Heliconia

Heliconia

Systematikk
Rike:	Planteriket Plantae
Infrarike:	Streptophyta
Overrekkje:	Landplantar Embryophyta
Rekkje:	Karplantar Tracheophyta
Underrekkje:	Frøplantar Spermatophytes
Orden:	Ingefærordenen Zingiberales
Familie:	Heliconiaceae
Slekt:	Heliconia L., 1771

Heliconia er ei slekt av dekkfrøplantar og den einaste slekta i familien Heliconiaceae. Dei fleste av dei om lag 194 kjende artane^[1] kjem frå tropiske delar av Amerika, men nokre få stammar frå nokre øyar i Vest-Stillehavet og Maluku i Indonesia.^[2] Mange artar i Heliconia veks i dei tropiske skogane i desse regionane. Dei fleste artane er anten rekna som sårbare eller utan nok data på den globale raudlistar over truga artar.^[3] Fleire artar i slekta er utbreidde som prydplantar, og nokre få veks forvilla i Florida, Gambia og Thailand.^[4] Nokre engelske namn for slekta er lobster-claws, toucan beak, wild plantain og false bird-of-paradise. Den siste nemninga viser til at dei liknar på blomar frå slekta Strelitzia, som også blir kalla bird-of-paradise flowers.

Skildring endre

Dei urteaktige plantane blir mellom 0,5 og nær 4,5 meter høge, avhengig av art.^[5] Dei enkle blada er 15–300 cm lange. Dei er karakteristiske avlange og sit anten spreidd eller motsett kvarandre på bladstilkar som ofte er lengre enn bladet, og ofte dannar store klumpar med alderen. Blomane blir danna på lange, opprette eller hengande forgreina blomestandar, og består av fargerike, voksaktige dekkblad, med små ekte blomaer som kikker ut frå dekkbladea. Vekstmåten til Heliconia minnar om den til Canna, Strelitzia og bananar, som dei er i slekt med. Blomane kan ha ulike sjatteringar av raudt, oransje, gult og grønt. Blomeforma gjer at dei ofte berre kan bli pollinerte av særskilde kolibriar frå vekstområdet.^[6]

Blad endre

Bladforma minnar om hummerklør. Blad som sit ulike stader på planten har ulikt absorsjonspotensial av sollys til fotosyntese når dei blir utsette for ulike styrker av lys.^[7]

Blomar endre

Blomane dannar mykje nektar som tiltrekk pollinatorar. Dei vanlegaste av desse er kolibriar.^[8]

Heliconia rostrata i Vest-Bengal i India

Frø endre

Fruktene er blålilla og blir hovudsakleg spreidde av fuglar.^[9] Studiar av frø etter spreiing har vist at storleiken ikkje var viktig for vidare vekst. Den største predasjonen av frø var frå pattedyr.^[10]

Taksonomi endre

Heliconia er den einaste slekta i den monotypiske familien Heliconiaceae. Ho blei tidlegare rekna til familien Musaceae, som omfattar bananar (som Musa og Ensete^[11]). APG-systemet frå 1998 og etterfølgjaren, APG II-systemet frå 2003, bekreftar Heliconiaceae som ein eigen familie i ordenen Zingiberales, eller ingefærordenen, innan kladen einfrøblada plant.

Artar endre

Artar godkjende av Kew Botanic Gardens:^[4]

