Wikipedia

Heliconia

planteslekt
(Omdirigert frå Heliconiaceae)

Heliconia er ei slekt av dekkfrøplantar og den einaste slekta i familien Heliconiaceae. Dei fleste av dei om lag 194 kjende artane[1] kjem frå tropiske delar av Amerika, men nokre få stammar frå nokre øyar i Vest-Stillehavet og Maluku i Indonesia.[2] Mange artar i Heliconia veks i dei tropiske skogane i desse regionane. Dei fleste artane er anten rekna som sårbare eller utan nok data på den globale raudlista over truga artar.[3] Fleire artar i slekta er utbreidde som prydplantar, og nokre få veks forvilla i Florida, Gambia og Thailand.[4] Nokre engelske namn for slekta er lobster-claws, toucan beak, wild plantain og false bird-of-paradise. Den siste nemninga viser til at dei liknar på blomar frå slekta Strelitzia, som også blir kalla bird-of-paradise flowers.

Heliconia
Systematikk
Rike: Planteriket Plantae
Infrarike: Streptophyta
Overrekkje: Landplantar Embryophytes
Rekkje: Karplantar Tracheophytes
Underrekkje: Frøplantar Spermatophytes
Orden: Ingefærordenen Zingiberales
Familie: Heliconiaceae
Slekt: Heliconia
L., 1771

Skildring

endre
 
Heliconia mariae med blomestand
 
Heliconia psittacorum
 
Heliconia i Lagos i Nigeria

Dei urteaktige plantane blir mellom 0,5 og nær 4,5 meter høge, avhengig av art.[5] Dei enkle blada er 15–300 cm lange. Dei er karakteristiske avlange og sit anten spreidd eller motsett kvarandre på bladstilkar som ofte er lengre enn bladet, og ofte dannar store klumpar med alderen. Blomane blir danna på lange, opprette eller hengande forgreina blomestandar, og består av fargerike, voksaktige dekkblad, med små ekte blomar som kikker ut frå dekkblada. Vekstmåten til Heliconia minnar om den til Canna, Strelitzia og bananar, som dei er i slekt med. Blomane kan ha ulike sjatteringar av raudt, oransje, gult og grønt. Blomeforma gjer at dei ofte berre kan bli pollinerte av særskilde kolibriar frå vekstområdet.[6]

Blad

endre

Bladforma minnar om hummarklør. Blad som sit ulike stader på planten har ulikt absorpsjonspotensial av sollys til fotosyntese når dei blir utsette for ulike styrker av lys.[7]

Blomar

endre

Blomane dannar mykje nektar som tiltrekk pollinatorar. Dei vanlegaste av desse er kolibriar.[8]

Frø

endre

Fruktene er blålilla og blir hovudsakleg spreidde av fuglar.[9] Studiar av frø etter spreiing har vist at storleiken ikkje var viktig for vidare vekst. Den største predasjonen av frø var frå pattedyr.[10]

Taksonomi

endre

Heliconia er den einaste slekta i den monotypiske familien Heliconiaceae. Ho blei tidlegare rekna til familien Musaceae, som omfattar bananar (som Musa og Ensete[11]). APG-systemet frå 1998 og etterfølgjaren, APG II-systemet frå 2003, bekreftar Heliconiaceae som ein eigen familie i ordenen Zingiberales, eller ingefærordenen, innan kladen einfrøblada plant.

Utbreiing og habitat

endre

Dei fleste av dei 194 kjende artane[1] stammar frå tropisk Amerika, men nokre få kjem frå ulike øyar vest i Stillehavet og Maluku.[2] Ein finn mange Heliconia-artar i tropisk skog i desse områda. Fleire artar blir dyrka som prydplantar, og nokre få veks forvilla i Florida, Gambia og Thailand.[4]

Økologi

endre

Heliconia-artar er ei viktig matkjelde for skogkolibriar, særleg eremittar (Phathornithinae). Nokre av desse, som rustbrysteremitt (Glaucis hirsuta), nyttar også plantane til å ha reir i. Flaggermusa Ectophylla alba heldt også til i telt som ho lagar av heliconialauv.

