Werner Heisenberg

Werner Karl Heisenberg (5. desember 1901 –1. februar 1976 ) var ein kjend tysk fysikar og ein av dei viktigaste fysikarane på 1900-talet. Han vann mellom anna Nobelprisen i fysikk i 1932 «for å ha skapt kvantemekanikken». I lag med Max Born og Pascual Jordan utvikla Heisenberg matriseformuleringa av kvantemekanikken i 1925 og i 1927 publiserte han uskarpleiksrelasjonen, som bygde på filosofien hans og som han er mest kjend for. Han gjorde òg viktige bidrag i hydrodynamikken i turbulente straumar, atomkjernar, ferromagnetisme, kosmisk stråling og subatomære partiklar. Han var òg særs viktig i planlegginga av den første vesttyske kjernereaktoren i Karlsruhe og ein forskingsreaktor i München i 1957. Det har vore mykje kontroversar kring arbeidet hans på atomforsking under andre verdskrigen.

Werner Heisenberg
Fødd	5. desember 1901 Würzburg i Tyskland
Død	1. februar 1976 (74 år) München i Tyskland
Nasjonalitet	Tysk
Område	teoretisk fysikk, matematikk
Yrke	teoretisk fysikar, fjellklatrer, akademikar, faglitterær forfattar, universitetslærar, matematikar, fysikar, kjernefysiker
Institusjonar	Universitetet i Göttingen Københavns Universitet Universitetet i Leipzig Humboldt-Universität zu Berlin University of St Andrews Ludwig-Maximilians-Universität München Max Planck Institute for Physics Nazitysklands kjernekraftprogram
Alma mater	Universitetet i München
Doktorgradsrettleiar	Arnold Sommerfeld
Doktorgradsstudentar	Felix Bloch Edward Teller Hermann Arthur Jahn
Kjend for	Heisenbergs uskarphetsrelasjon
Influerte	Robert Döpel Carl Friedrich von Weizsäcker
Ektefelle	Elisabeth Heisenberg
Barn	Jochen Heisenberg, Martin Heisenberg, Anna Maria Hirsch-Heisenberg, Wolfgang Heisenberg, Christine Mann, Barbara Heisenberg, Verena Heisenberg
Medlem	Royal Society Det prøyssiske vitskapsakademiet Akademie der Wissenschaften der DDR Det saksiske vitenskapsakademiet Deutsche Akademie der Naturforscher Leopoldina Accademia Nazionale dei Lincei Det pavelege vitskapsakademiet Det bayerske vitskapsakademiet Göttingens vitenskapsakademi De atten fra Göttingen Kungliga Vetenskapsakademien Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen American Academy of Arts and Sciences Bayerische Akademie der Schönen Künste Det saksiske vitenskapsakademiet National Academy of Sciences
Religion	Luthersk
Merknader Han var far til nevrobiologen Martin Heisenberg og son av August Heisenberg

Liv

Heisenberg vart fødd i ein professorfamilie i Würzburg i 1901. Faren hans var bysantinisten August Heisenberg. Studiet sitt i fysikk fullførte han på minstetida, tre år, og vart i 1924 assistent for Max Born i Göttingen og arbeidde med Niels Bohr i København. I dei følgjande åra grunnla han saman med Max Born og Pascual Jordan kvantemekanikken. Berre 26 år gammal vart han i 1927 professor ved universitetet i Leipzig, og fekk i 1932, 31 år gammal, Nobelprisen i fysikk. Mellom 1942 og 1945 leia han Kaiser-Wilhelm-Institut für Physik i Dahlem og underviste som professor ved Humboldt-universitetet i Berlin, der han deltok i hæren sin uranprosjekt og arbeidde med utviklinga av atombomba. I 1946 vart han direktør for Max-Planck-Institut für Physik i Göttingen, og frå 1958 til 1970 var han direktør for Max-Planck-Institut für Physik und Terrestrische Physik i München.

Heisenberg vart i 1957 utnemnd til den tyske ordenen Pour le Mérite für Wissenschaften und Künste.

Med kona si Elisabeth, som han hadde gifta seg med i 1936, hadde Heisenberg sju born, mellom dei genetikkprofessoren Martin Heisenberg.

Kjelder

• Delar av denne artikkelen bygger på «Werner Heisenberg» frå Wikipedia på bokmål, den 21. februar 2012.

Bakgrunnsstoff

Wikimedia Commons har multimedia som gjeld: Werner Heisenberg

Wikifrasar har ei sitatsamling som gjeld: Werner Heisenberg