Bilete	Vitskappleg namn	Utbreiing
	Heliconia abaloi	Colombia
	Heliconia acuminata	Sør-Amerika
	Heliconia adflexa	Sørlege Mexico, Guatemala, Honduras
	Heliconia aemygdiana	Sør-Amerika
	Heliconia albicosta	Costa Rica
	Heliconia angelica	Ecuador
	Heliconia angusta	Søraust-Brasil
	Heliconia apparicioi	Ecuador, Peru, Nordvest-Brasil
	Heliconia arrecta	Colombia
	Heliconia atratensis	Colombia
	Heliconia atropurpurea	Colombia, Panama, Costa Rica
	Heliconia aurantiaca	Sørlege Mexico, Sentral-Amerika
	Heliconia auriculata	Bahia
	Heliconia badilloi	Colombia
	Heliconia barryana	Chiriquí
	Heliconia beckneri	Costa Rica
	Heliconia bella	Panama
	Heliconia berguidoi	E Panama
	Heliconia berriziana	Colombia
	Heliconia berryi	Napo, Ecuador
	Heliconia bihai	Karibia
	Heliconia bourgaeana	Sørlege Mexico, Sentral-Amerika
	Heliconia brachyantha	Panama, Colombia, Venezuela
	Heliconia brenneri	Ecuador
	Heliconia burleana	Colombia, Ecuador, Peru
	Heliconia caltheaphylla	Costa Rica
	Heliconia caquetensis	Colombia
	Heliconia carajaensis	Pará
	Heliconia caribaea	Dei karibiske øyane
	Heliconia carmelae	Colombia
	Heliconia chartacea	Nordlege Sør-Amerika
	Heliconia chrysocraspeda	Colombia
	Heliconia clinophila	Costa Rica, Panama
	Heliconia colgantea	Costa Rica, Panama
	Heliconia collinsiana	Sørlege Mexico, Sentral- Amerika
	Heliconia combinata	Colombia
	Heliconia cordata	Colombia, Ecuador
	Heliconia crassa	Guatemala
	Heliconia cristata	Panama
	Heliconia cucullata	Costa Rica, Panama
	Heliconia curtispatha	Colombia, Ecuador, Sentral-Amerika
	Heliconia danielsiana	Costa Rica, Panama
	Heliconia darienensis	Colombia, Panama
	Heliconia dasyantha	Surinam, Fransk Guyana
	Heliconia densiflora	Trinidad, nordlege Sør-Amerika
	Heliconia dielsiana	NW South America
	Heliconia donstonea	Colombia, Ecuador
	Heliconia episcopalis	Sør-Amerika
	Heliconia estherae	Colombia
	Heliconia estiletioides	Colombia
	Heliconia excelsa	Napo
	Heliconia farinosa	Søraust-Brasil, Nordaust-Argentina
	Heliconia faunorum	Panama
	Heliconia fernandezii	Antioquia, Colombia
	Heliconia × flabellata	Ecuador
	Heliconia foreroi	Colombia
	Heliconia fragilis	Colombia
	Heliconia fredberryana	Imbabura
	Heliconia fugax	Peru
	Heliconia gaiboriana	Los Ríos
	Heliconia gigantea	Colombia
	Heliconia gloriosa	Peru
	Heliconia gracilis	Costa Rica
	Heliconia griggsiana	Colombia, Ecuador
	Heliconia harlingii	Ecuador
	Heliconia hirsuta	Sentral- og Sør-Amerika, Trinidad
	Heliconia holmquistiana	Colombia
	Heliconia huilensis	Colombia
	Heliconia ignescens	Costa Rica, Panama
	Heliconia imbricata	Costa Rica, Panama, Colombia
	Heliconia impudica	Ecuador
	Heliconia indica	Papuasia, Maluku
	Heliconia intermedia	Colombia
	Heliconia irrasa	Costa Rica, Panama, Nicaragua
	Heliconia julianii	Nordlege Sør-Amerika
	Heliconia juruana	Ecuador, Peru, Nordvest-Brasil
	Heliconia kautzkiana	Espírito Santo
	Heliconia lanata	Salomonøyane
	Heliconia lankesteri	Costa Rica, Panama
	Heliconia lasiorachis	Colombia, Peru, Nordvest-Brasil
	Heliconia latispatha	Sørlege Mexico til Peru
	Heliconia laufao	Samoa
	Heliconia laxa	Colombia
	Heliconia lentiginosa	Antioquia
	Heliconia librata	Sørlege Mexico, Sentral-Amerika
	Heliconia lingulata	Peru, Bolivia
	Heliconia litana	Imbabura
	Heliconia longiflora	Colombia, Ecuador, Sentral-Amerika
	Heliconia longissima	Colombia
	Heliconia lophocarpa	Costa Rica, Panama
	Heliconia lourteigiae	Sør-Amerika
	Heliconia lozanoi	Colombia
	Heliconia luciae	Amazonas i Brasil
	Heliconia lutea	Panama
	Heliconia luteoviridis	Colombia
	Heliconia lutheri	Ecuador
	Heliconia maculata	Panama
	Heliconia magnifica	Panama
	Heliconia × mantenensis	Minas Gerais
	Heliconia marginata	Nordlege Sør-Amerika, sørlege Sentral-Amerika
	Heliconia mariae	Nordvestlege Sør-Amerika, Sentral-Amerika
	Heliconia markiana	Ecuador
	Heliconia marthiasiae	Sørlege Mexico, Sentral-Amerika