Flaggermyser

endre

Pollinering

endre

Sjølv om Heliconia-plantar blir pollinerte nesten berre av kolibriar, skjer det og noko pollinering frå flaggermyser. Heliconia solomonensis blir pollinert av flaggermusa Melonycteris woodfordi på Salomonøyane. Heliconia solomonensis har grøne blomsetandar og blomar som opnar seg på natta, noko som er typisk for flaggermuspollinerte plan. Flaggermusa er den einaste kjende nattpollinatoren til Heliconia solomonensis.[12]

Habitat

endre

Mange flaggermyser bruker heliconiablad til ly. Ectohylla alba bruker fem ulike Heliconia-artar til å laga teltforma skjul kvar dag. Flaggermysene tek ut sidevenene til bladet frå bladnerva i midten, slik at det foldar seg saman som eit telt. Denne strukturen vernar flaggermusa frå regn, sol og rovdyr. I tillegg er ikkje stilkane til Heliconia-blad sterke nok til å bera typiske flaggermuspredatorar, slik at lauvet rister og åtvarer flaggermusa om dei er nære.[13] Artane Artibeus anderseni og A. phaeotis lagar telt av Heliconia-blad på same måte.[14] Ei anna flaggermus, Thyroptera tricolor, har sugekoppar på handledda slik at ho kan klynga seg fast til dei glatte overflaten til Heliconia-blada. Denne flaggermusa kviler med hovudet opp i samanrulla blad frå plantane.[15]

Insekt

endre
 
Heliconia rostrata med maur på i Vest-Bengal i India

Heliconia gjev ly til fleire ulike insekt i dei unge samanrulla blada sine og i vassfylte høgblad. Insekt som held til i dei samanrulla blada finn ofte næring på den indre overflata til bladet, til dømes biller i familien Chrysomelidae. I blad som inneheld små mengder vatn er flugelarvar og biller dei viktigaste insekta. I blad med større mengde vatn finn ein typisk mygglarvar. Insekt som held til i høgblada lever ofte på vev frå bladet, nektar frå blomen, blomedelar, andre insekt, mikroorganismar eller detritus i vatnet. Nesten alle artar av Hispini-biller som nytter samanrulla blad er obligatoriske planteetarar av plantar i ingefærordenen, som Heliconia er ein del av. Desse billene lever i og et av det samanrulla bladet, stilkar, blomestandar eller av dei utrulla mogne blada til Heliconia-planten. I tillegg kan desse billene legga egg på bladoverflaten, bladstilkane til unge blad, eller i høgblada til Heliconia.[16] Nokre vepseartar som Polistes erythrocephalus bygger bol på den verna undersida til store blad.[17]

Kolibriar

endre
 
Kvitskjeggeremitt (Phaethornis hispidus) med ein heliconiablome i Peru.

Kolibriar er dei viktigaste pollinatorane av heliconiablomer mange stader. Diversifiseringa mellom kolibri-pollinerte takson i ingefærordenen og i kolibrifamilien (Trochilidae: Phaethorninae) byrja for kring 18 millionar år sidan, og støtter ideen om at desse endringane påverka kvarandre gjennom evolusjonær tid.[18][19] Ved La Selva forskingsstasjon i Costa Rica fann ein at spesifikke artar av Heliconia hadde spesifikke kolibriartar som pollinatorar.[20] Desse kolibriane kan delast inn i to ulike grupper: eremittar og ikkje-eremittar. Eremittar er underfamilien Phaethornithinae, som omfattar slektene Anopetia, Eutoxeres, Glaucis, Phaethornis, Ramphodon og Threnetes.[21] Ikkje-eremittar er eit samleomgrep for andre kolibriar som ofte vitjar heliconiablomar. Eremittar følgjer typisk ei gjenteken rute av blomar som gjev god avkastning i staden for å halda faste territorium.[20][22] Ikkje-eremittar har territorium kring særskilde Heliconia-klumpar, noko som gjev meir sjølvpollinering.[20] Nokre Heliconia-artar veks spreidd frå kvarandre, og passar godt for eremittar som flyg langt å pollinera. Andre artar har mange blomar tett saman, og passar betre for ikkje-eremittar.[23]

Eremittar har gjerne lange, runde nebb medan ikkje-eremittar pleier å ha korte, rette nebb, ein morfologisk skilnad som truleg bidrog til at gruppene byrja skilja seg frå kvarandre under miocen.[24][25]

