Akaroa
Akaroa er ein liten by på Bankshalvøya i regionen Canterbury på Sørøya på New Zealand, og som ligg ved ei naturleg hamn med det same namnet. Byen var den første busetnaden grunnlagt av europearar i Canterbury.[1] Akaroa tyder 'lang hamn' på Kāi Tahu-maori.
| Akaroa | ||
|---|---|---|
 | ||
| Styresmakter | ||
| Land |
 New Zealand
| |
| Grunnlagd | August 1840[1] | |
| Geografi | ||
| Flatevidd | 1,7656 km² | |
| Flatevidd - By |
1,7656 km² | |
| Innbyggjarar - By (2006) - folketettleik |
567[2] 322,8/km² | |
| Koordinatar | 43°48′S 172°57′E / 43.800°S 172.950°E | |
| Høgd over havet | 52 m | |
| Tidssone | +12 (UTC) | |
| Plassering | ||
  | ||
Geografi endre
Akaroa ligg 84 km langs vegen frå Christchurch, og er endepunktet til riksvegen State Highway 75. Ved folketeljinga i mars 2001 var den permanente populasjonen 576, ein nedgang på 69 sidan 1996. Ved teljinga i 2006 var innbyggjartalet 567 og meir enn 60 % av bustadane fritidsbustadar.[2][1] Staden har ein høg del (31 %) av innbyggjarar over 65 år.
Byen ligg ved ei vakker, skjerma hamn, og er omgjeven av forrevne vulkanske åsar. Akaroa er ein populær feriestad, og om sommaren kan innbyggjartalet nå 7 000, noko som mellom anna set press på vassforsyninga som er heilt avhengig av nedbøren i åsane.
Mange hektordelfinar held til i Akaroahamna, og og båtturar fot å «symja med delfinane» er ein populær turistattraksjon.
Historie endre
I 1830 vart maoribusetnaden ved Takapuneke, like aust for den noverande Akaroa, skodestad for ei berykta hending. Kapteinen på den britiske briggen «Elizabeth», John Stewart, hjelpte Te Rauparaha, høvdingen i iwien Ngāti Toa frå Nordøya, å ta til fange den lokale høvdingen i iwien Ngai Tahu, Te Maiharanui, kona hans, Te Whe, og den unge dottera hans, Roi Mata. Busetnaden ved Takapuneke vart utsletta. Uro blant engelske styresmakter over medverknaden til John Stewart, og over anna lovløyse blant europearar på New Zealand, førte til at det vart utpeika ein offisiell britisk representant, James Busby, til New Zealand i 1832 - det første steget av britiske handlingar som førte fram til Waitangitraktaten.
I 1832, etter å ha omlægra Kaiapoi i tre månadar og sigra over staden, tok Te Rauparaha paen på Onawehalvøya innerst i Akaroa hamn.
Engelsk busetnad endre
Etter lenge å ha nekta å godkjenna New Zealand som ein britisk koloni, utferda den britiske krona den 15. juni 1839 ein proklamasjon der New Zealand vart omtala som ein del av the British Realm.
Straks han fekk kjennskap til den franske tanken om å kolonisera Akaroa og bruka staden som ei kvalfangsthamn, sende guvernør Hobson ut HMS «Britomart» frå Bay of Islands for å stadfesta den britiske krona sitt krav på Sørøya. «Britomart» kom til Akaroa den 16. august (sjølv om loggboka til kapteinen seier at datoen var 11. august 1840[3]), og kaptein Stanley reiste det britiske flagget, og heldt rettsmøte for å stadfesta britisk suverenitet over Sørøya.
James Robinson Clough, også kjend som Jimmy Robinson, hadde kome til Akaroa fleire år i førevegen. Han var tolk for kaptein Owen Stanley ved flaggheisinga i 1840, og var den første pākehā som reiste oppetter elva Avon i 1843. Etterkomarar etter Robinson Clough er enno i dag å finna på halvøya.
Dei etterfølgjande engelske innvandrarane slo seg ned både i Akaroa og German Bay (Tyskebukta), (Takamatua), saman med mange tyske bønder som bygde meieri, saue- og fjørfefarmar. Dei aller fleste av tinga som er å sjå på Akaroa Museum er frå det tidlege bondesamfunnet og leveviset frå denne tida.
Fransk busetnad endre
I 1838 gjorde den franske kapteinen Jean François L'Anglois ein førebels handel av land på Bankshalvøya[4] frå iwien Tuaanau. Eit depositum av hushaldsvarer til eit verde av ₤6 vart betalt, seinare skulle varer til eit verde av ₤234 betalast. Etter å ha kome attende til Frankrike, averterte han etter immigrantar til New Zealand, og overdrog sin andel i landet til Nanto-Bordelaise Company, der han var deleigar. Den 9. mars 1840 reiste 63 emigrantar frå Rochefort. Nybyggjarane gjekk om bord i «Comté de Paris» — eit gammalt krigsskip som den franske staten hadde gjeve dei — og segla til New Zealand.
«Comté de Paris» og følgjeskipet «Aube», ført av kommandørkaptein Charles François Lavaud, kom fram til Bay of Islands på Nordøya 11. juli 1840, der dei oppdaga at britane hadde gjort krav på Bankshalvøya. Franskmennene kom fram til Akaroa den 18. august og grunnla ein busetnad.
Området har enno teikn til fransk påverknad, dette går mellom anna att i mange lokale franske stadnamn[5].
Før 1840 var staden der Akaroa no ligg, også kalla Wangaloa, og den franske busetnaden kjend som Port Louis-Philippe.
Referansar endre
- ↑ 1,0 1,1 1,2 [1] Te Ara Encyclopedia of New Zealand - oppdatert 2. mars 2009, vitja 18. sept. 2011.
- ↑ 2,0 2,1 Folketeljinga i 2006, Statistics New Zealand
- ↑ - Mission of The Britomart[daud lenkje]
- ↑ - Mission of The Britomart[daud lenkje]
- ↑ A Toe-Hold at Akaroa
- A. W. Reed (2002). The Reed Dictionary of New Zealand Place Names. Auckland: Reed Books. ISBN 0-7900-0761-4.
- Denne artikkelen bygger på «Akaroa» frå Wikipedia på engelsk, den 18. september 2011.
Bakgrunnsstoff endre
- Akaroa Walk
- Gatekart over Akaroa Arkivert 2016-03-04 ved Wayback Machine.
- Akaroa Civic Trust