	Heliconia meridensis	Colombia, Venezuela
	Heliconia metallica	Nordlege Sør-Amerika, Sentral-Amerika
	Heliconia monteverdensis	Costa Rica
	Heliconia mooreana	Guerrero
	Heliconia mucilagina	Colombia
	Heliconia mucronata	Venezuela, Nordvest-Brasil
	Heliconia mutisiana	Colombia
	Heliconia nariniensis	Colombia, Ecuador
	Heliconia necrobracteata	Panama
	Heliconia × nickeriensis	Surinam, Fransk Guyana
	Heliconia nigripraefixa	Colombia, Ecuador, Panama
	Heliconia nitida	Colombia
	Heliconia nubigena	Costa Rica, Panama
	Heliconia nutans	Costa Rica, Panama
	Heliconia obscura	Ecuador, Peru
	Heliconia obscuroides	Colombia, Ecuador, Peru
	Heliconia oleosa	Colombia
	Heliconia orthotricha	Colombia, Ecuador, Peru
	Heliconia osaensis	Colombia, Sentral-Amerika
	Heliconia paka	Fiji
	Heliconia paludigena	Ecuador
	Heliconia papuana	Ny-Guinea
	Heliconia pardoi	Ecuador
	Heliconia pastazae	Ecuador
	Heliconia peckenpaughii	Napo
	Heliconia pendula	Guyana, Fransk Guyana, Nordaust-Brasil
	Heliconia penduloides	Peru
	Heliconia peteriana	Ecuador
	Heliconia × plagiotropa	Ecuador
	Heliconia platystachys	Nordvestlege Sør-Amerika, sørlege Sentral-Amerika
	Heliconia pogonantha	Nordvestlege Sør-Amerika, sørlege Sentral-Amerika
	Heliconia pruinosa	Peru
	Heliconia pseudoaemygdiana	Rio de Janeiro
	Heliconia psittacorum	Nordlege Sør-Amerika, Panama, Trinidad
	Heliconia ramonensis	Costa Rica, Panama
	Heliconia × rauliniana	Venezuela
	Heliconia regalis	Colombia, Ecuador
	Heliconia reptans	Colombia
	Heliconia reticulata	Nordvestlege Sør-Amerika, sørlege Sentral-Amerika
	Heliconia revoluta	Colombia, Venezuela, Nordvest-Brasil
	Heliconia rhodantha	Colombia
	Heliconia richardiana	Nordaustlege Sør-Amerika
	Heliconia rigida	Colombia
	Heliconia riopalenquensis	Ecuador
	Heliconia rivularis	São Paulo i Brasil
	Heliconia robertoi	Colombia
	Heliconia robusta	Peru, Bolivia
	Heliconia rodriguensis	Venezuela
	Heliconia rodriguezii	Costa Rica
	Heliconia rostrata	Colombia, Ecuador, Peru, Bolivia
	Heliconia samperiana	Colombia
	Heliconia sanctae-martae	Sierra Nevada de Santa Marta
	Heliconia sanctae-theresae	Antioquia
	Heliconia santaremensis	Pará
	Heliconia sarapiquensis	Costa Rica, Panama
	Heliconia scarlatina	Colombia, Panama, Peru
	Heliconia schiedeana	Mexico
	Heliconia schumanniana	Colombia, Ecuador, Peru, Nord-Brasil
	Heliconia sclerotricha	Ecuador
	Heliconia secunda	Costa Rica, Nicaragua
	Heliconia sessilis	Panama
	Heliconia signa-hispanica	Colombia
	Heliconia solomonensis	Salomonøyane, Bismarckøyane
	Heliconia spathocircinata	Sør-Amerika, Panama, Trinidad
	Heliconia spiralis	Colombia
	Heliconia spissa	Sørlege Mexico, Sentral-Amerika
	Heliconia standleyi	Ecuador, Peru
	Heliconia stella-maris	Colombia
	Heliconia stilesii	Costa Rica, Panama
	Heliconia stricta	Nordlege Sør-Amerika
	Heliconia subulata	Sør-Amerika
	Heliconia tacarcunae	Panama
	Heliconia talamancana	Costa Rica, Panama
	Heliconia tandayapensis	Ecuador
	Heliconia tenebrosa	Colombia, Nordaust-Peru, Nordvest-Brasil
	Heliconia terciopela	Colombia
	Heliconia thomasiana	Panama
	Heliconia timothei	Nordaust-Peru, Nordvest-Brasil
	Heliconia titanum	Colombia
	Heliconia tortuosa	Sør-Mexico, Sentral-Amerika
	Heliconia trichocarpa	Costa Rica, Panama, Colombia
	Heliconia tridentata	Colombia
	Heliconia triflora	Amazonas
	Heliconia umbrophila	Costa Rica
	Heliconia uxpanapensis	Veracruz
	Heliconia vaginalis	Costa Rica, Panama, Colombia, Ecuador
	Heliconia vellerigera	Ecuador, Peru
	Heliconia velutina	Colombia, Ecuador, Peru, Nordvest-Brasil
	Heliconia venusta	Colombia, Ecuador
	Heliconia villosa	Venezuela
	Heliconia virginalis	Ecuador
	Heliconia wagneriana	Sentral-Amerika, nordlege Sør-Amerika, Trinidad
	Heliconia willisiana	Pichincha
	Heliconia wilsonii	Costa Rica, Panama
	Heliconia xanthovillosa	Panama
	Heliconia zebrina	Peru