Ulike Heliconia-artar har ulike blomstringsperiodar. Dette tyder på at artane konkurrerer om pollinatorar. Dersom mange ulike artar blømer samtidig, kan mykje av pollenet deira gå tapt når fuglane vitjar ulike blomar. Dersom berre ein type blømer om gongen har dei større sjanse for pollinering.[26]

Artar

endre

Artar godkjende av Kew Botanic Gardens:[4]

Bilete Vitskappleg namn Utbreiing
Heliconia abaloi Colombia
  Heliconia acuminata Sør-Amerika
Heliconia adflexa Sørlege Mexico, Guatemala, Honduras
  Heliconia aemygdiana Sør-Amerika
Heliconia albicosta Costa Rica
Heliconia angelica Ecuador
  Heliconia angusta Søraust-Brasil
Heliconia apparicioi Ecuador, Peru, Nordvest-Brasil
Heliconia arrecta Colombia
Heliconia atratensis Colombia
Heliconia atropurpurea Colombia, Panama, Costa Rica
  Heliconia aurantiaca Sørlege Mexico, Sentral-Amerika
Heliconia auriculata Bahia
Heliconia badilloi Colombia
Heliconia barryana Chiriquí
Heliconia beckneri Costa Rica
Heliconia bella Panama
Heliconia berguidoi E Panama
Heliconia berriziana Colombia
Heliconia berryi Napo, Ecuador
  Heliconia bihai Karibia
  Heliconia bourgaeana Sørlege Mexico, Sentral-Amerika
Heliconia brachyantha Panama, Colombia, Venezuela
Heliconia brenneri Ecuador
  Heliconia burleana Colombia, Ecuador, Peru
Heliconia caltheaphylla Costa Rica
Heliconia caquetensis Colombia
Heliconia carajaensis Pará
  Heliconia caribaea Dei karibiske øyane
Heliconia carmelae Colombia
  Heliconia chartacea Nordlege Sør-Amerika
Heliconia chrysocraspeda Colombia
  Heliconia clinophila Costa Rica, Panama
  Heliconia colgantea Costa Rica, Panama
  Heliconia collinsiana Sørlege Mexico, Sentral- Amerika
Heliconia combinata Colombia
Heliconia cordata Colombia, Ecuador
Heliconia crassa Guatemala
Heliconia cristata Panama
Heliconia cucullata Costa Rica, Panama
  Heliconia curtispatha Colombia, Ecuador, Sentral-Amerika
  Heliconia danielsiana Costa Rica, Panama
Heliconia darienensis Colombia, Panama
Heliconia dasyantha Surinam, Fransk Guyana
  Heliconia densiflora Trinidad, nordlege Sør-Amerika
Heliconia dielsiana NW South America
Heliconia donstonea Colombia, Ecuador
  Heliconia episcopalis Sør-Amerika
Heliconia estherae Colombia
Heliconia estiletioides Colombia
Heliconia excelsa Napo
  Heliconia farinosa Søraust-Brasil, Nordaust-Argentina
Heliconia faunorum Panama
Heliconia fernandezii Antioquia, Colombia
Heliconia × flabellata Ecuador
  Heliconia foreroi Colombia
Heliconia fragilis Colombia
Heliconia fredberryana Imbabura
Heliconia fugax Peru
Heliconia gaiboriana Los Ríos
Heliconia gigantea Colombia
  Heliconia gloriosa Peru
Heliconia gracilis Costa Rica
  Heliconia griggsiana Colombia, Ecuador
Heliconia harlingii Ecuador
  Heliconia hirsuta Sentral- og Sør-Amerika, Trinidad
Heliconia holmquistiana Colombia
Heliconia huilensis Colombia
Heliconia ignescens Costa Rica, Panama
  Heliconia imbricata Costa Rica, Panama, Colombia
  Heliconia impudica Ecuador
Heliconia indica Papuasia, Maluku
Heliconia intermedia Colombia
  Heliconia irrasa Costa Rica, Panama, Nicaragua
  Heliconia julianii Nordlege Sør-Amerika
Heliconia juruana Ecuador, Peru, Nordvest-Brasil
Heliconia kautzkiana Espírito Santo
Heliconia lanata Salomonøyane
Heliconia lankesteri Costa Rica, Panama
Heliconia lasiorachis Colombia, Peru, Nordvest-Brasil
  Heliconia latispatha Sørlege Mexico til Peru
Heliconia laufao Samoa
Heliconia laxa Colombia
Heliconia lentiginosa Antioquia
Heliconia librata Sørlege Mexico, Sentral-Amerika
  Heliconia lingulata Peru, Bolivia
Heliconia litana Imbabura
  Heliconia longiflora Colombia, Ecuador, Sentral-Amerika
  Heliconia longissima Colombia
Heliconia lophocarpa Costa Rica, Panama
Heliconia lourteigiae Sør-Amerika
  Heliconia lozanoi Colombia
Heliconia luciae Amazonas i Brasil
Heliconia lutea Panama
Heliconia luteoviridis Colombia
Heliconia lutheri Ecuador
Heliconia maculata Panama
Heliconia magnifica Panama
Heliconia × mantenensis Minas Gerais
