Saltaprovinsen

Salta (spansk uttale [ˈsalta]) er ein provins i Argentina, som ligg i den nordvestlege delen av landet. Dei tilgrensande provinsane er frå aust med klokka, Formosa, Chaco, Santiago del Estero, Tucumán og Catamarca. Han omringar også Jujuyprovinsen. I nord grensar han til Bolivia og Paraguay, og i vest ligg Chile.

Saltaprovinsen
provins
Flagg Symbol
Land	Argentina
Del av	South America Midwest Integrated Zone
Hovudstad	Salta by
Areal	155 488 km²
Folketal	1 441 351 (2022)
Saltaprovinsen 24.783333333333°S 65.416666666667°W / -24.783333333333; -65.416666666667
Wikimedia Commons: Salta Province

Hovudstaden er byen Salta. Ein annan viktig by er Targatal i tropisk klima nord mot grensa til Bolivia.

Provinsen er delt inn i 23 departement, det mest folkerike departementet er hovudstaden med folkesetnad på 627 704 i 2022.

Geografi

Provinsens totale landsareal er 155 488 km², noko som gjer han til den sjette største provinsen i Argentina etter areal. Dei viktigaste elvane i provinsen er Pilcomayo, Bermejo og Juramento, som seinare blir til Saladoelva. Saltaprovinsen ligg i ein geologisk aktiv region og er utsett for jordskjelv.

Klima

Sjølv om Salta-provinsen ligg nær Steinbukken sin vendekrins, har han eit breitt spekter av klima på grunn av variasjon i høgd og innverknad frå fjella (orografi). Andesfjellas orientering påverkar fordelinga av nedbør i provinsen.

Dei austlegaste delane av provinsen har eit varmt, halvtørt klima (Köppen BSh) med ei regntid om sommaren. Gjennomsnittleg årstemperatur og nedbør er høvesvis 20 °C og 500 millimeter. Temperaturane kan nå opp til 47 °C om sommaren, medan dei kan falle ned til −5 °C om vinteren.

Dei første skråningane av Andesfjella tvingar dei fuktige austlege vindane til å stige, noko som fører til kraftig kondensasjon som skaper store mengder regn. Dei austlege skråningane av fjella får mellom 1 000 og 1 500 mm nedbør i året, men enkelte stader får opptil 2 500 mm årleg på grunn av orografisk nedbør. Mykje av nedbøren kjem om sommaren, medan vintrane er tørre. Dei høge nedbørsmengdene på desse første skråningane skaper ein tett jungel som strekkjer seg i ei smal stripe langs fjellkjedene, og dette området har eit stort artsmangfald. I høgare høgder på desse skråningane er klimaet kjøligare og meir fuktig, med vegetasjon beståande av lauvtre og furutre.

Mellom dei høge områda i vest og dei låge slettene i aust ligg dalane. Klimaet i desse dalane er anten fuktig subtropisk med tørre vintrar (Köppen Cwa) eller subtropisk høglandsklima (Cwb), noko som fremjar busetjing og jordbruksaktivitetar. Gjennomsnittleg årsnedbør er rundt 1 000 mm, for det meste om sommaren. Gjennomsnittstemperaturen overstig 20 °C om sommaren, medan han om vinteren er under 14 °C.

Lenger vest ligg Altiplano, ei høgslette på 3 000 til 4 000 meter over havet. Regionen har eit kjølig, halvtørt klima (Köppen BSk): Temperaturen varierer lite, med dagtemperaturar frå 14 til 21 °C, medan natt-temperaturar varierer frå 6 °C midtsommar til −8 °C midtvinter. Alt regn fell berre om sommaren, med ei årleg nedbørsmengd på mellom 200 og 400 millimeter. Fleire saltsletter finst i dette området.

Dei høgaste høgdene i dei vestlege delane av provinsen har eit kjølig, tørt klima (Köppen BWk), med store døgnvariasjonar i temperatur (forskjellen mellom dag- og nattemperaturar).