Utbreiing og habitat endre

Dei fleste av dei 194 kjende artane^[1] stammar frå tropisk Amerika, men nokre få kjem frå ulike øyar vest i Stillehavet og Maluku.^[12] Ein finn mange Heliconia-artar i tropisk skog i desse områda. Fleire artar blir dyrka som prydplantar, og nokre få veks forvilla i Florida, Gambia og Thailand.^[4]

Økologi endre

Heliconia-artar er ei viktig matkjelde for skogkolibriar, særleg eremittar (Phathornithinae). Nokre av desse, som rustbrysteremitt (Glaucis hirsuta), nyttar også plantane til å ha reir i. Flaggermusa Ectophylla alba heldt også til i telt som ho lagar av heliconialauv.

Flaggermyser endre

Pollinering endre

Sjølv om Heliconia-plantar blir pollinerte nesten berre av kolibriar, skjer det og noko pollinering frå flaggermyser. Heliconia solomonensis blir pollinert av flaggermusa Melonycteris woodfordi på Salomonøyane. Heliconia solomonensis har grøne blomsetandar og blomar som opnar seg på natta, noko som er typisk for flaggermuspollinerte plan. Flaggermusa er den einaste kjende nattppollinatoren til Heliconia solomonensis.^[13]

Habitat endre

Mange flaggermyser bruker heliconiablad til ly. Ectohylla alba bruker fem ulike Heliconia-artar til å laga teltforma skjul kvar dag. Flaggermysene tek ut sidevenene til bladet frå bladnerva i midten, slik at det foldar seg saman som eit telt. Denne strukturen vernar flaggermusa frå regn, sol og rovdyr. I tillegg er ikkje stilkane til Heliconia-blad sterke nok til å bera typiske flaggermuspredatorar, slik at lauvet rister og åtvarer flaggermusa om dei er nære.^[14] Artane Artibeus anderseni og A. phaeotis lagar telt av Heliconia-blad på same måte.^[15] Ei anna flaggermus, Thyroptera tricolor, har sugekoppar på handledda slik at ho kan klynga seg fast til dei glatte overflaten til Heliconia-blada. Denne flaggermusa kviler med hovudet opp i samanrulla blad frå plantane.^[16]