Heliconia marginata Nordlege Sør-Amerika, sørlege Sentral-Amerika
  Heliconia mariae Nordvestlege Sør-Amerika, Sentral-Amerika
Heliconia markiana Ecuador
Heliconia marthiasiae Sørlege Mexico, Sentral-Amerika
Heliconia meridensis Colombia, Venezuela
  Heliconia metallica Nordlege Sør-Amerika, Sentral-Amerika
Heliconia monteverdensis Costa Rica
Heliconia mooreana Guerrero
Heliconia mucilagina Colombia
Heliconia mucronata Venezuela, Nordvest-Brasil
  Heliconia mutisiana Colombia
Heliconia nariniensis Colombia, Ecuador
Heliconia necrobracteata Panama
Heliconia × nickeriensis Surinam, Fransk Guyana
Heliconia nigripraefixa Colombia, Ecuador, Panama
Heliconia nitida Colombia
Heliconia nubigena Costa Rica, Panama
Heliconia nutans Costa Rica, Panama
Heliconia obscura Ecuador, Peru
Heliconia obscuroides Colombia, Ecuador, Peru
Heliconia oleosa Colombia
  Heliconia orthotricha Colombia, Ecuador, Peru
Heliconia osaensis Colombia, Sentral-Amerika
Heliconia paka Fiji
Heliconia paludigena Ecuador
Heliconia papuana Ny-Guinea
Heliconia pardoi Ecuador
Heliconia pastazae Ecuador
Heliconia peckenpaughii Napo
Heliconia pendula Guyana, Fransk Guyana, Nordaust-Brasil
Heliconia penduloides Peru
Heliconia peteriana Ecuador
Heliconia × plagiotropa Ecuador
  Heliconia platystachys Nordvestlege Sør-Amerika, sørlege Sentral-Amerika
  Heliconia pogonantha Nordvestlege Sør-Amerika, sørlege Sentral-Amerika
Heliconia pruinosa Peru
Heliconia pseudoaemygdiana Rio de Janeiro
  Heliconia psittacorum Nordlege Sør-Amerika, Panama, Trinidad
Heliconia ramonensis Costa Rica, Panama
  Heliconia × rauliniana Venezuela
Heliconia regalis Colombia, Ecuador
Heliconia reptans Colombia
Heliconia reticulata Nordvestlege Sør-Amerika, sørlege Sentral-Amerika
Heliconia revoluta Colombia, Venezuela, Nordvest-Brasil
Heliconia rhodantha Colombia
Heliconia richardiana Nordaustlege Sør-Amerika
Heliconia rigida Colombia
Heliconia riopalenquensis Ecuador
Heliconia rivularis São Paulo i Brasil
Heliconia robertoi Colombia
Heliconia robusta Peru, Bolivia
  Heliconia rodriguensis Venezuela
Heliconia rodriguezii Costa Rica
  Heliconia rostrata Colombia, Ecuador, Peru, Bolivia
Heliconia samperiana Colombia
Heliconia sanctae-martae Sierra Nevada de Santa Marta
Heliconia sanctae-theresae Antioquia
Heliconia santaremensis Pará
  Heliconia sarapiquensis Costa Rica, Panama
  Heliconia scarlatina Colombia, Panama, Peru
  Heliconia schiedeana Mexico
  Heliconia schumanniana Colombia, Ecuador, Peru, Nord-Brasil
Heliconia sclerotricha Ecuador
Heliconia secunda Costa Rica, Nicaragua
Heliconia sessilis Panama
Heliconia signa-hispanica Colombia
Heliconia solomonensis Salomonøyane, Bismarckøyane
Heliconia spathocircinata Sør-Amerika, Panama, Trinidad
Heliconia spiralis Colombia
Heliconia spissa Sørlege Mexico, Sentral-Amerika
  Heliconia standleyi Ecuador, Peru
Heliconia stella-maris Colombia
  Heliconia stilesii Costa Rica, Panama
  Heliconia stricta Nordlege Sør-Amerika
  Heliconia subulata Sør-Amerika
Heliconia tacarcunae Panama
  Heliconia talamancana Costa Rica, Panama
Heliconia tandayapensis Ecuador
Heliconia tenebrosa Colombia, Nordaust-Peru, Nordvest-Brasil
Heliconia terciopela Colombia
  Heliconia thomasiana Panama
Heliconia timothei Nordaust-Peru, Nordvest-Brasil
Heliconia titanum Colombia
  Heliconia tortuosa Sør-Mexico, Sentral-Amerika
Heliconia trichocarpa Costa Rica, Panama, Colombia
Heliconia tridentata Colombia
Heliconia triflora Amazonas
Heliconia umbrophila Costa Rica
Heliconia uxpanapensis Veracruz
Heliconia vaginalis Costa Rica, Panama, Colombia, Ecuador
  Heliconia vellerigera Ecuador, Peru
  Heliconia velutina Colombia, Ecuador, Peru, Nordvest-Brasil
  Heliconia venusta Colombia, Ecuador
Heliconia villosa Venezuela
Heliconia virginalis Ecuador
  Heliconia wagneriana Sentral-Amerika, nordlege Sør-Amerika, Trinidad
Heliconia willisiana Pichincha
Heliconia wilsonii Costa Rica, Panama
  Heliconia xanthovillosa Panama
Heliconia zebrina Peru