Økonomi

Industri speler ei viktig rolle for økonomien i provinsen og står for 20 % av verdiskapinga. Naturgass og petroleum frå Tartagal, Aguas Blancas, Madrejones og Campo Durán blir transportert til Buenos Aires og Rosario gjennom røyrleidningar. Det finst også eit oljeraffineri ved Campo Durán. Gruvedrift inkluderer utvinning av uran i Iruya, La Poma og San Carlos, og dessutan sølv i Diablillos-gruva.

Landbruk og tilhøyrande industri er framleis ein viktig aktivitet i provinsen og står for over 10 % av produksjonen. Tobakk, sukkerrøyr og vindyrking er dei viktigaste produkta og står for størstedelen av eksporten frå området. Andre avlingar, hovudsakleg for lokalt konsum, inkluderer mais, bønner, sitrusfrukter, bananar og tomatar. Sukkerrøyra blir handsama på fabrikkar i Salta før dei blir sende til resten av Argentina og andre land. Fabrikken i San Martín de Tabacal er den viktigaste av desse. Dei kjende vinane frå Valles Calchaquíes-regionen nær Cafayate blir produserte i mange vingardar av ulike storleikar. Storfedrift føregår berre i den fuktige, subtropiske austlege delen, saman med noko småfedrift.

Turisme

Hovedstaden i provinsen, også kalla Salta og kjent som «La Linda» («Den vakre»), er både ein viktig turistdestinasjon og eit knutepunkt for å vitje resten av provinsen. Byen har ulike attraksjonar, inkludert dei koloniale husa sine og katedral, og dessutan Museo de Arqueología de Alta Montaña de Salta, som husar dei tre frosne inka-mumiane funne på Llullaillaco-vulkanen, kjent som «borna frå Llullaillaco».

Toget «Tren a las Nubes», «Toget til skyene», kryssar kløfter og fjell før det når 3 775 meters høgd ved San Antonio de los Cobres. Dei raude fjellformasjonane i Valles Calchaquíes og vinbyen Cafayate er den nest mest besøkte staden i provinsen. Mange besøkjer også Cachi-fjella og landsbyane rundt som Payogasta.

Det finst tre nasjonalparkar i Salta: El Rey nasjonalpark i Yungas-jungelen, Baritú nasjonalpark og Los Cardones nasjonalpark.

Demografi

Ifølgje folketeljinga frå 2022 har provinsen ei folkesetnad på 1 441 351, noko som utgjer 3,0 % av den totale folkesetnaden i Argentina. Dette representerte ein auke på 33,6 % samanlikna med folketeljinga i 2001, som registrerte 1 079 051 innbyggjarar. Ca. 6,5 % av folkesetnaden er registrert med urfolks-opphav, noko som gjer Salta til ein av provinsane med høg del urfolk, rangert som nummer 5 etter Chubut, Neuquén, Jujuy og Río Negro-provinsen. Dei mest talrike urfolksgruppene i provinsen er wichí, som utgjer 24,9 % av den totale folkesetnaden av urfolk, etterfølgd av kollafolket (21,6 %) og guaraní (13,7 %). (2010)

Provinsen har eit mangfaldig utanlandsk samfunn: kristne levantinere av syrisk-libanesisk opphav, spanjolar og italienarar utgjer dei største gruppene. Ein liten ukrainsk folkesetnad har vore der sidan Sovjetunionens fall, og eit indisk sikh-samfunn har heldt til i Rosario de la Frontera sidan 1940-talet. Andre utanlandske grupper i provinsen inkluderer gresk-kypriotar, kinesarar, tyskarar, franskmenn, chilenarar, bolivianarar, paraguayanarar og slavarar frå Adriahavet, hovudsakleg serbarar og kroatar. Det jødiske samfunnet har ein synagoge, og muslimane har ein moské, begge i Salta by. Jødar i Salta er hovudsakleg av askenasisk opphav, men det finst også nokre sefardiske familiar.

Kjelder

• Denne artikkelen bygger på «Salta Province» frå Wikipedia på engelsk, den 31. oktober 2024.

Bakgrunnsstoff

Commons har multimedium som gjeld: Saltaprovinsen

• Offisiell nettstad