Insekt endre

Heliconia i Lagos i Nigeria

Heliconia rostrata i ein botanisk hage i Costa Rica
Heliconia i tropisk regnskog i Sierra del Escambray på Cuba
Heliconia i Sierra del Escambray på Cuba
Heliconia stricta dyrka på Maui

Kjelder endre

↑ ^1,0 ^1,1 Christenhusz, M. J. M.; Byng, J. W. (2016). «The number of known plants species in the world and its annual increase». Phytotaxa (Magnolia Press) 261 (3): 201–217. doi:10.11646/phytotaxa.261.3.1.
↑ "World Checklist of Selected Plant Families: Royal Botanic Gardens, Kew"^{[daud lenkje]}. wcsp.science.kew.org.
↑ «Helliconia». IUCN Red List of Threatened Species. Henta 17 October 2019.
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 «World Checklist of Selected Plant Families: Royal Botanic Gardens, Kew». wcsp.science.kew.org. Henta 13. januar 2022.
↑ Berry, Fred; Kress, John (1991). Heliconia Identification Guide. Smithsonian Institution Press.
↑ Gilman, Edward; Meerow, Alan (1 May 2007). «Heliconia spp. Heliconia». University of Florida IFAS Extension.
↑ He, J.; Chee, C.; Goh, C. (1996). «'Photoinhibition' of Heliconia under natural tropical conditions: the importance of leaf orientation for light interception and leaf temperature». Plant, Cell & Environment 19 (11): 1238–1248. doi:10.1111/j.1365-3040.1996.tb00002.x.
↑ Bruna, E. M.; Kress, W. J.; Marques, F.; da Silva, O. F. (2004). «Heliconia acuminata reproductive success is independent of local floral density». Acta Amazonica 34 (3): 467–471. doi:10.1590/s0044-59672004000300012.
↑ Uriarte, M. Anciães; da Silva, M. T.B.; Rubim, P.; Johnson, E.; Bruna, E. M. (2011). «Disentangling the drivers of reduced long-distance seed dispersal by birds in an experimentally fragmented landscape». Ecology 92 (4): 924–937. PMID 21661555. doi:10.1890/10-0709.1. ^{[daud lenkje]}
↑ Hoii, Karen; Lulow, Megan (2006). «Effects of species, habitat, and distance from edge on post-dispersal seed predation in a Tropical Rainforest». Biotropica 29 (4): 459–468. doi:10.1111/j.1744-7429.1997.tb00040.x.
↑ Walter Judd; et al. (2007). Plant Systematics: A phylogenetic approach (3rd utg.). Sunderland: Sinauer Associates, Inc.
↑ "World Checklist of Selected Plant Families: Royal Botanic Gardens, Kew"^{[daud lenkje]}. wcsp.science.kew.org.
↑ Kress, W. J. (1985). «Bat Pollination of an Old World Heliconia». Biotropica 17 (4): 302–308. JSTOR 2388592. doi:10.2307/2388592.
↑ Timm, R.W.; Mortimer, J. (1976). «Selection of Roost sited by Honduran White Bats, Ectophylla Alba (Chiroptera: Phyllostomatidae)» (PDF). Ecology 57 (2): 385–389. JSTOR 1934829. doi:10.2307/1934829.
↑ Timm, R.W.; Patterson, B.D. (1987). «Tent Construction by bats of the genera Artibeus and Uroderma». Fieldiana: Zoology 29: 188–212.
↑ Findley, J.S.; Wilson, D.E. (1974). «Observations on the Neotropical disk-winged bat, Thyroptera tricolor spix». Journal of Mammalogy 55 (3): 563–571. JSTOR 1379546. PMID 4853410. doi:10.2307/1379546.

Denne artikkelen bygger på «Heliconia» frå Wikipedia på engelsk, den 21. august 2022.