Galleri

endre

Kjelder

endre
  1. ↑ 1,0 1,1 Christenhusz, M. J. M.; Byng, J. W. (2016). «The number of known plants species in the world and its annual increase». Phytotaxa (Magnolia Press) 261 (3): 201–217. doi:10.11646/phytotaxa.261.3.1. 
  2. ↑ 2,0 2,1 "World Checklist of Selected Plant Families: Royal Botanic Gardens, Kew"[daud lenkje]. wcsp.science.kew.org
  3. ↑ «Helliconia». IUCN Red List of Threatened Species. Henta 17 October 2019. 
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 «World Checklist of Selected Plant Families: Royal Botanic Gardens, Kew». wcsp.science.kew.org. Henta 13. januar 2022. 
  5. ↑ Berry, Fred; Kress, John (1991). Heliconia Identification Guide. Smithsonian Institution Press. 
  6. ↑ Gilman, Edward; Meerow, Alan (1 May 2007). «Heliconia spp. Heliconia». University of Florida IFAS Extension. 
  7. ↑ He, J.; Chee, C.; Goh, C. (1996). «'Photoinhibition' of Heliconia under natural tropical conditions: the importance of leaf orientation for light interception and leaf temperature». Plant, Cell & Environment 19 (11): 1238–1248. doi:10.1111/j.1365-3040.1996.tb00002.x. 
  8. ↑ Bruna, E. M.; Kress, W. J.; Marques, F.; da Silva, O. F. (2004). «Heliconia acuminata reproductive success is independent of local floral density». Acta Amazonica 34 (3): 467–471. doi:10.1590/s0044-59672004000300012. 
  9. ↑ Uriarte, M. Anciães; da Silva, M. T.B.; Rubim, P.; Johnson, E.; Bruna, E. M. (2011). «Disentangling the drivers of reduced long-distance seed dispersal by birds in an experimentally fragmented landscape». Ecology 92 (4): 924–937. PMID 21661555. doi:10.1890/10-0709.1. [daud lenkje]
  10. ↑ Hoii, Karen; Lulow, Megan (2006). «Effects of species, habitat, and distance from edge on post-dispersal seed predation in a Tropical Rainforest». Biotropica 29 (4): 459–468. doi:10.1111/j.1744-7429.1997.tb00040.x. 
  11. ↑ Walter Judd; et al. (2007). Plant Systematics: A phylogenetic approach (3. utg.). Sunderland: Sinauer Associates, Inc. 
  12. ↑ Kress, W. J. (1985). «Bat Pollination of an Old World Heliconia». Biotropica 17 (4): 302–308. JSTOR 2388592. doi:10.2307/2388592. 
  13. ↑ Timm, R.W.; Mortimer, J. (1976). «Selection of Roost sited by Honduran White Bats, Ectophylla Alba (Chiroptera: Phyllostomatidae)» (PDF). Ecology 57 (2): 385–389. JSTOR 1934829. doi:10.2307/1934829. 
  14. ↑ Timm, R.W.; Patterson, B.D. (1987). «Tent Construction by bats of the genera Artibeus and Uroderma». Fieldiana: Zoology 29: 188–212. 
  15. ↑ Findley, J.S.; Wilson, D.E. (1974). «Observations on the Neotropical disk-winged bat, Thyroptera tricolor spix». Journal of Mammalogy 55 (3): 563–571. JSTOR 1379546. PMID 4853410. doi:10.2307/1379546. 
