg til helleristingar og utforming av reiskapar av til dømes flint har føregått sidan steinalderen. Ein kan skjera ut både mjuke mineral, som tuff, kalk- og sandstein, og harde mineral som marmor, basalt og granitt. Før ein oppdaga stål måtte hard stein skjerast ut ved hjelp av filing, ettersom ingen metall ein kjende til var harde nok til å hogga i steinen.

Galleri

• 
  Bilethoggar i 1909.
• 
  Steinhoggar i 2007.
• 
  Bilethoggarar i Taxila i 2011.
• 
  Relieffutskjering av Amazonekrigen i stein.
• 
  Gammal sørarabisk innskrift, no ved Kunsthistorisches Museum Wien
• 
  Utskore steinrelieff av eit tre ved Jama Masjid i Ahmedabad.

Kortlivde materiale

Is, snø og sand kan skjerast ut til skulpturar som berre varer ei kort tid. Desse blir ofte laga i samband med festivalar, som Harbin internasjonale is- og snøfestival eller Weston-super-Mare Sand Sculpture Festival.

Matvarer

Ein kan skjera ut matvarer for å laga til ein fin matpresentasjon, for å vekka merksemd eller som eit kortvarig kunstprosjekt.

Frukt og grønsaker er vanlege materiale for utskjeringar. Harde grønsaker held forma godt, og kan til dømes skjerast ut til blad og blomar. Ulike fargar på skal og kjøt kan nyttast til å få fram mønster, til dømes frå vassmelon.

Mjukare matvarer som tofu, ost og smør kan også skjerast ut. Smørskulpturar treng som regel nedkjøling for ikkje å smelta. Smør kan også smeltast og utformast ved hjelp av former, og det same gjeld sjokolade, men ein kan også skjera ut sjokoladen.

Galleri

• 
  Sandskulptur i Orissa.
• 
  Ei tevling i snøskjering i Alaska.
• 
  Isskjering i New Jersey.
• 
  Utskjering av vassmelon i Tyrkia
• 
  Utskorne grønsaker
• 
  Smørskulptur av ei ku ved Iowa State Fair i 2002.

Sjå òg

• Spikking
• Skulptur

Kjelder

• Denne artikkelen bygger på «Carving» frå Wikipedia på engelsk, den 18. januar 2020.

Bakgrunnsstoff

Commons har multimedium som gjeld: Utskjering