Bibliografi endre

Iles, William J.D.; Sass, Chodon; Lagomarsino, Laura; Benson-Martin, Gracie; Driscoll, Heather; Specht, Chelsea D. (December 2016). «The phylogeny of Heliconia (Heliconiaceae) and the evolution of floral presentation». Molecular Phylogenetics and Evolution 117: 150–167. PMID 27998817. doi:10.1016/j.ympev.2016.12.001.
Sass, C; Iles, WJ; Barrett, CF; Smith, SY; Specht, CD (21 January 2016). «Revisiting the Zingiberales: using multiplexed exon capture to resolve ancient and recent phylogenetic splits in a charismatic plant lineage.». PeerJ 4: e1584. PMC 4727956. PMID 26819846. doi:10.7717/peerj.1584.

[Christenhusz-Byng2016-1] 1,0 ^1,1 Christenhusz, M. J. M.; Byng, J. W. (2016). «The number of known plants species in the world and its annual increase». Phytotaxa (Magnolia Press) 261 (3): 201–217. doi:10.11646/phytotaxa.261.3.1.

[constanza2-2] "World Checklist of Selected Plant Families: Royal Botanic Gardens, Kew"^{[daud lenkje]}. wcsp.science.kew.org.

[IUCNRL-3] «Helliconia». IUCN Red List of Threatened Species. Henta 17 October 2019.

[fgfgfgfgfffgfg-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 «World Checklist of Selected Plant Families: Royal Botanic Gardens, Kew». wcsp.science.kew.org. Henta 13. januar 2022.

[berry2-5] Berry, Fred; Kress, John (1991). Heliconia Identification Guide. Smithsonian Institution Press.

[gilman-6] Gilman, Edward; Meerow, Alan (1 May 2007). «Heliconia spp. Heliconia». University of Florida IFAS Extension.

[he-7] He, J.; Chee, C.; Goh, C. (1996). «'Photoinhibition' of Heliconia under natural tropical conditions: the importance of leaf orientation for light interception and leaf temperature». Plant, Cell & Environment 19 (11): 1238–1248. doi:10.1111/j.1365-3040.1996.tb00002.x.

[bruna-8] Bruna, E. M.; Kress, W. J.; Marques, F.; da Silva, O. F. (2004). «Heliconia acuminata reproductive success is independent of local floral density». Acta Amazonica 34 (3): 467–471. doi:10.1590/s0044-59672004000300012.

[uriarte-9] Uriarte, M. Anciães; da Silva, M. T.B.; Rubim, P.; Johnson, E.; Bruna, E. M. (2011). «Disentangling the drivers of reduced long-distance seed dispersal by birds in an experimentally fragmented landscape». Ecology 92 (4): 924–937. PMID 21661555. doi:10.1890/10-0709.1. ^{[daud lenkje]}

[hoii-10] Hoii, Karen; Lulow, Megan (2006). «Effects of species, habitat, and distance from edge on post-dispersal seed predation in a Tropical Rainforest». Biotropica 29 (4): 459–468. doi:10.1111/j.1744-7429.1997.tb00040.x.

[judd2-11] Walter Judd; et al. (2007). Plant Systematics: A phylogenetic approach (3rd utg.). Sunderland: Sinauer Associates, Inc.

[constanza3-12] "World Checklist of Selected Plant Families: Royal Botanic Gardens, Kew"^{[daud lenkje]}. wcsp.science.kew.org.

[kress85-13] Kress, W. J. (1985). «Bat Pollination of an Old World Heliconia». Biotropica 17 (4): 302–308. JSTOR 2388592. doi:10.2307/2388592.

[timm76-14] Timm, R.W.; Mortimer, J. (1976). «Selection of Roost sited by Honduran White Bats, Ectophylla Alba (Chiroptera: Phyllostomatidae)» (PDF). Ecology 57 (2): 385–389. JSTOR 1934829. doi:10.2307/1934829.

[timm87-15] Timm, R.W.; Patterson, B.D. (1987). «Tent Construction by bats of the genera Artibeus and Uroderma». Fieldiana: Zoology 29: 188–212.

[findley-16] Findley, J.S.; Wilson, D.E. (1974). «Observations on the Neotropical disk-winged bat, Thyroptera tricolor spix». Journal of Mammalogy 55 (3): 563–571. JSTOR 1379546. PMID 4853410. doi:10.2307/1379546.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]