  16. ↑ Strong Jr., Donald R. (1977). «Insect Species Richness: Hispine Beetles of the Heliconia Latispatha». Ecology 58 (3): 573–582. JSTOR 1939006. doi:10.2307/1939006. 
  17. ↑ «Nesting habits and nest symbionts of Polistes erythrocephalus Latreille (Hymenoptera Vespidae) in Costa Rica» (PDF). Henta 14. oktober 2014. 
  18. ↑ Bleiweiss, R. (1998). «Tempo and mode of hummingbird evolution». Biological Journal of the Linnean Society 65 (1): 63–76. doi:10.1111/j.1095-8312.1998.tb00351.x. 
  19. ↑ Kress, W.J.; Specht, Chelsea (2005). «Between cancer and capricorn: phylogeny, evolution, and ecology of the tropical Zingiberales». Proceedings of a Symposium on Plant Diversity and Complexity Patterns - Local, Regional and Global Dimensions 55: 459–478. 
  20. ↑ 20,0 20,1 20,2 Stiles, Gary (1975). «Ecology, flowering phenology, and hummingbird pollination of some Costa Rican "Heliconia" species». Ecology 56 (2): 285–301. JSTOR 1934961. doi:10.2307/1934961. 
  21. ↑ McGuire, J. A.; Witt, C. C.; Remsen Jr., J. V.; Dudley, R.; Altshuler, D.L. (2008). «A higher-level taxonomy for hummingbirds». Journal of Ornithology 150: 155–165. doi:10.1007/s10336-008-0330-x. 
  22. ↑ Dobkin, D. S. (1984). «Flowering patterns of long-lived "Heliconia" inflorescences: implications for visiting and resident nectarivores». Oecologia 64 (2): 245–254. Bibcode:1984Oecol..64..245D. PMID 28312346. doi:10.1007/bf00376878. 
  23. ↑ Linhart, Yan (1973). «Ecological and behavioral determinants of pollen dispersal in hummingbird- pollinated Heliconia». The American Naturalist 107 (956): 511–523. doi:10.1086/282854. 
  24. ↑ Graham, C. H.; Parra, J. L.; Rahbek, C.; McGuire, J. A. (2009). «Phylogenetic structure in tropical hummingbird communities». Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America 106 (Suppl 2): 19673–19678. PMC 2780942. PMID 19805042. doi:10.1073/pnas.0901649106. 
  25. ↑ Temeles, E. J.; Miller, J. S.; Rifkin, J. L. (2010). «Evolution of sexual dimorphism in bill size and shape of hermit hummingbirds (Phaethornithinae): a role for ecological causation». Philosophical Transactions of the Royal Society 365 (1543): 1053–1063. PMC 2830232. PMID 20194168. doi:10.1098/rstb.2009.0284. 
  26. ↑ Feinsinger, Peter (1978). «Ecological interactions between plants and hummingbirds in a successional tropical community». Ecological Monographs 48 (3): 269–287. JSTOR 2937231. doi:10.2307/2937231. 
Bibliografi

Bakgrunnsstoff

endre
Henta frå «https://nn.wikipedia.org/w/index.php?title=Heliconia&oldid=3563933»